شهرستان سراب
شهرستان سراب دومین شهرستان بزرگ استان آذربایجان شرقی است که در شرق استان قرار دارد. شهر سراب مرکز این شهرستان است.
| شهرستان سراب | |
|---|---|
 | |
| اطلاعات کلی | |
| کشور |  ایران |
| استان | آذربایجان شرقی |
| مرکز شهرستان | سراب |
| بخش‌ها | ۲ |
| سال تأسیس | ۱۳۲۷[1] |
| نام‌های پیشین | سراو |
| اداره | |
| فرماندار | حسن یحیویی |
| مردم | |
| جمعیت | ۱۲۵٬۳۴۱ نفر[2] |
| مذهب | شیعه |
| جغرافیای طبیعی | |
| مساحت | ۳٬۴۵۲ کیلومتر مربع کیلومتر مربع |
| داده‌های دیگر | |
| پیش‌شمارهٔ تلفن | ۰۴۱ |
مساحت شهرستان سراب ۳٬۴۵۲ کیلومتر مربع است .
تقسیمات کشوری
در تقسیمات جدید کشوری ایران که در سال ۱۳۱۶ خورشیدی شکل گرفت، سراب به عنوان بخش تعیین شد. به تصویب هیئت وزیران در سیزدهم امرداد ۱۳۲۷ بخش سراب به شهرستان تبدیل شد.
در هرحال شهر سراب بزرگترین نقطه شهری شهرستان سراب می باشد.
بخش مهربان
- دهستان اردلان
- دهستان آلان برآغوش
- دهستان شربیان
- دهستان عسگرآباد
- شهرها: مهربان، شربیان، دوزدوزان
- روستای هدف گردشگری اردها
- روستای دامنه بزغوش: جهیزدان
- روستای صومعه ملکشاه در دامنه بزگوش
تاریخ
پیش از اسلام
پیش از اسلام تا سال ۳۶۵هجری قمری، نام این شهرستان سراو سراره بوده‌است.
قدمت این شهرستان آنطوری‌که از مدارک و کتاب‌های موجود در این زمینه بر می‌آید به دورۀ پیش از اسلام برمی‌گردد. وجود کتیبه اورارتو، تپه‌های باستانی و معابد سنگی در حومۀ این شهر نشانگر قدمت تاریخی منطقه است. سراب در دورۀ امپراتوری اورارتویی از جمله مناطق دارای تمدن شهرنشینی بود. حتی پاره‌ای از محققین و باستان شناسان بر این باورند که قبور پراکنده در اطراف و اکناف شهر سراب، قدمتی بیش از سنگ نبشته‌های اورارتویی دارند. همچنین، آثار به جای مانده از فتوحات حکمرانان اورارتویی قدمت تاریخی این منطقه را به سال‌های ۶۸۵–۷۳۰ ق.م می‌رساند.
در گوشه و کنار این شهرستان آثاری به صورت خطوط اورارتو مبین این مطلب است و با توجه به اینکه شهر سراب بر سر جاده ابریشم قرار داشته‌است، از دوران قدیم مورد توجه بوده‌است. وجود آثار و علائم گورستانهای بسیار در سطح شهر سراب نشان می‌دهد که سراب از پرجمعیت‌ترین شهرهای منطقه در گذشته بوده‌است. یکی از شاخه‌های جاده ابریشم از ری به قزوین و فیروز آباد خلخال و بزغوش از راه سراب به تبریز می‌رسیده است و یکی دیگر از شاخه‌ها از راه قزوین و فیروز آباد خلخال به اردبیل از کنار و نزدیکی‌های سراب می‌گذشته است.
وجود دو سنگ نبشته اورارتویی در جوار سراب در منطقه نشت اوغلی و دیزج رازلیق از نظر آثار تاریخی بسیار اهمیت دارد. آثار به‌دست آمده از دورۀ اورارتورها (معاصر مادها) که به خط میخی می‌باشند، نشانگر قدمت این شهر و تاریخی بودن آن می‌باشد. این دو سنگ نبشته فتح‌نامۀ شاهان اورارتورها است. وجود این دو کتیبه نشانگر اهمیت این منطقه در آن زمان‌ها می‌باشد اما معلوم نیست که شهرهای مفقود شدۀ یاد شده در کتیبه‌های اورارتویی در کجا و کدام نقطه واقع هستند. به طور قطع مراکز مزبور مهم و سوق‌الجیشی بوده که در حوالی این کتیبه‌ها قرار داشتند. تاریخ نویسان قدیم تاریخ سراب را با تاریخ اهر و ارسباران به هم آمیخته دانسته‌اند.
به طور معمول، مراکز تمدن عهد باستان پس از ویرانی و انهدام در اثر حملات دشمنان، دوباره بازسازی نمی‌شد، اما شهر سراب بعد از شکست اورارتوها، در دوران حکمرانی پارت‌ها نیز از رونق کافی برخوردار شد و مورد توجه حکمرانان پارتی بود. وجود تپه‌های باستانی، تل‌ها و سفالینه‌های کشف شده در منطقه، شاهد این مدعا است. در منطقۀ سراب آثار متعددی از جمله معابد سنگی، قلاع و یک چهار طاقی متعلق به دوران تمدن ساسانی بر جای مانده که مبیّن اهمیت آن، در دورۀ ساسانی است. برای اطلاعات بیشتر به تاریخ سراب، کانال تاریخ سراب به نشانی @ Azarbijan_sarab در دسترس می باشد.
پس از اسلام
در دوران بعد از حاکمیت اسلام در ایران و آذربایجان، شهر سراب همچنان ارزش و اعتبار شهری خود را حفظ کرد و به لحاظ موقعیت ویژۀ جغرافیایی و حاصل خیزی خاک همیشه مورد توجه حکمرانان بود.
در اوايل قرن سوم هجري بابك خرم دين دلاور نامدار آذربايجان با شبلي بن مثني از دمي در سراب ملاقات مي كند در كنار شهر سراب به تاريخ 436 هجري قمري جنگ امير وهسودان با غزان اتفاق مي افتد در حملات چنگيز خان مغلول بع آذربايجان سراب نيز سهم كافي از ترك تازي آنها ديده شده و شکست های متعددی به مغولان وارد می شود.در زمستان سال 617 ه . گروهي از لشگريان مغول به سرداري ( يمه نويان) به سراب حمله آوردند و چون شکست های قبلی خود را دیده بودند اینبار به تبريز حمله و آنجا را محاصره نمود حكومت آذربايجان در اين تاريخ در دست اتابك اوزبك بن اتابك محمد جهان پهلوان بود . مغولان چون شهر تبريز را مستحكم مي بينند و شمس الدين عثمان طغرايي وزير اتابك ازبك دليرانه ايستادگي مي كنند آنها با گرفتن مال و پارچه آن جا را ترك گفته به سوي سراب هجوم مي برند و زنان مردان سرابی را به اسارت میگیرند تا اینکه مردان شهر رادر مسجد جامعه شهر از دم تيغ مي گذرانند. از شهرستان اهر مردمانی می آیند و کوچه اهرلو های سراب را که معروف هست تشکسل می دهند و بچه های سرابی ها را نگه میدارند .تکیه کلام مردمان سراب آیتم هست که ریشه تاریخی دارد.
شهر سراب در دوران حکومت مغولان از مراکز عمدۀ حکومتی آذربایجان بود. نوشته‌اند که سلطان احمد اکودار که اسلام آورده بود، از دست ارغون خان و سرداران مغول به اردوی مادر که در سراب مستقر بود، پناه برد و در آنجا دستگیر شد و به دستور ارغون به سال ۶۸۳ کشته شد. بعد از شکست سلطان احمد اکودار ارغون خان مغول، شورای مغولان را در گردنۀ صائین به سال ۶۸۳ تشکیل داد.
در زمان حکومت چوپانیان نیز سراب مورد توجه بود و حکومت آن با جانی بیگ خان از اولاد جوجی خان بود که در سال ۷۵۸ در این شهر کشته شد. در اوایل حکمرانی صفویه که شهرهای تبریز و اردبیل و میانه از شهرهای مهم به‌شمار می‌رفتند، سراب به دلیل نزدیکی به این شهرها و موقعیت سوق‌الجیشی، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بود. شاه اسماعیل صفوی بعد از شکست در جنگ چالدران به سراب روی آورد؛ و در سال ۹۳۰ در این شهر درگذشت. جنگ شاه اسماعیل و خلیل پاشا در سراب روی داد و باعث ویرانی و خسارات جبران‌ناپذیری شد، ولی شاه عباس قوای عثمانی را در این شهر شکست داد.
به سال ۱۲۰۵ آغا محمد خان قاجار با صادق خان شقاقی در این منطقه جنگید و بعد از گریختن صادق خان از شهر، آغا محمد خان سراب را فتح کرد. صادق خان شقاقی درجنگ با فتح علی شاه نیز شکست خورده به سراب عقب‌نشینی کرد و بعد از اینکه جواهرات آغا محمد خان را به فتح علی شاه پس دارد، از طرف شاه قاجار بخشوده شد و به حکومت سراب منصوب شد. شهرستان سراب هم‌اکنون دربرگیرندۀ شهرها، بخش‌ها و روستاهای زیادی است و آباد است.
جاهای دیدنی
- مسجد جامع سراب
- موزه مردم‌شناسی عشایر سراب
- تیمچه حاج ملک
- راسته بازار سراب
- پارک و شهربازی شهید بهشتی
- منطقه نمونه گردشگری ابگرم اسبفروشان
- سنگ نبشته میخی اوراتویی رازلیق
- کتیبه سنگ نبشته میخی اوراتوئی نشتبان
- تپه باستانی قلعه جوق
- تپه پوللو موللی
- امامزاده بزرگ (سراب)
- کاروانسرای سنگی شاه عباس
جغرافیا
شهرستان سراب با مساحت ۳۵۶۰ کیلومترمربع سومین شهرستان بزرگ و پر وسعت استان آذربایجان شرقی پس از تبریز و میانه است.در جنوب شرقی استان آذربایجان شرقی واقع گردیده‌است. این شهرستان از شمال به شهرستان‌های مشکین شهر و هریس - از شرق به استان اردبیل - از جنوب به شهرستان میانه و از غرب به شهرستان بستان‌آباد محدوداست. ارتفاع این شهرستان از سطح دریا ۱۶۵۰ متر می‌باشد. مساحت شهرستان سراب ۶٫۷ درصد کل مساحت استان را تشکیل می‌دهدکه از این لحاظ در ردۀ ششم قرار دارد. براساس آخرین تقسیمات کشوری دارای دوبخش (مرکزی و مهربان) ۹ دهستان و ۴ نقطۀ شهری به نام‌های سراب، مهربان، شربیان و دوزدوزان می‌باشد. تعداد آبادی‌های دارای سکنۀ شهرستان ۱۲۸ می‌باشد. در حال حاضر مسافت شهر سراب تا شهر میانه، از راه جادۀ بستان آباد ۱۸۰ کیلومتر می‌باشد که در صورت احداث یا مرمت جادۀ سراب به میانه این فاصله به ۶۵ کیلومتر کاهش می‌یابد و نقش به سزایی در خارج کردن منطقۀ ارسباران از بن‌بست دارد.
کشاورزی
این شهرستان با دارا بودن زمین هموار و حاصلخیز از نظر کشاورزی مستعد است. کشت محصولات کشاورزی زیر از عمومیت بیشتری برخوردار است. گندم، سیب زمینی، سبزیجات، خیار، گوجه فرنگی و حبوبات این شهر دارای شهرت بسیاری است. همچنین باغ‌های سیب، گلابی، گردو و زردآلو شهرستان سراب از محبوبیت خاصی در استان آذربایجان شرقی و ایران برخوردار می‌باشد.
آب و هوا
شهرستان سراب به واسطهٔ قرار گرفتن مابین دو رشته کوه بزقوش در جنوب و ارتفاعات سبلان در شمال دارای آب و هوایی سرد و کوهستانی است که در تابستان معتدل و در زمستان‌ها دارای آب و هوای سرد است. سراب یکی از نقاط سردسیر کشور به‌شمار می‌رود. تعداد روزهای یخبندان در سراب به‌طور متوسط ۱۴۸ تا ۱۵۰ روز در سال است. مقدار بارندگی سالانه از ۲۵۰ میلی‌متر در نقاط پست تا ۴۸۰ میلی‌متر در ارتفاعات متغیر است. محدودهٔ شهرستان سراب به جز در قسمتی کوچک از منتهی‌الیه شرق خود که آبخیز اصلی رودخانهٔ آجی‌چای است، نزولات جوی جاری شده در سطح این شهرستان از طریق ۱۰ شاخهٔ اصلی به سمت آجی‌چای سرازیر و توسط آن از منطقه خارج می‌شود. مهم‌ترین رودخانه‌های جاری در منطقه عبارتند از سوین، آغمیون، پسلر، و تاجیار که از دامنه‌های سبلان نشأت گرفته و از شمال شهر به سمت جنوب جریان می‌یابند و رودخانۀ وانق‌چای که از کوه‌های بزقوش سرچشمه می‌یابد و در جنوب سراب با پیوستن به سایر رودخانه‌ها، آجی‌چای را تشکیل می‌دهد و در منطقهٔ مهربان، رودخانهٔ ارزنق به آنها ملحق می‌شود. شهرستان سراب یکی از مناطق پرآب استان آذربایجان شرقی به‌شمار می‌رود و علاوه بر آب‌های سطح‌الارضی تعداد ۱۳۵ حلقه چشمه و قنات نیز در منطقه وجود دارد. به دلیل خشکسالی سال‌های اخیر، تعدادی از این چشمه‌ها و قنات‌ها خشک شده‌اند. بالغ بر ۱۸۰۰ حلقه چاه عمیق و نیمه عمیق نیز در سطح شهرستان وجود دارد که در فصل برداشت آب (فصل زراعی) در مجموع ۱۶۸ میلیون مترمکعب آب از منابع زیرزمینی در این شهرستان برای مصرف در امر کشاورزی برداشت می‌شود. به لحاظ وقوع خشکسالی در برخی نقاط، ارتفاع آب‌های زیرزمینی حتی تا ۲۰ متر کاهش یافته‌است.
جمعیت
بر اساس آمار سال ۸۵ جمعیت سراب برابر ۱۳۲۰۹۴ نفر بوده‌است و بر اساس آمار سال ۹۰ جمعیت سراب برابر ۱۳۱۹۳۴ نفر بوده‌است.
گویش و زبان
مردم این شهرستان به ترکی آذربایجانی سخن می‌گویند.
ورزش
باشگاه سرابجوان
باشگاه فرهنگی ورزشی سرابجوان که نخستین باشگاه ورزشی به ثبت رسیده در شهرستان سراب می‌باشد، در بهمن ماه سال ۱۳۹۰ تشکیل شده‌است. باشگاه سرابجوان در زمینۀ جذب و پرورش استعدادهای این شهرستان و همچنین در زمینه‌های فرهنگی فعالیت دارد. این باشگاه عناوین و مقام‌های قهرمانی فراوانی در سطح شهرستان و استان آذربایجان شرقی به‌دست آورده است. سایت رسمی باشگاه فرهنگی ورزشی سرابجوان
دانشگاه‌ها
- دانشگاه آموزشی و تحقیقاتی علوم پزشکی سراب
- دانشگاه آزاد اسلامی واحد سراب
- دانشکده علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی سراب
- دانشگاه آزاد اسلامی مرکز مهربان
- دانشگاه پیام نور سراب
- دانشگاه پیام نور شربیان
- دانشکده علوم پزشکی سراب وابسته به دانشگاه علوم پزشکی تبریز
- دانشکده فنی و حرفه‌ای پسران سراب
پیوند به بیرون
پایگاه خبری و اطلاع‌رسانی شهرستان سراب سایت اطلاع‌رسانی شهرستان سراب پایگاه اطلاع‌رسانی صدای سراب پایگاه اطلاع‌رسانی سراب نیوز
منابع
- «بانک اطلاعات تقسیمات کشوری». وبگاه رسمی وزارت کشور ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۹ مه ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۲۷ آبان ۱۳۸۹.
- «نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۸۵، جمعیت تا سطح آبادی بر حسب سواد». وبگاه رسمی مرکز آمار ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۴ اکتبر ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۲۷ آبان ۱۳۸۹.
کانال تاریخ سراب Azarbaijan_sarab@
| مرکز | |||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| بخش‌ها |
| ||||||||||||||||||||||||||||||
