ممقان
مَمَقان شهری در بخش ممقان شهرستان آذرشهر استان آذربایجان شرقی ایران است. براساس سرشماری مرکز آمار ایران در سال ۱۳۹۵، جمعیت آن بالغ بر حدود ۱۱،۸۹۲ نفر بوده‌است.[4] که از این جهت بیست و یکمین شهر پرجمعیت استان محسوب می‌گردد. تاریخ بنیاد ممقان دقیقاً معلوم نیست؛ ولی قدمت زاویهٔ «حاجی‌بابا» که قدیمی‌ترین اثر تاریخی این شهر محسوب می‌گردد به سدهٔ هفتم هجری می‌رسد. از آثار تاریخی ممقان می‌توان به «آرامگاه پیرحیران»، «مسجد حاجی‌یعقوب» و «بیجووور» اشاره کرد. «مزیدلو»، «امشج»، «یوخاری محله» و «آشاقا کوچه» از مهم‌ترین محله‌های این شهر به‌شمار می‌روند.[5]
| ممقان ماماغان | |
|---|---|
| کشور |  ایران |
| استان | آذربایجان شرقی |
| شهرستان | آذرشهر |
| بخش | ممقان |
| نام(های) دیگر | مامَقان؛ ماماغان |
| سال شهرشدن | ۱۳۳۶[1] |
| مردم | |
| جمعیت | ۱۱،۸۹۲ نفر (۱۳۹۵) |
| رشد جمعیت | ۱۱٪- (۵سال) |
| جغرافیای طبیعی | |
| ارتفاع | ۱۳۴۶ متر[2] |
| اطلاعات شهری | |
| شهردار | مهندس نجمی |
| ره‌آورد | نخودچی و سویا و سوزن دوزی یا ممقان دوزی |
| پیش‌شمارهٔ تلفن | ۰۴۱۳[3] |
| وبگاه | www |
| شناسهٔ ملی خودرو | ایران |
| کد آماری | ۱۲۰۳ |
  ممقان | |
نام گذاری
گپ و گفت های گوناگونی دربارهٔ نامگذاری ممقان ذکر شده‌است؛ از جمله این‌که نام واقعی این شهر «مامقان» و به‌معنای «شهر مادر غازان‌خان» بوده و بعدها به ممقان تغییر یافته‌است. عده‌ای نیز بر این باورند که نام راستین ممقان «مامغان» و به‌معنای «شهر مغان» بوده‌است. نقل‌قول دیگری حاکی از آن است که نام شهر در گذشته «مامگان» بوده و پس از یورش اعراب به «مامقان» و بعدها به ممقان تغییر پیدا کرده‌است.
مماق یا ماماق نام یکی از سرداران اردوی زرین بود. اردوی زرین در دوره جانی بیگ بین سال های ۱۳۴۲ تا ۱۳۵۷ میلادی از قفقاز به ایران حمله کرد و تبریز را مسخر ساخت.ماماق بعد از مرگ جانی بیگ مدتی قدرت سایه اردوی زرین بود. (تاریخ فتوحات مغول. نوشته ساندرز. ترجمه ابوالقاسم حالت.چاپ امیرکبیر. تهران ۱۳۹۰ص 161)با توجه به کثرت کلمات مغولی، اکثر شهرها و روستاهای منطقه احتمالا ریشه مغولی دارند. مماق(با افزودن ان به عنوان اسم مکان ساز در زبان مغولی و ترکی) محتملا در محلی که حالا ممقان است تیول داشته است.[5]
اقتصاد
هم‌اکنون بیشترِ مردم ممقان به پخت و فراوری نخود مشغول هستند و جو، خربزه، زردآلو، گندم، نخودچی و هندوانه، گردو بادام و سایر محصولات کشاورزی از عمده‌ترین محصولات کشاورزی این شهر محسوب می‌شوند. همچنین «سوزن‌دوزی»، «جارو بافی» و «قالی‌بافی» نیز از مهم‌ترین صنایع دستی این شهر به‌شمار می‌روند.[5]
اکثر مردم این شهر به شغل نخودپزی که قدمتی ۵۰ ساله دارد مشغولند این صنعت در کل دنیا مختص شهر ممقان می‌باشد. با توجه به آمار بدست آمده در سال‌های پیش ۱٬۳۰۰ کارگاه نخودپزی در ممقان مشغول فعالیتند.
جمعیت
بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این مکان ۱۵۶۲۵ نفر (۳٬۹۳۷ خانوار) بوده‌است.[6]
| جمعیت تاریخی | ||
|---|---|---|
| سال | جمعیت | ±% |
| ۱۳۴۵ | ۷٬۲۹۰ | — |
| ۱۳۵۵ | ۸٬۵۹۰ | +۱۷٫۸٪ |
| ۱۳۶۵ | ۱۰٬۳۸۳ | +۲۰٫۹٪ |
| ۱۳۷۰ | ۱۰٬۶۶۰ | +۲٫۷٪ |
| ۱۳۸۵ | ۱۰٬۸۷۲ | +۲٪ |
| ۱۳۹۰ | ۱۳٬۳۵۹ | +۲۲٫۹٪ |
| ۱۳۹۵ | ۱۵٬۶۲۵ | +۱۷٪ |
اماکن مهم
از اماکن دیدنی ممقان می‌توان به این‌جاها اشاره کرد:
- پارک بزرگ ایرینجی
- مقبره پیرحیران-مقبره شهدای گمنام
- مقبره پیرجابر
- حمام تاریخی
- روستای متروکه تورامین
دانشگاه‌ها
- [دانشگاه سرارسری آذربایجان ممقان]
- دانشگاه آزاد اسلامی واحد ممقان
- دانشکده سما ممقان
- دانشگاه پیام نور واحد ممقان
- دانشگاه علمی کاربردی شیرین عسل[5]
صنایع
این شهر که از بخش های شهرستان آذرشهر می باشد به عنوان نگین آذربایجان شناخته می‌شود و نزدیکی به صنایع بزرگی همچون ایران خودرو تبریز، ایران خودرو آذربایجان، شرکت بزرگ شیرین عسل ، شرکت مهراصل، مادخودرو ، گسترش فولاد (فولاد گستر کوثر تبریز)، معدن دیاتومیت و نزدیکی شهرک صنعتی شهید سلیمی ممقان در حریم این شهر قرار دارد و همچنین ممقان سالانه چهل درصد نخود خام ایران را تبدیل به نخودچی کرده و با صادرات آن به کشورهای اروپایی ، آمریکایی ، خاورمیانه و کشورهای پیرامون خلیج پارس سالانه ۵۰۰ میلیون دلار ارز وارد ایران می‌کند.
منابع
- «بانک اطلاعات تقسیمات کشوری-جستجو شهر». پورتال وزارت کشور. ۲۰۱۰-۱۲-۲۷. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۴ ژوئیه ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۰۱۵-۰۷-۱۳.
- «پایگاه جستجوی نامهای جغرافیایی». سازمان نقشه‌برداری کشور. دریافت‌شده در ۲۰۱۵-۰۷-۱۳.
- «اجرای طرح هم کد سازی تلفن ثابت». وبگاه شرکت مخابرات ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶ اکتبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۱ نوامبر ۲۰۱۴.
- «تعداد جمعیت و خانوار به تفکیک تقسیمات کشوری بر اساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵». درگاه ملی آمار. بازبینی‌شده در ۱۹ ژوئن ۲۰۱۷.
- «: شهر تاریخی ممقان». پایگاه فرهنگی و اطلاع‌رسانی تبیان. ۲۰۱۰-۱۲-۲۷. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۴ ژوئیه ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۲۰۱۵-۰۷-۱۳.
- «تعداد جمعیت و خانوار به تفکیک تقسیمات کشوری براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵» (اکسل). درگاه ملی آمار.
- اطلس جغرافیایی شهرهای ایران.
- لغت‌نامهٔ دهخدا.
- فرهنگ معین، فهرست اعلام.
| مرکز | |||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| بخش‌ها |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||
