ولایت خواف

خواف؛ یکی از ولایت‌های دوازده‌گانه ربع نیشابور در خراسان بزرگ؛ چند تن از اهالی علم ادب از این ولایت برخاسته‌اند. سلومک، سیراوند ، سنگان و خرگرد از آبادی‌های معروف این ولایتند که از آنها در منابع تاریخی و جغرافیایی قدیم، یاد شده است. این ولایت را در جغرافیای امروز، بر شهرستان خواف در استان خراسان رضوی ایران و حدی از مناطق پیرامونی آن، مطابقت داده‌اند.

ولایت خواف در میان ولایت‌های ربع نیشابور در صفحه‌ای از نسخه خطی کتاب تاریخ نیشابور الحاکم.
ولایت خواف
نامولایت خواف
کشورایران
استانخراسان رضوی
شهرستانشهرستان خواف

ولایت خواف

خواف، در کتاب تاریخ الحاکم و احسن‌التقاسیم مقدسی، در شمار ولایت‌های دوازده‌گانه نیشابور آمده است[1][2] همچنین ابن‌رسته و احمد یعقوبی، خواف را از ولایت‌ها یا رستاق‌های نیشابور ضبط کرده‌اند.[3] ابوعبدالله الحاکم، دربارهٔ خواف نوشته است: متصل به زوزن است و سلومد یکی از روستاهای آن است و در شمار هفت روستایی است که با قهندز (کهندژ) بنا نهاده‌اند.[1] یاقوت حموی؛ خواف را قصبه بزرگی از توابع نیشابور در خراسان دانسته که از یک سوی به پوشنگ هرات پیوسته و از سوی دیگر به زوزن. شامل صد قریه، و در آن سه شهر است: سنجان، سیراوند و خرجرد.[4] حمدالله مستوفی؛ از محصولات خواف، علاوه بر انگور و انار، به خربزه، انجیر و معدن آهن و روناس و ابریشم اشاره کرده است.[5] از نوشته‌های حافظ ابرو چنین مشخص است که در این زمان (قرن نهم هجری)، مدت‌هاست که ولایت خواف، از اعمال نیشابور نبوده و در توابع دیوان هرات قرار گرفته است.[6]

شهر سلومد

ابوعبدالله حاکم، سلومد را از توابع ولایت خواف ذکر کرده و نوشته است: ابوقابوس، که مدت‌ها مَلِکِ شام بود، از سلومد خواف است.[1] دهخدا، به نقل از حدود العالم، دربارهٔ این شهر، نوشته است: شهرکی است به خراسان، در حدود نیشابور، با کشت و برز و و از وی کرباس خیزد.[7] امروزه سلامه و سلامی، خوانده می‌شود و از روستاهای آباد ناحیه خواف است. کوشکی قدیمی، حدود نیم قرن قبل از این، در آنجا از زیر خاک بیرون آموردند که به همت مالک آن، بازسازی و تکمیل شد.[8]

مشاهیر

در کتاب معجم البلدان، از دو تن از اهالی علم و ادب ولایت خواف، یاد شده است که از این جمله‌اند: ابومظفر احمد بن مظفر خوافی (فقیه شافعی؛ وفات به سال ۵۰۰ هجری در طوس) و ابوالحسن علی بن قاسم بن علی خوافی (ادیب و شاعر).[4] همچنین در کتاب تاریخ الحاکم از ابوالحسن خوافی (علی بن قاسم بن علی نیشابوری؛ ادیب و شاعر) از بزرگان و عالمان منسوب به ولایت خواف یاد شده و محمدرضا شفیعی کدکنی در یادداشت‌هایش بر تاریخ نیشابور الحاکم، به نقل از تذکره دولتشاه سمرقندی؛ محمد مظفر، حاکم مقتدر فارس را، از مردم سلومد معرفی نموده است.[9]

پانوشت‌ها
  1. ابوعبدالله حاکم نیشابوری (۱۳۷۵)، تاریخ نیشابور، ترجمهٔ محمد بن حسین خلیفه نیشابوری، با مقدمه و تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: آگه، ص. ص ۲۱۶
  2. محمد بن احمد مقدسی (۱۳۶۱)، احسن التقاسیم فی معرفة الاقالیم، ترجمهٔ علینقی منزوی، تهران: شرکت مؤلفان و مترجمان ایران، ص. ج۲، ص۴۳۶
  3. دانشنامه جهان اسلام، تهران: بنیاد دائرةالمعارف اسلامی، ۱۳۹۰، ص. ج۱۶، ص۳۵۲
  4. شهاب‌الدین ابی عبدالله یاقوت حموی (۱۹۷۷)، معجم‌البلدان، بیروت: دارصادر، ص. ج۲، ص۳۹۹
  5. حمدالله مستوفی (۱۹۱۵)، نزهةالقلوب، لیدن: گی لسترنج، ص. ص۱۵۴، ۲۰۲
  6. عبدالله بن لطف‌الله حافظ ابرو (۱۹۸۲)، تاریخ حافظ ابرو، ویسبادن، ص. ج۲۳، ص۳۷
  7. علی‌اکبر دهخدا (۱۳۷۷)، لغت‌نامه، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، ص. ج۹، ص۱۳۷، ۳۹
  8. ابوعبدالله حاکم نیشابوری (۱۳۷۵)، تاریخ نیشابور، ترجمهٔ محمد بن حسین خلیفه نیشابوری، با مقدمه و تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: آگه، ص. ص ۲۸۸
  9. ابوعبدالله حاکم نیشابوری (۱۳۷۵)، تاریخ نیشابور، ترجمهٔ محمد بن حسین خلیفه نیشابوری، با مقدمه و تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: آگه، ص. ص ۱۴۰، ۲۸۸

فهرست منابع
  • «احسن‌التقاسیم فی معرفةالاقالیم»، تألیف ابوعبدالله محمد بن احمد مقدسی، ترجمه علینقی منزوی، تهران: شرکت مؤلفان و مترجمان ایران، ۱۳۶۱.
  • «تاریخ حافظ ابرو»، تألیف عبدالله بن لطف‌الله المدعو بحافظ ابرو، تصحیح و مقدمه دوروتیا کرافولسکی، فیسبادن: ۱۹۸۲.
  • «تاریخ نیشابور»، ابوعبدالله حاکم نیشابوری، ترجمه محمد بن حسین خلیفه نیشابوری، با مقدمه و تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: آگه، ۱۳۷۵.
  • «دانشنامه جهان اسلام»، بنیاد دائرةالمعارف اسلامی، تهران: ۱۳۹۰.
  • «لغت‌نامه»، علی‌اکبر دهخدا، انتشارات دانشگاه تهران، تهران: ۱۳۷۷.
  • «معجم‌البلدان»، شهاب‌الدین ابی‌عبدالله یاقوت بن عبدالله الحموی الرومی البغدادی، بیروت: دار صادر، ۱۹۷۷م.
  • «نزهةالقلوب»، حمدالله مستوفی، گی لسترنج، لیدن: ۱۹۱۵م.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.