فرقه دموکرات (ایران)

فرقه دموکرات از احزاب سیاسی دوره مشروطهٔ ایران بود که به دست مشروطه‌خواهان تأسیس شد.[15]

فرقه دموکرات
رهبرسلیمان اسکندری[1]
رهبر پارلمانیسید حسن تقی‌زاده[2]
دبیر اجراییحیدرخان عمواوغلی[3]
بنیان‌گذاری۱۲۸۸
انحلال و برچینش۱۲۹۸
پیشینفرقه اجتماعیون عامیون
ستادتهران، ایران[4]
روزنامهایران نو[5]
نوبهار[6]
ایران[7]
زبان آزاد[8]
مرام سیاسیسوسیال دموکراسی[9]
بنیاد ستیزی سیاسی[10]
ترقی‌خواهی[11]
ملی‌گرایی ایرانی[12]
سکولاریسم[13]
پادشاهی مشروطه[14]
جنبش مشروطه
عده‌ای از اعضای گروه فوج نجات تبریز.
سال ۱۹۰۹ میلادی.
شاهان قاجار
نام
دورهٔ پادشاهی

۱۱۷۵–۱۱۶۱
۱۲۱۳–۱۱۷۶
۱۲۲۶–۱۲۱۳
۱۲۷۵–۱۲۲۶
۱۲۸۵–۱۲۷۵
۱۲۸۸–۱۲۸۵

۱۳۰۴–۱۲۸۸

این حزب توسط بازماندگان مشروطه خواه در جریان انتخابات مجلس دوم مشروطه تأسیس شد. در جریان این انتخابات احزاب جدید دیگری نیز پا گرفتند. حزب دموکرات برنامه کار سوسیال دموکراتی داشت و در مقابل حزب اعتدالیون که محافظه کار به‌شمار می‌رفت قرار داشت.

ساختار و اندیشه‌ها

افکار و عقاید حزب دموکرات برگرفته از افکار سیاسی حزب سوسیال دموکرات قفقاز بود. سید جلیل اردبیلی، سید حسن تقی‌زاده، ابراهیم حکیمی، محمدتقی بهار، حسینقلی خان نواب، سلیمان‌میرزا اسکندری، وحید الملک، و سید محمدرضا مساوات و محمد خیابانی رؤسای حزب دموکرات بودند.

مرام حزب دموکرات: انفکاک کامل قوای سیاسی از روحانیون. ایجاد نظم اجباری و جلوگیری از خان و رعیتی. تقسیم املاک بین رعایا. قانون منع احتکار و تعلیم اجباری و بانک فلاحتی. ترجیح مالیات مستقیم بر غیرمستقیم. مخالفت با مجلس اعیان (مجلس سنا) ضد کمونیست ضد نظام سرمایه‌داری بود.حزب دموکرات مورد هجوم علما و گروه انبوهی از رعایا و توده قرار گرفت اما موفق شدند در مجلس فراکسیونی ۲۸ نفری به وجود آورند.

حزب دموکرات چند روزنامه به نام «روزنامه ایران نو» در تهران «روزنامه شفق» در تبریز «روزنامه نوبهار» در خراسان منتشر می‌ساخت و مخالفین خود را به نام محافظه کار، ارتجاعی و آخوند و سرمایه‌دار و اشراف و اعیان به باد انتقاد می‌گرفت. اما برنامه حزب دموکرات با مخالفت ائتلافی از محافظه کاران به رهبری بهبهانی و روحانیون دیگر، اشراف زمیندار، سران عشایر و حتی بعضی از تاجران و اصناف مواجه شد. انتخابات مجلس دوم مشروطه انجام شد و احزاب جدیدی پا گرفتند از جمله حزب دموکرات که برنامه کار سوسیال دموکراتیک داشت و حزب اعتدالیون که محافظه کار به‌شمار می‌رفت.

برنامه رادیکال حزب دموکرات برای ایجاد دگرگونیهای اجتماعی شامل تصویب علنی تفکیک دین از دولت، کاهش اقتدار محلی بعضی از سران عشایر و نیز تعریف جدیدی از ملیت بود که فراتر از وابستگیهای مذهبی و قومی بود.

طبق نظر ملک‌زاده، حزب دموکرات که برنامه سوسیال دموکراتیک داشت، به دلیل ترس از واکنش منفی مردم عنوان دموکرات را به جای سوسیال دموکرات برای خود انتخاب کرد. بیشتر دموکراتهای مجلس به عنوان منتقدان علنی حکومت در مشروطه اول شهرت داشتند.

اعضاء

زمینه قومی نمایندگان در انتخابات آن‌ها تأثیر داشت. همه دموکراتها بجز یک نفر، از مناطق شمال، شمال غربی یا شمال شرقی بودند.

حسینقلی نواب که لیبرال و تحصیل کرده اروپا و عضو وابسته سفارت لندن بود، عضو کمیته ملی انقلاب و نماینده مجلس اول نیز بود. بعد از کودتای ۱۹۰۸ (۱۲۸۷) نواب به صورت مشروطه خواه برجسته‌ای در تهران قد علم کرد.

شاهزاده سلیمان‌میرزا اسکندری نوه فتحعلیشاه نیز عضو کمیته ملی انقلاب و سر دبیر نشریه حقوق بود. او یکی از رادیکالترین دموکراتها به حساب می‌آمد و در تابستان ۱۹۱۰ (۱۲۸۹) رهبر حزب در مجلس شد.

وحید الملک شیبانی همکار نزدیک حسن تقی‌زاده، در کمبریج در نزد براون در رشته تاریخ و ادبیات انگلیس تحصیل کرده بود. شیبانی بعد از کودتای ۱۹۰۸ (۱۲۸۷) سلسله مقاله‌هایی در تایمز لندن نوشت. او و سلیمان‌میرزا اسکندری دو نفر از بهترین خطیبان مجلس بودند و بارها مانع اوجگیری قدرت اعتدالیون شدند.

محمدرضا مساوات نیز عضو کمیته ملی انقلاب و سردبیر نشریه مساوات بود که یکی از روزنامه‌های مهم رادیکال در مشروطه اول به‌شمار می‌آمد.

ابراهیم حکیمی حکیم الملک طبیب مخصوص مظفرالدین شاه، حامی هنر بود و بعداً مدرسه نقاشی کمال الملک و موزه صنایع زیبا را تأسیس کرد که پیشگام در تربیت انواع هنرمندان در رشته‌های مختلف شدند.

حزب دموکرات چندین عضو برجسته مذهبی نیز داشت. هر چند که در برنامه حزبی تفکیک دین از دولت تأیید شده بود. احمد قزوینی از علمای مشروطه خواه نجف که در جنگ تبریز شرکت کرده بود، شیخ ابراهیم زنجانی که پسر یکی از روحانیون برجسته بود، اما خودش فراماسون محسوب می‌شد و عضو مجلس اول هم شده بود؛ زنجانی در محکمه ویژه‌ای که شیخ فضل‌الله نوری را محکوم کرد، مدعی العموم بود.

شیخ محمد خیابانی که بیشتر به نفع دموکراتها رأی می‌داد، عضو انجمن تبریز بود. او روحانی خوشنام و از خطبای نیرومند آذربایجان بود که در زمان جنگ داخلی به صفوف رزمندگان مجاهدین پیوسته بود و می‌گفتند که عضو فرقه اجتماعیون عامیون است. یک دهه بعد او رهبر نهضت ملی در آذربایجان شد که قیام خیابانی نام گرفت.

برخی از اعضای حزب دموکرات بعداً حزب سوسیالیست و حزب تجدد را تشکیل دادند.[16]

صولت الدوله قشقایی هم عضو این حزب بود هرچند در برنامه حزبی محدود کردن عشایر از اصول کار بود.

پانویس
  1. Afary, The Iranian Constitutional Revolution, 70.
  2. Ettehadieh, “Political parties”, Encyclopædia Iranica.
  3. آبراهامیان، ایران بین دو انقلاب، ۱۳۰–۱۳۲.
  4. Ettehadieh, “Political parties”, Encyclopædia Iranica.
  5. Ettehadieh, “Political parties”, Encyclopædia Iranica.
  6. Ettehadieh, “Political parties”, Encyclopædia Iranica.
  7. Ettehadieh, “Political parties”, Encyclopædia Iranica.
  8. Ettehadieh, “Political parties”, Encyclopædia Iranica.
  9. آبراهامیان، ایران بین دو انقلاب، ۱۳۰–۱۳۲.
  10. آبراهامیان، ایران بین دو انقلاب، ۱۳۰–۱۳۲.
  11. آبراهامیان، ایران بین دو انقلاب، ۱۳۰–۱۳۲.
  12. Ettehadieh, “Political parties”, Encyclopædia Iranica.
  13. Ettehadieh, “Political parties”, Encyclopædia Iranica.
  14. آبراهامیان، ایران بین دو انقلاب، ۱۳۰–۱۳۲.
  15. ملک الشعرابهار (۱۳۵۷–۱۳۷۱)، تاریخ مختصر احزاب سیاسی ایران، تهران: امیرکبیر، ص. ۸
  16. آبراهامیان ص. ۱۱۰

منابع
  • Afary, Janet (1996). The Iranian Constitutional Revolution, 1906–1911: Grassroots Democracy, Social Democracy, and the Origins of Feminism. Columbia University Press. ISBN 0-231-10350-6.
  • Ettehadieh, Mansoureh (1992). "CONSTITUTIONAL REVOLUTION v. Political parties of the constitutional period". In Yarshater, Ehsan. Encyclopædia Iranica. VI/2. New York City: Bibliotheca Persica Press. pp. 199–202.

جستارهای وابسته
  • حزب تجدد
  • حزب سوسیالیست (ایران)
  • فهرست افراد مرتبط با انقلاب مشروطه
  • فهرست شاعران و نویسندگان دوره مشروطه
  • فهرست حزبها و گروه‌های مرتبط با انقلاب مشروطه

پیوند به بیرون
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.