ماساگت

ماساگت (به یونانی Μασσαγέται، Massagetai) یا ماساژت یکی از اقوام ایرانی‌تبار[1][2][3][4][5][6][7][8][9][10][11][12] و یک تیرهٔ سکایی نیمه‌صحراگرد در آسیای میانه بودند. ماساگتها اصولاً از روی کتاب هرودوت به عنوان گروهی که در بخشی قابل توجهی از شرق دریای مازندران می‌زیستند شناخته شده‌اند.[13]

آسیا در ۳۲۳ سال پیش از میلاد. ماساگت‌ها و همسایگانشان نشان داده می‌شوند.

دوران ماد و هخامنشی

در روزگار مادها، سکاها بسیار به مرزهای ایران می‌تاختند. اینان گاه با آشور هم پیمان می‌شدند و زمانی زیر فرمان خود مادها با آشوریان می‌جنگیدند. با آغاز کار هخامنشیان درگیری‌های مرزی با سکاها دنباله داشت.

داریوش بزرگ دیگر پادشاه هخامنشی برای تنبیه آن‌ها تا مرکز اروپا پیشروی کرد. دسته‌های بسیاری از آنان به شاهنشاهی هخامنشی پیوستند و به عنوان سرباز برای آنان جنگیدند. از نامدارترین آن‌ها می‌توان از سکاهای تیزخود نام برد.

با گذشت زمان گروهی از اینان به جنوب خاوری ایران کوچیدند و این سرزمین را به نام خود سکستان (سیستان) خواندند.

ماساگت‌ها از تیره‌های سکایی و آریایی در خاور دریا کاسپین و کنارهٔ رود آراکس (=سیر دریا) بودند. انگاره‌هایی که کوشش می‌کند جایگاه این تیره (و شه‌بانوی آن‌ها یا دربیک‌ها) را به غرب دریای کاسپین بکشاند و آن‌ها را دارای تباری غیر هندواروپایی نشان دهند از دید علمی نادرست است[14]

بنابر روایتی در سال ۵۲۹ پیش از میلاد کوروش به قبایل سکاها در آسیای مرکزی (شمال شرق ایران) حمله کرد و در جنگ با ماساگت‌ها کشته شد. وی را در پاسارگاد دفن کردند.[15]

نام

دربارهٔ نام ماساگت پژوهشگران تأکید دارند که ماساگت به معنی «بزرگ» گت است.[16][17] همچنین باور دیگری نیز وجود دارد، ماساگت‌ها که در اصل از سکاها بودند، معنی نامشان "نیرومند" گت می‌باشد."[18]

همچنین مَس در پهلوی به معنی بزرگ است. در اوستا نیز ماسا به معنی بزرگی استفاده شده‌است.[19]

رودیگر اشمیت ایران‌شناس، خاطرنشان می‌کند که اگرچه نام اصلی ماساگت‌ها گواهی نشده‌است، اما به نظر می‌رسد قابل قبول‌ترین اتیمون ایرانی Masyaka-tā* است. Masyaka-tā* شکل جمع است، دارای پسوند ایرانی شرقی -tā* است که در یونانی -tai منعکس شده‌است. شکل مجزا -Masi̯a-ka* است و از ایرانی باستان -ka-* و -masi̯a* «ماهی» مشتق شده‌است. این نام در لغت به معنای «مربوط به ماهی» یا «ماهیگیر» است.[20]

منطقه

هردوت می‌گوید ماساگت‌ها در صحرای بزرگی در شرق دریای خزر زندگی می‌کنند.[21] ولی چند بار اشاره می‌کند که آن‌ها فراتر از رودخانه ارس (Araxes) هستند.[22] پژوهشگران هویت‌های گوناگونی را برای این رودخانه ارائه کرده‌اند. هردوت درک اندکی دربارهٔ جغرافیای آسیا و اروپا داشته‌است و احتمالاً رودخانه متعددی را در اظهارات خود با ارس اشتباه گرفته‌است و منظور او در واقع سیحون (Jaxartes) رودخانه‌ای در شرق دریای خزر که ماساگت‌ها در آن جا حضور داشته‌اند، بوده‌است.[23]

عادات

بر طبق سخن هرودوت:

لباس پوشیدن و شیوه زندگیشان شبیه سکاها است. آن‌ها هم بر روی اسب و هم با پای پیاده می‌جنگند. هر دو شیوه جنگیدن آن‌ها عجیب است. آن‌ها هم با کمان و هم نیزه می‌جنگند ولی سلاح مورد علاقه آن‌ها تبر جنگی است. سلاح‌های آن‌ها از زر یا برنج است. برای نوک نیزه‌ها و نوک پیکان‌ها و تبرهای جنگیشان از برنج استفاده می‌کنند و برای پوشش سر، حمایل و کمربند از زر. به همین ترتیب اسبهایشان نیز بسیار مجهز هستند. زره سینه اسبها از برنج است ولی زره کمر و صورت اسبها از زر است. آن‌ها نه از آهن و نه از سیم استفاده نمی‌کنند زیرا در سرزمین آن‌ها این دو فلز نیست و به جای آن زر و برنج فراوان است.

— هرودوت، [24]

هر مردی یک زن به عنوان همسر می‌گیرد، اما زنان به همگان تعلق دارند. یونانیان این رسم را به سکاها نسبت می‌دهند، حال آنکه این رسم نه به سکاها بلکه به ماساگت‌ها تعلق دارد. هر مرد ماساگت که زنی را بخواهد به جلوی کلبهٔ او ترکش خود را می‌آویزد و با خیالی آسوده، با او درمی‌آمیزد. آنان حد طول عمر خود را مشخص نمی‌کنند، بلکه هنگامی که مردی به نهایت پیری رسید همه نزدیکان او گرد می‌آیند و او را هم‌زمان با چند رأس حیوان قربانی می‌کنند، سپس گوشت‌ها را می‌پزند و با آن‌ها یک مهمانی ترتیب می‌دهند؛ و به این ترتیب کسانی که روز خود را این‌گونه به پایان می‌برند شادترین‌ها محسوب می‌شوند؛ ولی اگر کسی از بیماری بمیرد وی را نمی‌خورند بلکه وی را در زمین دفن می‌کنند و برای بخت بد او زیرا که قربانی نشده‌است، گریه و سوگواری می‌کنند. آن‌ها هیچ دانه‌ای نمی‌کارند ولی در گله‌های خود زندگی می‌کنند و از ماهی که در رودخانه ارس (احتمالاً سیحون) فراوان است تغذیه می‌کنند. شیر چیزی است که آن‌ها عمدتاً می‌نوشند و تنها خدایی که پرستش می‌کنند خورشید است؛ و برای آن اسب قربانی می‌کنند. تحت این باور که برای چابک‌ترین خدا باید چابک‌ترین جانور را هدیه داد…

— هرودوت، [25]

پانویس
  1. Rüdiger Schmitt, “MASSAGETAE,” Encyclopædia Iranica, online edition, 2018, available at http://www.iranicaonline.org/articles/massagetae (accessed on 11 April 2018).
  2. رضایی باغ‌بیدی، تاریخ زبان‌های ایرانی، ص 36
  3. Abaev, V. I; Bailey, H. W (1985). "ALANS". Encyclopædia Iranica. ۱. New York: Bibliotheca Persica Press. p. ۸۰۱–۸۰۳. Retrieved ۱۰/۱۰/۲۰۱۳. Check date values in: |بازبینی= (help)
  4. Karasulas, Antony. Mounted Archers Of The Steppe 600 BC-AD 1300 (Elite). Osprey Publishing, 2004, , p. 7.
  5. Wilcox, Peter. Rome's Enemies: Parthians and Sassanids. Osprey Publishing, 1986, ISBN 0-85045-688-6, p. 9.
  6. Gershevitch, Ilya. The Cambridge History of Iran (Volume II). Cambridge University Press, 1985, ISBN 0-521-20091-1, p. 48.
  7. Grousset, René. The Empire of the Steppes. Rutgers University Press, 1989, ISBN 0-8135-1304-9, p. 547.
  8. The Getes by Sundeep S. Jhutti
  9. edited by James Hastings, John Alexander Selbie, Louis Herbert Gray. «Encyclopaedia of Religion and Ethics».
  10. Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, 1980 - 46 pages. «Four Old Iranian Ethnic Names: Scythian, Skudra, Sogdian, Saka».
  11. Sundeep S. Jhutti. «The Getes». Department of East Asian Languages and Civilizations, University of Pennsylvania, 2003 - 125 pages.
  12. W. J. Vogelsang. «The Rise and Organisation of the Achaemenid Empire: The Eastern Iranian Evidence». Brill, 1992 - 344 pages.
  13. Herodotus, The Histories, 1.204.
  14. محسنی، محمدرضا 1389: «پان ترکیسم، ایران و آذربایجان» ، انتشارایت سمرقند، ص 194
  15. CHRONOLOGY OF IRANIAN HISTORY PART 1 iranicaonline.org
  16. Leake, Jane Acomb (1967). The Geats of Beowulf: a study in the geographical mythology of the Middle Ages (illustrated ed.). University of Wisconsin Press. p. 68.
  17. Maurus, Rabanus (1864). Migne, Jacques Paul, ed. De universo. Paris. The Massagetae are in origin from the tribe of the Scythians, and are called Massagetae, as if heavy, that is, strong Getae.
  18. Dhillon, Balbir Singh (1994). History and study of the Jats: with reference to Sikhs, Scythians, Alans, Sarmatians, Goths, and Jutes (illustrated ed.). Canada: Beta Publishers. p. 8. ISBN 1-895603-02-1. The classical and modern authorities say that the word "Massagetae" means "great" Getae (Jats). The ninth-century work De Universo of Rabanus Maurus states, "The Massagetae are in origin from the tribe of the Scythians, and are called Massagetae, as if heavy, that is, strong Getae."
  19. Rishi, Weer Rajendra (1982). India & Russia: linguistic & cultural affinity. Roma. p. 95.
  20. Schmitt, Rüdiger (2018). "Massagetae". Encyclopaedia Iranica.
  21. Herodotus, The Histories, 1.204.
  22. Herodotus, The Histories, 1.202.
  23. Herodotus, The Histories, translation by Robin Waterfield, with notes by Carolyn Deward (1998), p. 613, notes on 1.201-16.
  24. هرودوت، کتاب ۱، بند ۲۱۵. ترجمه مرتضی ثاقب فر
  25. هرودوت، کتاب ۱، بند ۲۱۶. ترجمه مرتضی ثاقب فر

منابع
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.