موسی فقیه سبزواری

میرزا موسی فقیه سبزواری (۱۳۳۶–۱۲۶۲ ه‍. ق)، فقیه، مدرس، از علمای برجسته قرن سیزدهم سبزوار؛ و پدر میرزا حسین فقیه سبزواری (۱۳۰۹–۱۳۸۶ ه‍. ق) از مراجع تقلید قرن چهاردهم ه‍. ق؛ و میرزا مهدی فقاهتی (۱۳۶۲ – ۱۳۰۵ ه‍. ق) از علمای برجسته سبزوار در قرن چهاردهم هجری قمری؛ می‌باشد.[1][2]

میرزا موسی فقیه سبزواری
علامه میرزا موسی فقیه سبزواری
اطلاعات فردی
نام کاملمیرزا موسی فقیه سبزواری
لقبعلامه، آیت الله
نسبعلی بن الحسین امام چهارم شیعیان
خویشاوندان
سرشناس		عبد الاعلی سبزواری (مرجع تقلید)، میرزا حسن سیادتی، احمد سیادتی (پدر طب معاصر اطفال در ایران)، میرزا حسین فقیه سبزواری (مرجع تقلید)
تاریخ تولد۱۲۶۲ قمری برابر با ۱۲۲۴ شمسی برابر با سال ۱۸۴۵ میلادی
زادگاهسبزوار
محل تحصیلسبزوار، مشهد ، سامرّاء، نجف
محل زندگیسبزوار
تاریخ وفاتشعبان ۱۳۳۶ قمری برابر با خرداد ۱۲۹۷ شمسی برابر با می ۱۹۱۸ میلادی
محل دفنسبزوار، آرامگاه میرزا موسی فقیه سبزواری
شهر وفاتسبزوار
اطلاعات علمی
استادانمیرزا محمد حسن شیرازی (میرزای اول)، میرزا محمد تقی شیرازی (میرزای دوم)، آخوند کاظم خراسانی (صاحب کتاب کفایة الاصول)، سید اسماعیل صدر، سید محمد طباطبایی اصفهانی
شاگردانمیرزا مهدی فقاهتی (از علمای سبزوار)، میرزا حسین فقیه سبزواری (مرجع تقلید)، میرزا حسن سیادتی (از علمای سبزوار)
اجازه روایت ازمیرزای شیرازی (میرزای اول)، میرزای شیرازی (میرزای دوم)، آخوند خراسانی
اجازه اجتهاد ازمیرزای شیرازی (میرزای اول)، میرزای شیرازی (میرزای دوم)، آخوند خراسانی
اجازه روایت بهمیرزا مهدی فقاهتی (از علمای سبزوار)، میرزا حسین فقیه سبزواری (مرجع تقلید)، میرزا حسن سیادتی (از علمای سبزوار)
اجازه اجتهاد بهمیرزا مهدی فقاهتی (از علمای سبزوار)، میرزا حسین فقیه سبزواری (مرجع تقلید)، میرزا حسن سیادتی (از علمای شهیر سبزوار)
تالیفاتتقریرات درس میرزای اول و میرزای دوم (چاپ نشده)
سایرنخستین بار، کتاب کفایة الاصول آخوند خراسانی را در سبزوار معرفی و خود آغاز به تدریس کرد. میرزا موسی، عالمی پرهیزکار و خدمتگزار به مردم بود و بر اساس اطلاعات مکتوب در کتاب میراث اسلامی ایران، کتاب عمری پر افتخار، زندگی‌نامه فرزندش میرزاحسین فقیه سبزواری و کتاب‌های تاریخ سبزوار، صاحب کرامت و محبوب القلوب مردم و مریدان و شاگردان بوده‌است.
فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی
سیاسیدخالتی در امور سیاسی نداشته‌است.
اجتماعیاقامه نماز جماعت، تدریس درس خارج فقه و اصول، اداره امور حوزه علمیه سبزوار و رسیدگی به امور و مشکلات مردم و کمک به مستمندان.


میرزا موسی، از شاگردان مبرّز میرزا حسن شیرازی (۱۳۱۲ – ۱۲۳۰ق)؛ و نخستین مدرّس و مجتهدی است که کتاب کفایةالأصول آخوند خراسانی را در حوزه علمیه سبزوار، معرفی؛ و خود شروع به تدریس کرد.[3]

تولد

وی، معروف به علامه میرزا موسی فقیه سبزواری [4]، میرزا موسی حسینی سبزواری، میرزا موسی مجتهد سبزواری و میرزا موسی سبزواری، فرزند میرزا محمدعلی در سال ۱۲۶۲ قمری برابر با ۱۲۲۴ شمسی، در روستای ایزی در شش کیلومتری سبزوار زاده شد.[5]

نسب

شاه سلطان حسین صفوی، هنگام عزیمت به مشهد، در حضرت عبدالعظیم، با دونفر از سادات عالم، به نام‌های میرزا محمد و میرزا عبدالحسین آشنا شد و آن دو را همراه خود آورد. میرزا عبدالحسین به درخواست مردم در سبزوار ماند. وی جد پنجم میرزا موسی است. نسبت میرزا موسی با بیست و نه واسطه، به شاهزاده حسین اصغر یکی از فرزندان علی بن الحسین (امام چهارم شیعیان)، منتهی می‌شود.[6]

تحصیل در سبزوار

میرزا موسی، در چهارده سالگی در سال ۱۲۳۸ هجری شمسی، با کسب اجازه از پدر خود میرزا محمدعلی که از دهقانان و سادات بوده، عازم سبزوار شده و در حوزه علمیه فخریّه، معروف به مدرسه مبارکه کهنه، درحجره‌ای که طبرسی، صاحب تفسیر مجمع البیان درس می‌خوانده، ساکن می‌شود و در طول چهار سال، به مراتبی بالا نائل می‌شود.[3]

تحصیل در مشهد

در سال ۱۲۸۰ قمری (۱۲۴۲ش) در سن ۱۸ سالگی از سبزوار حرکت و به مشهد وارد می‌شود. پس از ورود به مشهد، به مدرسه عباسقلی خان که در خیابان سفلی مشهد واقع است، وارد و مشغول تحصیل می‌شود.

با استعداد عجیب و فوق‌العاده خود، در طول ۱۸ سال تحصیل علوم مختلف رایج زمان، مورد توجه و عنایات اساتید خود در حوزه علمیه مشهد قرار می‌گیرد، اما به امر پدر، به سال ۱۲۹۸ قمری (۱۲۵۹ش) مشهد را ترک و به وطن و زادگاه خود بازمی‌گردد.[7][8]

ازدواج در سبزوار

پس از بازگشت از مشهد، تصمیم به تشکیل خانواده گرفته و با یکی از خانواده‌های دهقان زادگان آن دوره که در شش فرسنگی سبزوار؛ و محلی به نام " داشخانه " زندگی می‌کردند، ازدواج می‌کند. این ازدواج ایجاب می‌کند که مدت دو سال در سبزوار بماند و همین اقامت اجباری، باعث ایجاد ارتباط بین ایشان و گروهی از سبزواری ها شد.[5]

هجرت به عراق

در سال ۱۳۰۰ ق، به قصد زیارت و ادامه تحصیلات، عازم نجف و پس از زیارت اعتاب مقدسه، جهت تلمّذ از محضر میرزا محمد حسن شیرازی، عازم سامراء می‌شود.

۱۲ سال از محضر میرزای شیرازی استفاده می‌کند و مورد توجه میرزا قرار می‌گیرد. پس از فوت میرزا، به نجف می‌رود و از اصحاب خاص میرزا محمد تقی شیرازی (میرزای دوم) می‌شود.

تا سال ۱۳۲۲ق در نجف و در محضر میرزای دوم می‌ماند؛ و از آخوند خراسانی، اجازه اجتهاد دریافت می‌کند.

اهالی سبزوار درخواست مراجعت میرزا موسی از نجف به سبزوار را به میرزای دوم ارسال می‌کنند و به امر میرزا، به سبزوار بازمی‌گردد.[9]

استادان

میرزا محمد حسن شیرازی، معروف به میرزای اول، سید محمد طباطبایی اصفهانی، سید اسماعیل صدر، میرزا محمد تقی شیرازی، معروف به میرزای دوم، آخوند خراسانی و ملا هادی سبزواری ، معروف ‌ترین اساتید میرزا موسی فقیه سبزواری، در سبزوار، سامرا و نجف بودند.[10]

میرزا موسی، از دیدگاه آقا بزرگ تهرانی

محمدمحسن آقا بزرگ تهرانی، مؤلّف دو مجموعه بزرگ " الذریعة " و " طبقات اعلام الشیعة " که هم‌دوره میرزا موسی فقیه سبزواری بوده‌است، در معرفی میرزا موسی می‌نویسد:

" هو السیّد موسی بن السیّد محمّد علیّ الحسینیّ، الشهیر بالفقیه الدّه بدنامی السبزواری؛ عالم کامل ورع تقیّ جلیل. من العلماء الأجلاّء القائمین بوظائف الشرع هناک. کان اشتغاله فی المشهد، ثمّ العتبات.

و تشرّف بسامرّاء فی نیّف و ثلاثمائة مستفیدا من بحث آیة اللّه الشیرازی-قدّس سرّه-سنین، و کان یحضر بحث العلاّمة السیّد محمّد الطباطبائی الإصفهانی و العلاّمة السیّد إسمعیل الصدر؛ و کان فی سامرّاء أیضا بعد فوت آیة اللّه سنین مستفیدا من بحث شیخنا العلاّمة میرزا محمّد تقیّ الشیرازی. ثمّ ذهب إلی سبزوار سنة ۱۳۳۲ ه‍، و کان مطاعا، مقبول القول، موثوقا به عند العامّة و الخاصّة.

و بلغنی أنّه توفّی فی شعبان سنة ۱۳۳۶ ه‍. و له ولدان عالمان جلیلان:أحدهما السیّد میرزا مهدی نزیل بمبئی، و الآخر السیّد میرزا حسین نزیل مشهد طوس؛ و من تلامیذه ملاّ حسین بن صفر علیّ الریوندی السبزواری المولود حدود سنة ۱۲۹۳ ه‍ و المتوفّی فی النجف حدود سنة ۱۳۵۰ ه‍، و کان یحضر بعد مهاجرته حدود سنة ۱۳۴۳ ه‍ إلی النجف بحث آیة اللّه النائینی إلی أن توفّی. "[10]

تجلیل عبدالکریم حائری یزدی از وی

میرزا موسی سبزواری از علماء طراز اول عصر خود و از بزرگان و رجال معروف قرن سیزدهم هجری قمری می‌باشد. عبدالکریم حائری یزدی، مؤسس حوزه علمیه قم، در مقام تجلیل از علم و زهد میرزا موسی فقیه سبزواری، در اجازه اجتهادی که به میرزا حسین فقیه سبزواری داده، نوشته‌است:

«الاقا میرزا حسین دامت افاضاته نجل المرحوم المبرور رکن الاسلام العالم الورع التقی المیرزا موسی السبزواری قدس‌سره الشریف»[11]

اقامه جماعت، تدریس و ارشاد مردم در سبزوار

میرزا موسی فقیه سبزواری، تا زمان رحلت، زعامت حوزه و مرجعیت امور مردم سبزوار را بعهده داشته، صاحب زهد و کرامت؛ و مورد علاقه شدید مردم بوده‌است. او با تشکیل حلقه‌های درس در سطوح عالی، موفق به تربیت شاگردان نامدار بسیار شده‌است.

نخستین عالمی‌که کتاب کفایةالأصول مرحوم آخوند خراسانی را به حوزویان سبزوار معرفی؛ و خود تدریس می‌کرد، میرزا موسی فقیه سبزواری بوده‌است.

وی صاحب کرامات بوده که در کتب مرتبط با علمای برجسته سبزوار، ثبت شده‌است.[12]

کرامات

اواخر قرن سیزدهم هجری شمسی، در دهه چهارم قرن چهاردهم هجری قمری، بیماری وبا در سراسر ایران؛ من جمله در سبزوار، گسترش پیدا کرد.

وحشت و اضطراب، زندگی مردم را بسیار سخت کرده بود. آمار تلفات، هر روز، بیش از روز قبل، گزارش می‌شد و همه راه‌ها، برای رهایی از این بلای فراگیر، بسته بود جز یک راه.

از آن جا که " میرزا موسی "، مجتهدی پارسا و مورد احترام همگان بود؛ و مردم برای حلّ همه مشکلات خود به او مراجعه می‌کردند، برای نجات از بیماری وبا نیز، به او پناه بردند.

جمعیت اطراف او را گرفتند و خواهش کردند به مصلّای سبزوار بروند و برای نجات مردم از وبای کشنده، نماز خواندند و دست به دعا بردند.

میرزا موسی پذیرفت و پس از پایان مراسم نماز و نیایش، ظرف آبی خواست، آن را متبرّک کرد و دستورداد بقیه آب ظرف را در آب انبار شهر ریختند.

گفته‌اند از آن پس، هرکس از آن آب، به قصد تیمّن و تبرّک می‌نوشید، سلامت از دست رفته را بازمی‌یافت و برای همیشه، از بیماری وبا، در امان بود.[13][14]

فرزندان

میرزا موسی، سه دختر و دو پسر داشت که هردو پسران وی، از عالمان دینی و دارای رتبه اجتهاد بودند. میرزا مهدی فقاهتی (۱۳۶۲–۱۳۰۵ ه‍. ق) از مجتهدان و مدرّسان ساکن سبزوار؛ و میرزا حسین فقیه سبزواری (۱۳۸۶–۱۳۰۹ ه‍. ق)،[15] مرجع تقلید، ساکن مشهد بود.

درگذشت

میرزا موسی فقیه سبزواری، در ماه شعبان سال ۱۳۳۶ ه‍.ق از دنیا می‌رود. پس از درگذشت میرزا موسی، هوا تیره و تار می‌شود و ساکنان اطراف سبزوار، از دگرگونی هوا، باخبر می‌شوند که میرزا موسی درگذشته است، پیکرش را با شکوه بسیار تشییع می‌کنند و در کنار شرق شهر سبزوار به خاک می‌سپارند؛ و ازآن پس، زیارتگاه خاص و عام می‌شود.[16]

آرامگاه میرزا موسی، از آثار ملی ثبت شده

آرامگاه میرزا موسی فقیه سبزواری در سبزوار، از آثار ملی ثبت شده ایران؛ و مربوط به اواخر دوره قاجار است که توسط میرزا حسین فقیه سبزواری، فرزند میرزا موسی در سال ۱۳۳۶ ه‍. ق، برابر با ۱۲۹۷ ه‍. ش، ساخته شده‌است.[17]

این اثر در تاریخ ۲۴ تیر ماه ۱۳۸۲ با شمارهٔ ثبت ۹۲۳۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران، به نشانی سبزوار، میدان کارگر، خیابان افسر، کوچه بیمه اجتماعی، به ثبت رسیده‌است.[18][19]

" کتابخانه عمومی آیت الله فقیه سبزواری "

حوزه علمیه محمدیه (سبزوار) و آرامگاه میرزا موسی فقیه سبزواری، هردو از ساخته‌های میرزا حسین فقیه سبزواری، فرزند میرزا موسی در سبزوار است که به وسیله وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، حوزه علمیه محمدیه، تبدیل به مرکز عالی تربیت مدرّس قران کریم؛ و آرامگاه میرزا موسی، تبدیل به کتابخانه عمومی شده‌است. [20][21][22]

پانویس
  1. کتاب گنجینه دانشمندان، شریف رازی، محمد، 1353، تهران، کتابفروشی اسلامیّه، جلد 5، صفحه 315
  2. پایان‌نامه ی کارشناسی ارشد مریم سودایی، ۱۳۹۵ : تحقیق درشخصیت و آرای فقهای سبزوار در قرن ۱۳و ۱۲ میرشاه قاسم سبزواری ، سید جعفر سبزواری ، میرزا موسی سبزواری ، میرزا حسین علوی
  3. کتاب عمری پر افتخار، ناصری و نوغانی، بورس کتاب، مشهد، 1346، صفحه 12
  4. کتاب زندگی‌نامه مشاهیر ایران و جهان ، جلد 13 ، صفحه 1394 ، واحد تحقیقات مرکز تحقیقات رایانه ای قائمیه اصفهان ، شماره دیجیتتالی 9142
  5. میراث اسلامی‌ایران، دفتر هفتم، 1377، کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، رساله سوم، احوال آیت‌الله سبزواری به قلم خودشان، روایت مرحوم معلم حبیب آبادی، به کوشش رسول جعفریان.
  6. جلالی غلامرضا، منادی رضوان، مجله نگاه حوزه، ویژه حوزه خراسان، ضمیمه مجله حوزه، شماره 18 – 17، سال دوم، مرداد و شهریور 1375
  7. پایگاه موقوفه عباسقلی خان شاملو
  8. «پایگاه مشهد پایتخت فرهنگ اسلامی». بایگانی‌شده از اصلی در ۲ اکتبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۳۰ اکتبر ۲۰۱۹.
  9. پایگاه ویکی اهلبیت
  10. محمد محسن آقا بزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعه، جلد 17، صفحه 406، ناشر دار احیاء التراث العربی، بیروت، لبنان، 1430 هجری قمری
  11. کتاب عمری پر افتخار، زندگی آیت‌الله میرزا حسین فقیه سبزواری، بخش اجازات اجتهاد
  12. کتاب سبزوار شهر دانشوران بیدار، نوشته محمود بیهقی، صفحه 148 و 149
  13. کتاب مردان علم در میدان عمل، جلد ششم، سید نعمت‌الله حسینی
  14. پایگاه اطلاع‌رسانی غدیر
  15. سایت فرهنگی – تبلیغی حرم مطهر رضوی
  16. کتاب مردان علم در میدان عمل جلد 6
  17. آرامگاه موسی فقیه سبزواری ، اثر ملی .
  18. «اداره میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری سبزوار». بایگانی‌شده از اصلی در ۸ اکتبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۸ مارس ۲۰۱۸.
  19. ویکی‌پدیا، آرامگاه موسی فقیه سبزواری
  20. مرکز عالی تربیت مدرس قرآن کریم سبزوار(1)
  21. مرکز عالی تربیت مدرس قرآن کریم سبزوار (2)
  22. اداره کتابخانه‌های عمومی سبزوار

منابع
  1. کتاب میراث اسلامی‌ایران، دفتر هفتم، ۱۳۷۷، کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، رساله سوم، احوال آیت‌الله سبزواری به قلم خودشان، روایت مرحوم معلم حبیب آبادی، به کوشش رسول جعفریان. صفحهٔ ۷۱.
  2. غلامرضا جلالی، مجله نگاه حوزه، ویژه حوزه خراسان، ضمیمه مجله حوزه، شماره ۱۸ – ۱۷، سال دوم، مرداد و شهریور ۱۳۷۵
  3. کتاب مکارم الاثار، محمد علی معلم حبیب آبادی، متولدین ۱۳۰۹ هجری قمری.
  4. کتاب گنجینه دانشمندان، شریف رازی محمد، کتابفروشی اسلامیه، تهران، ج ۵، صص ۳۲۶ – ۳۱۶
  5. کتاب عمری پر افتخار، یا زندگی‌نامه آیت‌الله العظمی حاج میرزا حسین فقیه سبزواری، ناصری و نوغانی، مشهد، ۱۳۴۶، بورس کتاب.
  6. کتاب سیمای سبزوار، سرزمین سربداران، تألیف محمد ابراهیم احمدی، انتشارات نبوغ، قم، ۱۳۷۵، صفحهٔ ۱۵۶
  7. کتاب سبزوار شهر دانشوران بیدار، نوشته محمود بیهقی، صفحه ۱۴۸ و ۱۴۹
  8. کتاب مردان علم در میدان عمل، جلد ششم، سید نعمت‌الله حسینی
  9. محمد محسن آقا بزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعه، جلد ۱۷، صفحه ۴۰۶، ناشر دار احیاء التراث العربی، بیروت، لبنان، ۱۴۳۰ هجری قمری

جستارهای وابسته

پیوند به بیرون
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.