ترک‌های خراسانی

ترک‌های خراسان بخشی از مردمان ترک ساکن خراسان و نواحی از ترکمنستان تا فراتر از آمودریا هستند[1] که به زبان ترکی خراسانی سخن می‌گویند و پیرو مذهب شیعهٔ دوازده‌امامی هستند. جمعیت این گروه با استناد به دانشنامه ایرانیکا در حدود یک میلیون نفر است.[1]

ترک‌های خراسان
North khorasanTurkic
کل جمعیت

حدود ۴۰۰،۰۰۰ تا یک میلیون نفر (تخمین گرهارد دورفر با احتساب مناطقی در ترکمنستان و فراتر از آمور دریا) [1][2] ۸۶۰ هزار نفر اتنولوگ[3]۲۰۱۶
نواحی با بیشترین جمعیت
خراسان شمالی، خراسان رضوی، استان گلستان، استان سمنان، ترکمنستان، فرارود، نردین
زبان‌های رایج
ترکی خراسانی
ادیان و مذاهب
اسلام شیعه
نادر شاه افشار از ایل بزرگ ترکهای افشار

پیشینه

استایوانوف (۱۹۲۶، ص ۱۵۴) ترکهای خراسان را بازمانده مهاجمان ترکی دانسته که در قرن سوم از ترکستان به خراسان حمله کردند.[4]

فرای و صاییلی (ص ۳۱۵) تاریخ حضور ترکان در خراسان و ماوراءالنهر را به قبل از ورود اسلام به ایران نسبت داده‌اند.[5]

در منابع جغرافیایی قرون اولیه هجری نیز دربارهٔ حضور ترکان خلج در مناطقی از خراسان بزرگ مطالبی آمده‌است.[6][7] به نظر یوهانسون (۱۹۹۸، ص ۳۲۵)، قسمت اعظم ترکهای ایران از اخلاف سلجوقیان‌اند. سلجوقیان از قبایل غز بودند و ترکهای خراسان در اصل بازمانده دسته‌ای از این ترکان غز محسوب می‌شوند.[8]

ترک‌های خراسان را پروفسور دورفر از نسل ترکان سلجوقی می‌داند. اگر چه قبل ار سلجوقیان گروهی دیگر از ترکان اغوز در زمان سلطان محمود غزنوی به خراسان کوچ کردند ولی انبوه ترکان با فرزندان سلجوف یعنی طغرل و چاغری به خراسان آمدند.
بعدها با آمدن ترکان اّیغور همراه مغول‌ها همچنین بعد از قرن ۱۶ میلادی در اثر استیلای ترکمانان با آنان کم و بیش مخلوط شدند.[9][10]

ایل‌های ترک خراسان

در خراسان به دلیل ورود ترک‌ها در تاریخ‌های مختلف، ایل‌ها و طوایف متعددی وجود دارد. بر اساس منطقه‌ای و شهری به قرار زیر می‌باشد:

افشارهای خراسان

منابع‌تاریخی‌زمان‌مهاجرت نخستین‌گروه‌های ایل افشار به خراسان را در آغاز دورهٔ صفوی گزارش می‌دهند. استرآبادی در جهانگشای نادری به مهاجرت ایل قرقلو از آذربایجان به خراسان در زمان شاه اسماعیل اول، و سکنی گزیدن آن ایل در شمال خراسان اشاره می‌کند و می‌نویسد: نواحی سرچشمة میاب کوبکان در کوهستانهای جنوبی محال ابیورد ییلاق، و اتک، شمالی‌ترین ناحیة کوبکان یا کوپکان، و دستجرد و درّه جَز (دره گز) قشلاق طایفه‌های ایل افشار بود.[30][31][32]

ایل‌های ترک افشار در خراسان

برخی طایفه‌های کنونی افشار ساکن در خراسان: اِمبِرْلو یا ایمرلو، ارشلو ، بغایری،اوتانلو، اَیَدلو، ایمانلو (معروف به عبدالملکی)، پاپالو، تکللو یا تَکه‌لو، زَنگانلو، سَروَرلو، قِرقلو یا قِرخِلو یاد کرده‌اند که در نواحی دره گز خراسان پراکنده‌اند.[33] اوبرلینگ به نقل از بروگ به اقامت برخی طایفه‌های افشار در جنوب بجنورد، فاروج، شیروان، قوچان، و نواحی میان سبزوار و نیشابور(بخش سرولایت,طوایف سبزی،بیات)اشاره می‌کند.

جستارهای وابسته

پانویس
  1. Iranicaonline
  2. http://www.ethnologue.com/language/kmz
  4. Vladimir Ivanov, "Further notes on gypsies in Persia", J[R]ASB, new series, vol.16, no.7.1920
  5. Richard N. Frye and A. M. Sayili, "The Turks in Khurasan and Transoxania at the time of the Arab conquest", The Moslem world, XXXV, no.4 (Oct.1945)
  6. ابن‌حوقل، ص 419
  7. اصطخری، ص 253
  8. idem, "Irano-Turkic", in Turkic-Iranian contact areas: historical and linguistic aspects, ed. Lars Johanson and Christiane Bulut, Wiesbaden: Harrassowitz Verlag, 2006
  9. سیری در تاریخ زبان و لهجه‌های ترکی. دکتر جواد هیئت
  10. Gerhard Doerfer, "Iran'da Turkler", Turk dili, no.431 (Kasim 1987
  11. میرنیا. سیدعلی. ایل‌ها و طایفه‌های عشایری خراسان. تابستان1369. نشر دانش
  12. میرنیا. سیدعلی. ایلات و طوایف درگز چاپ دوم. ص40
  13. محمد کاظم مروی. عالم آرای نادری. چاپ عکسی مسکو 1965. نشر دانش. ج2 ص 499
  14. – اسکندر بیک. عالم آرای عباسی شاهرودی. تهران-1364 ج1 ص40
  15. - قدوسی. محمد حسین. نادرنامه. انجمن آثار ملی خراسان 1339. مشهد ص22
  16. سعیدی. محمد علی. تاریخ رامیان و فندرسک تهران. ۱۳۶۴. ص30
  17. اسکندر بیگ ترکمن. عالم آرای عباسی. ج2. ص795
  18. قدوسی. محمد حسین. نادرنامه. انجمن آثار ملی خراسان 1339. مشهد ص77
  19. کلنل ییت، سفرنامه خراسان و سیستان، ترجمه قدرت‌الله روشنی و مهرداد، نشر یزدان. تهران-1365 ص139
  20. قدوسی. محمد حسین. نادرنامه. انجمن آثار ملی خراسان 1339. مشهد ص22
  21. کلنل ییت، سفرنامه خراسان و سیستان، ترجمه قدرت‌الله روشنی و مهرداد، نشر یزدان. تهران-1365 ص 341
  22. قدوسی. محمد حسین. نادرنامه. انجمن آثار ملی خراسان 1339. مشهد ص229
  23. کلنل ییت، سفرنامه خراسان و سیستان، ترجمه قدرت‌الله روشنی و مهرداد، نشر یزدان. تهران-1365 ص343
  24. خسروی. محمدرضا. جغرافیای تاریخی زاوه. آستان قدس الله.1366 ص61
  25. اسکندر بیگ ترکمن. عالم آرای عباسی. ج2. ص973
  26. اسکندر بیگ ترکمن. عالم آرای عباسی. ج2. ص340 و366
  27. اسکندر بیگ ترکمان. عالم آرای عباسی. برادران شاهرودی. تهران1364. ج2. ص973
  28. کلنل ییت، سفرنامه خراسان و سیستان، ترجمه قدرت‌الله روشنی و مهرداد، نشر یزدان. تهران-1365 ص 34
  29. electricpulp.com. "KARĀʾI – Encyclopaedia Iranica". www.iranicaonline.org. Retrieved 2018-03-31.
  30. جهانگشای نادری. ص 26-27
  31. نیز نک: لاکهارت، نادرشاه، 17
  32. مینورسکی، 9؛ قدوسی، 15
  33. (نک: میرنیا، ۲۵ به بعد)

منابع
  • فصل‌نامهٔ تحقیقات جغرافیایی، سال سوم شماره ۲، پاییز ۱۳۷۶، دکتر محمدحسین پاپلی یزدی.
  • The Khorasani Turks of Iran
  • Turks of Iran
  • kalafat_horasan
  • سیری در تاریخ زبان و لهجه‌های ترکی
  • [میرنیا، علی، ایلها و طایفه‌های عشایری خراسان، تهران، ۱۳۶۹ش]
  • [استرآبادی، محمدمهدی، جهانگشای نادری، تهران، ۱۳۶۸ش]
  • [مینورسکی، ولادیمیر، تاریخچة نادرشاه، ترجمة رشید یاسمی، تهران، ۱۳۱۳ش]
  • [نیز نک: مینورسکی، ۸ -۹؛ لاکهارت، نادرشاه.]
  • [Vladimir Ivanov, "Further notes on gypsies in Persia", J[R]ASB, new series, vol.16, no.7 (1920]
  • [Richard N. Frye and A. M. Sayili, "The Turks in Khurasan and Transoxania at the time of the Arab conquest", The Moslem world, XXXV, no.4 Oct.1945]
  • [idem, "Irano-Turkic", in Turkic-Iranian contact areas: historical and linguistic aspects, ed. Lars Johanson and Christiane Bulut, Wiesbaden: Harrassowitz Verlag, 2006]
  • [Gerhard Doerfer, "Iran'da Turkler", Turk dili, no.431 .Kasim 1987]
  • [ابن‌حوقل]
  • [اسکندر بیگ ترکمان.عالم آرای عباسی.برادران شاهرودی.تهران۱۳۶۴.ج۲]
  • [سعیدی.محمد علی.تاریخ رامیان و فندرسک تهران.۱۳۶۴]
  • [محمد کاظم مروی.عالم آرای نادری.چاپ عکسی مسکو ۱۹۶۵ .نشر دانش.ج۲]
  • [میرنیا.سیدعلی.ایلات و طوایف درگز چاپ دوم.۱۳۶۱]
  • [قدوسی.محمد حسین.نادرنامه.انجمن آثار ملی خراسان ۱۳۳۹]

پیوند به بیرون
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.