فهرست خلفا

این فهرستی از کسانی است که عنوان «خلیفه»، پیشوای بزرگ دینی و سیاسی یک حکومت اسلامی که با نام خلافت شناخته می‌شود، و عنوانی برای فرمانروای امت اسلامی، بعنوان جانشینان سیاسی محمد بن عبدالله را عهده‌دار بودند. تمام سال‌ها بر طبق گاه‌شماری دوران مشترک هستند.

خلیفه
خَلیفة
لقبامیرالمؤمنین
اقامت‌گاهمدینه منوره
کوفه
دمشق

قاهره
قسطنطنیه
پیشرومحمد به‌عنوان پیامبر اسلام
بنیادگذاری۸ ژوئن ۶۳۲
نخستین دارنده
دارندهٔ نهاییعبدالمجید دوم
برافتاده۳ مارس ۱۹۲۴

زمینه
نوشتار اصلی: جانشینی محمد
نوشتار(های) وابسته: رویداد غدیر خم

چند ماه پیش از درگذشت محمد، او برای عده‌ای از مسلمانان که بیش از ۱۰۰٬۰۰۰ نفر بودند را برای واقعهٔ غدیر خم جمع کرد و برای ایشان خطبه‌ای خواند. او در خطبه‌اش، علی بن ابی‌طالب را به‌عنوان جانشینش اعلام کرد. او علی بن ابی‌طالب را با عناوین رهبری متعددی مانند «مولا»، «امام»، «امیر»، و «خلیفه» توصیف کرد.[1] پس از خطبه، محمد به همه دستور داد که وفاداریشان را به علی تعهد بدهند. با رجوع به منابع شیعه و سنی، ابوبکر، عمر، و عثمان در میان کسانی بودند که سوگند وفاداری به علی یاد کردند.[2][3][4]

پس از درگذشت محمد، هرچند، برخی از همراهان محمد ترک کردند و در مکانی به‌نام سقیفه جمع شدند. در سقیفه، عمر علی‌رغم تعهد پیشینش به علی بن ابی‌طالب، متعهد به وفاداری به ابوبکر شد. سپس ابوبکر قدرت سیاسی را در دست گرفت، و حامیان وی با نام سنی شناخته شدند. با وجود آن، برخی از مسلمانان وفاداریشان را به علی نگه داشتند. این مردم، که به شیعه معروف شدند، حق علی را در این گرفتند که بعدها پس گرفته شود، او همچنان رهبر روحانی و دینی پس از محمد بود.

خلافت‌های جامع

خلافت راشدین (۸ ژوئن ۶۳۲ – ۲۹ ژانویه ۶۶۱)
نوشتار‌های اصلی: راشدین و خلافت راشدین
# خوش‌نویسی نام تولد آغاز دوران پایان دوران وفات خویشاوندی با محمد والدین خاندان یادداشت
۱ ابوبکر بن ابی‌قحافه ۵۷۳ ۸ ژوئن ۶۳۲ ۲۲ اوت ۶۳۴
  • عثمان ابوقحافه
  • سلمی بنت صخر
 بنی‌تیم
۲ عمر بن خطاب ۵۸۴ ۲۳ اوت ۶۳۴ ۳ نوامبر ۶۴۴ بنی‌عدی
۳ عثمان بن عفان ۵۷۹ ۱۱ نوامبر ۶۴۴ ۲۰ ژوئن ۶۵۶
  • شوهر دختران محمد (رقیه و ام‌کلثوم)
  • نوهٔ ام‌حکیم بنت عبدالمطلب (عمهٔ محمد)
 بنی‌امیه
۴ علی بن ابی‌طالب ۱۵ سپتامبر ۶۰۱ ۲۰ ژوئن ۶۵۶ ۲۹ ژانویه ۶۶۱
  • پسرعموی محمد
  • شوهر دختر محمد (فاطمه)
  • شوهر امامه بنت زینب (نوهٔ محمد)
  • تمام نوادگان محمد از نسل علی هستند
 بنی‌هاشم
    • نخستین مرد ایمان‌آور به اسلام
  • نخستین جانشین محمد (شیعه)

خلافت حسن بن علی (۶۶۱)
# خوش‌نویسی نام میلاد آغاز دوران پایان دوران وفات خویشاوندی با محمد (یا خلفای پیشین) والدین خاندان یادداشت
۵ حسن بن علی مجتبی ۶۲۴ ۶۶۱ (۷ ماه) ۶۷۰
  • نوهٔ محمد
  • فرزند علی
 بنی‌هاشم
  • دومین جانشین محمد (شیعه)
  • کناره‌گیری برای معاویه
  • همچنین پنجمین خلیفهٔ راشدین

خلافت امویان (۶۶۱ – ۶ اوت ۷۵۰)
نوشتار اصلی: خلافت اموی
# خوش‌نویسی/سکه نام میلاد آغاز دوران پایان دوران وفات خویشاوندی با محمد (یا خلفای پیشین) والدین یادداشت
۶ معاویه یکم ۶۰۲ ۶۶۱ ۲۹ آوریل یا ۱ مه ۶۸۰
  • برادر ناتنی رمله بنت ابوسفیان (همسر محمد)
  • به‌عنوان یکی از حداقل ۲۹ منشی در دوران محمد بود
  • در طول خلافت عمر
  • |-
۷ یزید یکم ۶۴۷ ۶۸۰ ۱۱ نوامبر ۶۸۳
  • معاویه یکم
  • میسون بنت بجدل کلبی
۸ معاویه دوم ۶۶۴ نوامبر ۶۸۳ ۶۸۴
  • واپسین خلیفهٔ اموی از طرف ابوسفیان
  • بدون فرزند کناره‌گیری کرد.
۹ مروان یکم ۶۲۳–۶۲۶ ۶۸۴ ۷ مه ۶۸۵
  • حکم بن ابی‌عاص
  • صعود وی تغییر را در اصل و نسب دودمان اموی به‌وجود آورد، فرزندان حکم جانشین فرزندان ابوسفیان شدند، هر دویشان نوهٔ امیه بودند.
۱۰ عبدالملک بن مروان ۶۴۶ ۶۸۵ ۸ اکتبر ۷۰۵
۱۱ ولید یکم ۶۶۸ اکتبر ۷۰۵ ۲۳ فوریه ۷۱۵
۱۲ سلیمان بن عبدالملک ۶۷۴ فوریه ۷۱۵ ۲۲ سپتامبر ۷۱۷
۱۳ عمر بن عبدالعزیز ۲ نوامبر ۶۸۲ سپتامبر ۷۱۷ فوریه ۷۲۰
  • عبدالعزیز بن مروان
  • ام‌عاصم لیلا بنت عاصم بن عمر
  • به‌طور گسترده به‌عنوان پنجمین خلیفهٔ راشدین شناخته می‌شود
  • برخی هم با احتساب حسن بن علی، او را ششمین خلیفهٔ راشدین می‌نامند
۱۴ یزید دوم ۶۸۷ ۱۰ فوریه ۷۲۰ ۲۶ ژانویه ۷۲۴
۱۵ هشام بن عبدالملک ۶۹۱ ۲۶ ژانویه ۷۲۴ ۶ فوریه ۷۴۳
۱۶ ولید دوم ۷۰۹ ۶ فوریه ۷۴۳ ۱۷ آوریل ۷۴۴ (ترورشده)
۱۷ یزید سوم ۷۰۱ ۱۷ آوریل ۷۴۴ ۳/۴ اکتبر ۷۴۴
۱۸ ابراهیم بن ولید ۷۴۴ (چند هفته) ۲۵ ژانویه ۷۵۰

(اعدام)
۱۹ مروان دوم ۶۹۱ ۷۴۴ ۶ اوت ۷۵۰

(کشته‌شده)

خلافت عباسی (۷۵۰ – ۱۲۵۸ و ۱۲۶۱ – ۱۵۱۷)
نوشتار اصلی: خلافت عباسیان

خلفای بغداد (۲۵ ژانویه ۷۵۰ – ۲۰ فوریه ۱۲۵۸)

(توسط قلمروهای مسلمان از حاکمیت امویان در شبه‌جزیره ایبری و حاکمیت فاطمیان و موحدون در شمال آفریقا پذیرفته نشده‌است).[5][6]

# تصویر نام سلطنتی نام شخصی میلاد آغاز دوران پایان دوران وفات والدین یادداشت
۲۰ سفاح عبدالله ابوالعباس ۷۲۱ ۷۵۰ ۱۰ ژوئن ۷۵۴
  • محمد بن علی بن عبدالله
  • ریطه بنت عبیدالله حارثیه
۲۱ منصور ابوجعفر عبدالله ۷۱۴ ۱۰ ژوئن ۷۵۴ ۷۷۵
  • محمد بن علی بن عبدالله
  • سلمه بربریه
۲۲ مهدی ابوعبدالله محمد ۷۴۴/۷۴۵ ۷۷۵ ۴ اوت ۷۸۵
  • منصور
  • پدرش نامش را مهدی نهاد برای این که توجه‌ها از سمت مردم از علویان به عباسیان چرخانده شود[8]
۲۳ هادی ابومحمد موسیٰ ۷۶۴ اوت ۷۸۵ ۱۴ سپتامبر ۷۸۶
۲۴ رشید هارون ۷۶۴/۷۶۶ ۱۴ سپتامبر ۷۸۶ ۲۴ مارس ۸۰۹
۲۵ امین محمد ۷۸۷ مارس ۸۰۹ ۲۴/۲۵ سپتامبر ۸۱۳
۲۶ مأمون ابوجعفر عبدالله ۱۳/۱۴ سپتامبر ۷۸۶ سپتامبر ۸۱۳ ۹ اوت ۸۳۳
۲۷ معتصم ابواسحاق محمد اکتبر ۷۹۶ ۹ اوت ۸۳۳ ۵ ژانویه ۸۴۲
۲۸ واثق ابوجعفر هارون ۸۱۱–۸۱۳ ۵ ژانویه ۸۴۲ ۱۰ اوت ۸۴۷
۲۹ متوکل جعفر فوریه/مارس ۸۲۲ ۱۰ اوت ۸۴۷ ۱۱ دسامبر ۸۶۱
(ترور شد)
۳۰ منتصر ابوجعفر محمد نوامبر ۸۳۷ ۸۶۱ ۷ یا ۸ ژوئن ۸۶۲
۳۱ مستعین احمد ۸۳۶ ۸۶۲ ۸۶۶ (اعدام شد)
۳۲ معتز – ۸۴۷ ۸۶۶ ۸۶۹
۳۳ مهتدی ابواسحاق محمد ۸۶۹ ۲۱ ژوئن ۸۷۰
۳۴ معتمد ابوالعباس احمد ۸۴۲ ۲۱ ژوئن ۸۷۰ ۱۵ اکتبر ۸۹۲
۳۵ معتضد ابوالعباس احمد ۸۵۴/۸۶۱ اکتبر ۸۹۲ ۵ آوریل ۹۰۲
  • موفق، نایب‌السلطنهٔ خلفای عباسی
  • ضرار
۳۶ مکتفی ابواحمد علی ۸۷۷/۸۷۸ ۵ آوریل ۹۰۲ ۱۳ اوت ۹۰۸
۳۷ مقتدر ابوالفضل جعفر ۸۹۵ ۱۳ اوت ۹۰۸ ۹۲۹ ۳۱ اکتبر ۹۳۲
(کشته شد)
۳۸ قاهر ابومنصور محمد ۸۹۹ ۹۲۹ ۹۵۰
(۳۷) مقتدر ابوالفضل جعفر ۸۹۵ ۹۲۹ ۳۱ اکتبر ۹۳۲
(کشته شد)
(۳۸) قاهر ابومنصور محمد ۸۹۹ ۳۱ اکتبر ۹۳۲ ۹۳۴ ۹۵۰
۳۹ راضی ابوالعباس محمد دسامبر ۹۰۹ ۹۳۴ ۲۳ دسامبر ۹۴۰
۴۰ متقی ابواسحاق ابراهیم ۹۰۸ ۹۴۰ ۹۴۰ ژوئیه ۹۶۸
۴۱ مستکفی عبدالله ۹۰۵ سپتامبر ۹۴۴ ژانویه ۹۴۶ سپتامبر/اکتبر ۹۴۹
۴۲ مطیع ابوالقاسم الفضل ۹۱۴ ژانویه ۹۴۶ ۹۷۴
۴۳ طائع – ۹۳۲ ۹۷۴ ۹۹۱ ۳ اوت ۱۰۰۳
۴۴ قادر – ۹۴۷ ۱ نوامبر ۹۹۱ ۲۹ نوامبر ۱۰۳۱
۴۵ قائم – ۱۰۰۱ ۲۹ نوامبر ۱۰۳۱ ۲ آوریل ۱۰۷۵
۴۶ مقتدی – ۱۰۵۶ ۲ آوریل ۱۰۷۵ فوریه ۱۰۹۴
  • محمد پسر قائم
  • ارجوان (هم‌بالین ارمنی)
۴۷ مستظهر – آوریل/مه ۱۰۷۸ فوریه ۱۰۹۴ ۶ اوت ۱۱۱۸
۴۸ مسترشد – آوریل/مه ۱۰۹۲ ۶ اوت ۱۱۱۸ ۲۹ اوت ۱۱۳۵
۴۹ راشد – ۱۱۰۹ ۲۹ اوت ۱۱۳۵ ۱۱۳۶ ۶ ژوئن ۱۱۳۸
(توسط حشاشین کشته شد)
۵۰ مقتفی – ۹ مارس ۱۰۹۶ ۱۱۳۶ ۱۲ مارس ۱۱۶۰
۵۱ مستنجد – ۱۱۲۴ ۱۲ مارس ۱۱۶۰ ۲۰ دسامبر ۱۱۷۰
۵۲ مستضی حسن ۱۱۴۲ ۲۰ دسامبر ۱۱۷۰ ۳۰ مارس ۱۱۸۰
۵۳ ناصر – ۶ اوت ۱۱۵۸ ۲ مارس ۱۱۸۰ ۵ اکتبر ۱۲۲۵
۵۴ ظاهر – ۱۱۷۶ ۵ اکتبر ۱۲۲۵ ۱۱ ژوئیه ۱۲۲۶
۵۵ مستنصر ابوجعفر ۱۷ فوریه ۱۱۹۲ ۱۱ ژوئیه ۱۲۲۶ ۲ دسامبر ۱۲۴۲
۵۶ مستعصم – ۱۲۱۳ ۲ دسامبر ۱۲۴۲ ۲۰ فوریه ۱۲۵۸
  • واپسین خلیفهٔ عباسی در بغداد
فاصله میان حکومت

در طی دوران بعدی فرمانروایی عباسیان، حاکمان مسلمان از عناوین دیگر مانند سلطان استفاده می‌کردند.

خلفای قاهره (۱۳ ژوئن ۱۲۶۱ – ۲۲ ژانویه ۱۵۱۷)

عباسیان قاهره تا حد بسیاری خلفای تشریفاتی تحت سرپرستی (و پشتیبانی) سلطنت مملوک که پس از سقوط دودمان ایوبی در مصر ایجاد شدند بودند.[9][10]

# نام سلطنتی نام شخصی دوران والدین یادداشت
۵۷ مستنصر دوم ابوالقاسم احمد ۲۶ ژوئن ۱۲۶۱ – ۲۸ نوامبر ۱۲۶۱
  • توسط سلاطین مملوک در سال ۱۲۶۱ در قاهره، مصر به‌عنوان خلیفه بر تخت نشانده شد
  • عنوان مورد دعوی با حاکم یکم نیز بود که توسط فرمانروای حلب بر تخت نشانده شده بود
۵۸ حاکم یکم ابوعبدالله محمد ۱۶ نوامبر ۱۲۶۲ – ۱۹ ژانویه ۱۳۰۲
  • ابوالعلی حسن
  • نتیجهٔ مسترشد
  • در سال ۱۲۶۱ توسط حاکم حلب به‌عنوان خلیفه بر تخت نشانده شد
  • پس از مرگ مستنصر دوم توسط مملوک مصر هم به رسمیت شناخته شد
۵۹ مستکفی یکم ابوالربیع سلیمان ۲۰ ژانویه ۱۳۰۲ – فوریه ۱۳۴۰
۶۰ واثق یکم ابواسحاق ابراهیم فوریه ۱۳۴۰ – ۱۷ ژوئن ۱۳۴۱
۶۱ حاکم دوم ابوالعباس احمد ۱۳۴۱ – ۱۳۵۲
۶۲ معتضد یکم ابوبکر ۱۳۵۲ – ۱۳۶۲
۶۳ متوکل یکم ابوعبدالله محمد ۱۳۶۲– ۱۳۷۷
۶۴ مستعصم یکم ابویحیی زکریا ۱۳۷۷
(۶۳) متوکل یکم ابوعبدالله محمد ۱۳۷۷ – ۱۳۸۳
۶۵ واثق دوم عمر سپتامبر ۱۳۸۳ – ۱۳ نوامبر ۱۳۸۶
(۶۴) مستعصم ابویحیی زکریا ۱۳۸۶ – ۱۳۸۹
(۶۳) متوکل یکم ابوعبدالله محمد ۱۳۸۹ – ۹ ژانویه ۱۴۰۶
۶۶ مستعین ابوالفضل العباس ۲۲ ژانویه ۱۴۰۶ – ۹ مارس ۱۴۱۴
  • از ۷ مه ۱۴۱۲ تا ۶ نوامبر ۱۴۱۲ سلطان مصر بود
۶۷ معتضد دوم ابوالفتح داوود ۱۴۱۴ – ۱۴۴۱
۶۸ مستکفی دوم ابوالربیع سلیمان ۱۴۴۱ – ۲۹ ژانویه ۱۴۵۱
۶۹ قائم ابوالبقا حمزه ۱۴۵۱ – ۱۴۵۵
۷۰ مستنجد ابوالمحاسن یوسف ۱۴۵۵ – ۷ آوریل ۱۴۷۹
۷۱ متوکل دوم ابوالعز عبدالعزیز ۵ آوریل ۱۴۷۹ – ۲۷ سپتامبر ۱۴۹۷
۷۲ مستمسک ابوالصبر ۱۴۹۷ – ۱۵۰۸
۷۳ متوکل سوم محمد ۱۵۰۸ – ۱۵۱۶
(۷۲) مستمسک ابوالصبر ۱۵۱۶ – ۱۵۱۷
(۷۳) متوکل سوم محمد ۱۵۱۷
  • وی رسماً از عنوان خلیفه با نمادهای بیرونی کناره‌گیری نمود — شمشیر و بالاپوش محمد — سلیم یکم امپراتور عثمانی در سال ۱۵۱۷، او را واپسین خلیفه از دودمان عباسی و بنوقریش ساخت

خلافت عثمانی (۱۵۱۷ – ۳ مارس ۱۹۲۴)

رئیس دودمان عثمانی تنها عنوان سلطان را عهده‌دار بود، اما طولی نکشید که عناوین بسیاری را به همراهی گرفت.[11][12] مراد یکم (سلطنت ۱۳۶۲ –۱۳۸۹) نخستین مدعی عثمانی خلافت پس از فتح ادرنه بود.[13]

# پرتره طغرا نام دوران والدین یادداشت
۷۴ سلیم یکم ۱۵۱۷ – ۲۱ سپتامبر ۱۵۲۰
  • تا آخر عمرش فرمانروایی نمود.[14]
۷۵ سلیمان یکم ۳۰ سپتامبر ۱۵۲۰ – ۶/۷ سپتامبر ۱۵۶۶
  • تا آخر عمرش فرمانروایی نمود.[15]
۷۶ سلیم دوم ۲۹ سپتامبر ۱۵۶۶ – ۲۱ دسامبر ۱۵۷۴
  • تا پایان عمرش حکمرانی کرد.[16]
۷۷ مراد سوم ۲۲ دسامبر ۱۵۷۴ – ۱۶ ژانویه ۱۵۹۵
  • تا پایان عمرش حکمرانی کرد.[17]
۷۸ محمد سوم ۲۷ ژانویه ۱۵۹۵ – ۲۰ یا ۲۱ دسامبر ۱۶۰۳
  • تا پایان عمرش حکمرانی کرد.[18]
۷۹ احمد یکم ۲۱ دسامبر ۱۶۰۳ – ۲۲ نوامبر ۱۶۱۷
  • تا پایان عمرش حکمرانی کرد.[19]
۸۰ مصطفی یکم ۲۲ نوامبر ۱۶۱۷ – ۲۶ فوریه ۱۶۱۸
  • محمد سوم
  • هم‌بالین آبخازیایی. با نام حلیمه سلطان شناخته می‌شود.
۸۱ عثمان دوم ۲۶ فوریه ۱۶۱۸ – ۱۹ مه ۱۶۲۲
  • در یک شورش ینی‌چری در ۱۹ مه ۱۶۲۲ عزل شد؛
  • در ۲۰ مه ۱۶۲۲ توسط صدراعظم قره داوود پاشا با فشردگی بیضه‌هایش کشته شد.[21]
(۸۰) مصطفی یکم ۲۰ مه ۱۶۲۲ – ۱۰ سپتامبر ۱۶۲۳
  • محمد سوم
  • هم‌بالین آبخازیایی. با نام حلیمه سلطان شناخته می‌شود.
  • پس از ترور برادرزاده‌اش عثمان دوم دوباره بر تخت نشست؛
  • به‌دلیل کم‌توانی ذهنیاش در استانبول در ۲۰ ژانویه ۱۶۳۹ تا هنگام مرگش بستری شد.[20]
۸۲ مراد چهارم ۱۰ سپتامبر ۱۶۲۳ – ۸ یا ۹ فوریه ۱۶۴۰
  • تا پایان عمرش حاکم بود.[22]
۸۳ ابراهیم ۹ فوریه ۱۶۴۰ – ۸ اوت ۱۶۴۸
۸۴ محمد چهارم ۸ اوت ۱۶۴۸ – ۸ نوامبر ۱۶۸۷
۸۵ سلیمان دوم ۸ نوامبر ۱۶۸۷ – ۲۲ ژوئن۱۶۹۱
  • ابراهیم
  • صالحه دل‌آشوب سلطان
  • تا پایان عمرش فرمانروایی می‌نمود.[23]
۸۶ احمد دوم ۲۲ ژوئن ۱۶۹۱ – ۶ فوریه ۱۶۹۵
  • تا پایان عمرش فرمانروایی می‌نمود.[24]
۸۷ مصطفی دوم ۶ فوریه ۱۶۹۵ – ۲۲ اوت ۱۷۰۳
۸۸ احمد سوم ۲۲ اوت ۱۷۰۳ – ۱ یا ۲ اکتبر ۱۷۳۰
۸۹ محمود یکم ۲ اکتبر ۱۷۳۰ – ۱۳ دسامبر ۱۷۵۴
  • تا پایان عمرش فرمانروایی می‌نمود.[25]
۹۰ عثمان سوم ۱۳ دسامبر ۱۷۵۴ – ۲۹ یا ۳۰ اکتبر ۱۷۵۷
  • تا پایان عمرش فرمانروایی می‌نمود.
۹۱ مصطفی سوم ۳۰ اکتبر ۱۷۵۷ – ۲۱ ژانویه ۱۷۷۴
  • تا پایان عمرش فرمانروایی می‌نمود.
۹۲ عبدالحمید یکم ۲۱ ژانویه ۱۷۷۴ – ۶ یا ۷ آوریل ۱۷۸۹
  • احمد سوم
  • ربیعه سلطان؛
  • تا پایان عمرش فرمانروایی می‌نمود.[26]
۹۳ سلیم سوم ۷ آوریل ۱۷۸۹ – ۲۹ مه ۱۸۰۷
۹۴ مصطفی چهارم ۲۹ مه ۱۸۰۷ – ۲۸ ژوئیه ۱۸۰۸
  • عبدالحمید یکم
  • باش‌اقبال خانم افندی؛
۹۵ محمود دوم ۲۸ ژوئیه ۱۸۰۸ – ۱ ژوئیه ۱۸۳۹
  • عبدالحمید یکم
۹۶ عبدالمجید یکم ۱ ژوئیه ۱۸۳۹ – ۲۵ ژوئن ۱۸۶۱
۹۷ عبدالعزیز یکم ۲۵ ژوئن ۱۸۶۱ – ۳۰ مه ۱۸۷۶
۹۸ مراد پنجم ۳۰ مه ۱۸۷۶ – ۳۱ اوت ۱۸۷۶
۹۹ عبدالحمید دوم ۳۱ اوت ۱۸۷۶ – ۲۷ آوریل ۱۹۰۹
۱۰۰ محمد پنجم ۲۷ آوریل ۱۹۰۹ – ۳ ژوئیه ۱۹۱۸
۱۰۱ محمد ششم ۴ ژوئیه ۱۹۱۸ – ۱ نوامبر ۱۹۲۲
۱۰۲ —
[c]		 عبدالمجید دوم ۱۸ نوامبر ۱۹۲۲ – ۳ مارس ۱۹۲۴
  • عبدالعزیز یکم
  • حیران‌دل قادین افندی؛[28]

خلافت‌های غیرجامع

خلافت‌ها به‌طور شرعی توسط اکثریت مسلمانان پذیرفته نشده‌است.

خلافت ابن‌زبیر (۶۸۴–۶۹۲)

عبدالله بن زبیر، خواهرزادهٔ عایشه، سومین همسر محمد بن عبدالله شورشی را علیه خلافت اموی در سال ۶۸۴ میلادی رهبری می‌نمود. او خود را در مکه خلیفه اعلام کرد توسط حجاج بن یوسف بعد از شش‌ماه محاصره در سال ۶۹۲ میلادی شکست خورد و کشته شد.

خلافت اموی قرطبه (۹۲۹–۱۰۳۱)
نوشتار اصلی: خلافت قرطبه

(به‌طور جهانی پذیرفته نشده؛ قدرت واقعی محدود به اسپانیا و بخش‌هایی از مغرب می‌شد)[31][32]

نام دوران والدین یادداشت
عبدالرحمن سوم ۹۲۹–۹۶۱
حکم دوم ۹۶۱–۹۷۶
هشام دوم حکم ۹۷۶–۱۰۰۹
محمد دوم ۱۰۰۹
  • هشام بن عبدالجبار بن عبدالرحمن سوم، نوهٔ عبدالرحمن سوم
  • مزنه
سلیمان بن حکم ۱۰۰۹–۱۰۱۰
هشام دوم حکم ۱۰۱۰–۱۰۱۳
سلیمان بن حکم ۱۰۱۳–۱۰۱۶
عبدالرحمن چهارم ۱۰۲۱–۱۰۲۲
عبدالرحمن پنجم ۱۰۲۲–۱۰۲۳
محمد سوم ۱۰۲۳–۱۰۲۴
هشام سوم ۱۰۲۷–۱۰۳۱

خلافت فاطمی (۹۰۹–۱۱۷۱)
نوشتار اصلی: خلافت فاطمیان
خلافت فاطمی

(فاطمیان متعلق به شاخهٔ اسماعیلی از تشیع اسلام بودند و از این رو توسط اکثریت سنی‌ها به رسمیت شناخته نشده‌اند، چه مباحثشان در قلمروهایشان، یا از دولت‌های همسایه).[33][34]

نام دوران والدین یادداشت
مهدی بالله

ابومحمد عبیدالله

 ۹۰۹–۹۳۴
قائم بأمرالله

ابوالقاسم محمد

 ۹۳۴–۹۴۶
منصور بالله

ابوطاهر اسماعیل

 ۹۴۶–۹۵۳
معز لدین‌الله

ابوتمیم معد

 ۹۵۳–۹۷۵ در طی حاکمیتش مصر ضمیمهٔ خاک فاطمیان شد
عزیز بالله

ابومنصور نزار

 ۹۷۵–۹۹۶
حاکم بأمرالله

ابوعلی منصور

 ۹۹۶–۱۰۲۱
ظاهر بالله

ابوالحسن علی

 ۱۰۲۱–۱۰۳۶
مستنصر بالله

ابوتمیم معد

 ۱۰۳۶–۱۰۹۴
مستعلی بالله

ابوالقاسم احمد

 ۱۰۹۴–۱۱۰۱ نزاع‌ها برای جانشینی وی به نزاری شکاف یافت
آمر بأحکام‌الله

ابوعلی منصور

 ۱۱۰۱–۱۱۳۰ فرمانروایان فاطمی مصر پس از وی به‌عنوان امام در اسماعیلیه مستعلوی طیبی شناخته نمی‌شوند
حافظ لدین‌الله

ابوالمیمون عبدالمجید

 ۱۱۳۰–۱۱۴۹
ظافر بأمرالله

ابومنصور اسماعیل

 ۱۱۴۹–۱۱۵۴
فائز بنصرالله

ابوالقاسم عیسی

 ۱۱۵۴–۱۱۶۰
  • ظافر بأمرالله
عاضد لدین‌الله

ابومحمد عبدالله

 ۱۱۶۰–۱۱۷۱
دودمان موحدون در گسترده‌ترین حالت خودش (حدود ۱۲۰۰)
خلافت سوکوتو (صورتی) در گسترده‌ترین قلمرویش (۱۸۰۰ میلادی)
امپراتوری بورنو در گسترده‌ترین حالت (حدود ۱۷۵۰)
امپراتوری سنغای در گسترده‌ترین حالت (حدود ۱۵۰۰)

خلافت موحدون (۱۱۴۵–۱۲۶۹)
نوشتار اصلی: خلافت موحدین

(به‌طور گسترده پذیرفته نشده‌است، نواحی اصلی در شمال آفریقا و شبه‌جزیرهٔ ایبری بودند)[35][36]

نام دوران
عبدالمؤمن بن علی کومی ۱۱۴۵–۱۱۶۳
ابویعقوب یوسف بن عبدالمؤمن ۱۱۶۳–۱۱۸۴
ابویوسف یعقوب بن یوسف منصور ۱۱۸۴–۱۱۹۹
ناصر لدین‌الله محمد بن منصور ۱۱۹۹–۱۲۱۳
ابویعقوب یوسف مستنصر ۱۲۱۳–۱۲۲۴
ابومحمد عبدالواحد بن یوسف ۱۲۲۴
ابومحمد عبدالله عادل ۱۲۲۴–۱۲۲۷
ابوزکریا معتصم یحیی بن ناصر ۱۲۲۷–۱۲۳۵
ابوالعلا مأمون ادریس بن منصور ۱۲۲۷–۱۲۳۲
ابومحمد رشید عبدالواحد بن مأمون ۱۲۳۲–۱۲۴۲
حسن معتضد بالله سعید بن مأمون ۱۲۴۲–۱۲۴۸
ابوحفص مرتضی عمر بن ابی‌ابراهیم ۱۲۴۸–۱۲۶۶
ابوالعلا واثق بالله ادریس بن محمد ۱۲۶۶–۱۲۶۹

خلافت سوکوتو (۱۸۰۴–۱۹۰۳)
نوشتار اصلی: خلافت سوکوتو

(به‌طور گسترده پذیرفته نشده‌است، مناطق اصلی در غرب آفریقا بود)

توسط محقق اسلامی و رهبر دینی عثمان دان فودیو در طی جنگ فولانی (شناخته‌شده با نام جهاد فولانی) ایجاد شد، که کاستن شیوه‌های دینی پیشااسلامی را جستجو کرد و شکل شدیدی از اسلام را در احتیاط خلافت گسترش داد.

امپراتوری‌های بورنو و سنغای
نوشتار اصلی: امپراتوری سنغای

فرمانروایان متعددی در غرب آفرقا عنوان خلیفه را داشتند. مای علی غاجی بن دوناما نخستین فرمانروای امپراتوری بورنو بود که عنوان را عهده‌دار شد. اسکیا محمد یکم از امپراتوری سنغای هم در دوران نزدیک وی این عنوان را داشت.

خلافت‌های غیرجامع اعلام‌شده پس از ۱۹۰۰

خلافت شریفیان (۱۹۲۴–۱۹۲۵)

آخرین تلاش در بازگرداندن مقام و شیوهٔ خلافت با بازشناخت جامع توسط شریف حسین بن علی قتادی، پادشاه حجاز و شریف مکه، که هر دو مقام را در ۱۱ مارس ۱۹۲۴ در دست گرفت و آن را تا ۳ اکتبر ۱۹۲۴، هنگامی که از سلطنت به‌نفع فرزندش علی بن حسین هاشمی کناره‌گیری نمود، که مقام و شیوهٔ خلافت را نمی‌پذیرفت، صورت گرفت. با این حال، ادعای شریف حسین برای خلافت پذیرفته نشده‌بود، و در ۱۹۲۵ او توسط قواهای عبدالعزیز آل سعود از حجاز رانده‌شد که ناشی از عدم حمایت و پشتیبانی وی از شریعت بود. او به نگه‌داشتن عنوان خلیفه در طی زندگی باقی در تبعید وی، تا هنگام مرگش در سال ۱۹۳۱ ادامه‌داد. همانند خلفای اموی، عباسی و فاطمی، او از طریق نوهٔ محمد، حسن بن علی مجتبی، از اولاد و نسل او بود؛ البته امویان و عباسیان پسرعموزاده‌های وی بودند.

داعش (۲۰۱۴–اکنون)
  • پرچم داعش (پرچم القاعده).
  •      مناطقی که تحت کنترل داعش هستند.      مناطقی که داعش ادعای حاکمیت آنجا را دارد.[37]
  • مناطقی که تحت کنترل ولایت سودان غربی هستند. (در ۱۰ آوریل ۲۰۱۵)
  • گسترده‌ترین حالت ولایت سودان غربی (در ژانویهٔ ۲۰۱۵)

در تاریخ ۲۹ ژوئن ۲۰۱۴، دولت اسلامی در عراق و شام (داعش) سعی بر این کرد که خود را «حکومت اسلامی» و رهبرش ابوبکر بغدادی را «خلیفه ابراهیم» بخواند.[38][39] اعتبار این خلافت توسط دیگر قدرت‌های اسلامی بیرون از مناطق ۱۰ میلیون نفری[40] تحت کنترل داعش به‌رسمیت شناخته نشده‌است.[41]

در تاریخ ۲۴ اوت ۲۰۱۴، رهبر بوکو حرام در نیجریه، ابوبکر شکائو، به‌همین ترتیب یک خلافت را اعلام کرد. ظاهراً، این غیرواضح است که آیا شکائو گروهش را بخشی از داعش اعلام‌کرده یا می‌خواهد یک خلافت جداگانه در نیجیه به راه بیندازد.[42]

غیرسیاسی
پرچم جماعت مسلمان احمدیه

خلافت احمدیه (۱۹۰۸–اکنون)

خلیفهٔ مسیح (عربی: خلیفة المسیح؛ فارسی: جانشین مسیح) یا خلیفهٔ جماعت احمدیه[43] رهبر روحانی و سازمانیِ انتخاب‌شدهٔ جماعت جهانی احمدیه است و جانشین میرزا غلام احمد از قادیان است که در جماعتشان مهدی و مسیحا شمرده می‌شود. باور بر این است که خلیفه به‌صورت الهی هدایت شده و همچنین توسط برخی از اعضای جماعت احمدیه به‌عنوان امیرالمؤمنین معرفی شده‌است. خلیفهٔ مسیح پنجم و کنونی میرزا مسرور احمد است. سایر بخش‌های اعظم اسلام که شیعه و سنی هستند، به این سامانهٔ خلافت باور ندارند.

جستارهای وابسته

منابع
  1. Majd, Vahid. The Sermon of Prophet Muhammad (saww) at Ghadir Khum. pp. 17–18.
  2. "A Shi'ite Encyclopedia". Al-Islam.org. Ahlul Bayt Digital Islamic Library Project. Retrieved 27 February 2018.
  3. Musnad Ahmad Ibn Hanbal, Volume 4. p. 281.
  4. al-Razi, Fakhr. Tafsir al-Kabir, Volume 12. pp. 49–50.
  5. , pp. 12–13
  6. , pp. 6–7
  7. Al-Mudaffar, Sheikh Muhammad Al-Hussein. Imam Jafar Sadiq. p. 291.
  8. ibn Maja (1368). al-Sunan, II.
  9. , p. 7
  10. [, p. 3
  11. , p. 195
  12. , pp. 239–240
  13. Lambton, Ann; Lewis, Bernard (1995). The Cambridge History of Islam: The Indian sub-continent, South-East Asia, Africa and the Muslim west. 2. Cambridge University Press. p. 320. ISBN 978-0-521-22310-2. Retrieved 14 March 2015.
  14. "Yavuz Sultan Selim Han". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Retrieved 2009-02-06.
  15. "Kanuni Sultan Süleyman Han". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Retrieved 2009-02-06.
  16. "Sultan II. Selim Han". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Retrieved 2009-02-06.
  17. "Sultan III. Murad Han". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Retrieved 2009-02-06.
  18. "Sultan III. Mehmed Han". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Retrieved 2009-02-06.
  19. "Sultan I. Ahmed". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Retrieved 2009-02-06.
  20. "Sultan I. Mustafa". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Retrieved 2009-02-06.
  21. "Sultan II. Osman Han". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Retrieved 2009-02-06.
  22. "Sultan IV. Murad Han". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Retrieved 2009-02-06.
  23. "Sultan II. Süleyman Han". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Retrieved 2009-02-06.
  24. "Sultan II. Ahmed Han". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Retrieved 2009-02-06.
  25. "Sultan I. Mahmud Han". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Retrieved 2009-02-06.
  26. "Sultan I. Abdülhamit Han". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Retrieved 2009-02-06.
  27. "Sultan VI. Mehmed Vahdettin Han". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Retrieved 2009-02-06.
  28. As̜iroğlu 1992, p. 13
  29. As̜iroğlu 1992, p. 17
  30. As̜iroğlu 1992, p. 14
  31. Lane-Poole 2004, p. 21
  32. Bosworth 2004, p. 11
  33. Lane-Poole 2004, p. 71
  34. Bosworth 2004, p. 63
  35. Lane-Poole 2004, p. 47
  36. Bosworth 2004, p. 39
  37. "Battle for Iraq and Syria in maps". BBC News. 3 December 2014. Retrieved 5 December 2014.
  38. Adam Withnall (2014-06-30). "Iraq crisis: Isis declares its territories a new Islamic state with 'restoration of caliphate' in Middle East - Middle East - World". The Independent. Retrieved 2014-07-04.
  39. "ISIS Spokesman Declares Caliphate, Rebrands Group as "Islamic State"". SITE Institute. 29 June 2014. Retrieved 29 June 2014.
  40. "Islamic State-controlled parts of Syria, Iraq largely out of reach: Red Cross". 13 March 2015 – via Reuters.
  41. Yusuf al-Qaradawi stated: "[The] declaration issued by the Islamic State is void under sharia and has dangerous consequences for the Sunnis in Iraq and for the revolt in Syria", adding that the title of caliph can "only be given by the entire Muslim nation", not by a single group. Strange, Hannah (5 July 2014). "Islamic State leader Abu Bakr al-Baghdadi addresses Muslims in Mosul". The Telegraph. Retrieved 6 July 2014.
  42. Boko Haram leader declares Islamic caliphate in Nigeria , Washington Times, 24 August 2014.
  43. http://www.caliphofislam.com بایگانی‌شده در ۲۰۱۴-۱۲-۱۹ توسط Wayback Machine
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.