شاه‌توت
شاه‌توت، گونه‌ای درخت گل دار متعلّق به خانوادهٔ توت سانان (Moraceae)، و بومی آسیای جنوب غربی می‌باشد. کاشت این درخت در زیستگاه بومی‌اش از پیشینه‌ای چنان طولانی برخوردار است که مشکل می‌توان گسترهٔ طبیعی انواع مختلف آن را به‌طور دقیق مشخّص نمود. در سردهٔ توت‌ها (Morus)، درخت شاه‌توت از همه کوچک‌تر است و بلندی آن گاه ممکن است تا ۳۰ پا (حدود ۹ متر) برسد، و در صورت عدم رسیدگی در سنّ پایین به شکل بوته باقی می‌ماند. این درخت عمری طولانی دارد و بعضاً دیده شده چند صد سال میوه دهد.[1]
| شاه‌توت | |
|---|---|
 | |
| Plate from book: Flora of Germany, Austria and Switzerland (1885) | |
| آرایه‌شناسی | |
| فرمانرو: | گیاهان |
| (طبقه‌بندی‌نشده): | گیاهان گلدار |
| (طبقه‌بندی‌نشده): | دولپه‌ای‌های نو |
| (طبقه‌بندی‌نشده): | رزیدها |
| راسته: | گل‌سرخ‌سانان |
| تیره: | موراسه |
| تبار: | Moreae |
| سرده: | Morus |
| گونه: | M. nigra |
| نام علمی | |
| Morus nigra | |
میوه شاتوت بزرگتر از توت سفید است و رنگ آن قرمز تیره یا ارغوانی و مزه‌اش ترش و شیرین و مطبوع است.[2] شاتوت را می‌توان به صورت خام، پخته یا مربا مصرف کرد.
ویژگی‌های خوراکی
وجود مواد خوراکی بسیار و نقش هم‌افزایی این مواد مغذی بر یکدیگر سبب شده‌است تا این میوه به عنوان منبعی خوب برای تأمین نیاز روزانه در رده ریزمغذی‌های گوناگون قرارگیرد. شاه‌توت از نظر فعالیت آنتی‌اکسیدانی یکی از بهترین خوراکی‌هاست که دارای فیتوکمیکال‌های قوی مانند آنتوسیانین است. آنتوسیانین رنگدانه‌ای است که باعث سیاه رنگ شدن شاتوت می‌شود.[2]
شاتوت‌ها دارای کالری پایینی بوده (در هر ۱۰۰ گرم، ۴۳ کالری) و منبع خوبی از ویتامین C و A و E و آنتی‌اکسیدان است. همچنین شاتوت‌ها منبع خوبی از آهن هستند که به ندرت در دیگر گونه‌های توت‌ها پیدا می‌شود. این میوه همچنین سرشار از پتاسیم، منگنز و منیزیم است. پتاسیم بخش مهمی از سلول و مایعات بدن است که میزان ضربان قلب و فشار خون را کنترل می‌کند. شاتوت دارای مقدار فراوانی ویتامین B کمپلکس از گروه ویتامین‌ها و نیز ویتامین K است.[2]
وجود انواع آنتی‌اکسیدان‌های گوناگون در شاتوت، «درجه ظرفیت جذب رادیکال‌های آزاد» آن را که یک شاخص اندازه‌گیری تأثیر مواد غذایی در پیشگیری از سرطان است، به رقم ۵۳۵۰ در هر صد گرم رسانده‌است.[3]
این نوع توت حاوی مقدار بسیار خوبی از ویتامین B6، نیاسین، ریبوفلاوین و اسیدفولیک است. این ویتامین‌ها دارای وظایف مشترکی بوده و به بدن در سوخت و ساز کربوهیدرات‌ها، پروتئین‌ها و چربی‌ها کمک می‌کنند.[2]
استفاده از جوشانده برگ‌های این میوه برای برطرف کردن حالت تهوع از قدیم معمول بوده و ریشه آن برای درمان اسهال خونی استفاده می‌شده‌است در برگ شاه‌توت ماده ای ضد قند وجود دارد که می‌تواند مرض قند را درمان کرده و قند خون را کاهش دهد. به همین دلیل می‌توان از آن در صورت وجود قند در ادرار و معالجه دیابت استفاده کرد.[3]
ارزش غذایی
شاه توت سرشار از گلوکز و ماده قندی است و دارای ویتامینهای A و C (که در رفع خستگی ناشی از فعالیت‌های فکری مفید است) - املاح معدنی و تانن است.[3]
| مواد مغذی در هر ۱۰۰ گرم (۳٫۵ اونس) | |
|---|---|
| انرژی | ۱۸۰ کیلوژول (۴۳ کیلوکالری) |
| کربوهیدرات‌ها | ۹٫۸ g |
| قندها | ۸٫۱ |
| فیبر | ۱٫۷ g |
| چربی | ۰٫۳۹ g |
| پروتئین | ۱٫۴۴ g |
| ویتامین ب۱ (تیامین) | ۰٫۰۲۹ میلی‌گرم (۲٪) |
| ویتامین ب۲ (ریبوفلاوین) | ۰٫۱۰۱ میلی‌گرم (۷٪) |
| ویتامین ب۳ (نیاسین) | ۰٫۶۲ میلی‌گرم (۴٪) |
| ویتامین ب۶ | ۰٫۰۵ میلی‌گرم (۴٪) |
| اسید فولیک (ویتامین ب۹) | ۶ میکروگرم (۲٪) |
| ویتامین C | ۳۶٫۴ میلی‌گرم (۶۱٪) |
| کلسیم | ۳۹ میلی‌گرم (۴٪) |
| آهن | ۱٫۸۵ میلی‌گرم (۱۵٪) |
| منیزیم | ۱۸ میلی‌گرم (۵٪) |
| فسفر | ۳۸ میلی‌گرم (۵٪) |
| پتاسیم | ۱۹۴ میلی‌گرم (۴٪) |
| سدیم | ۱۰ میلی‌گرم (۰٪) |
| روی | ۰٫۱۲ میلی‌گرم (۱٪) |
| Link to USDA Database entry درصدها نسبی‌اند منبع: پایگاه اطلاعاتی مواد غذایی آمریکا | |
نگارخانه
برگ این گیاه
میوه درخت
گل‌های مادینه گیاه
شاه‌توت رسیده
شاه‌توت رسیده
منابع
- http://www.crfg.org/pubs/ff/mulberry.html
- «آشنایی با خواص شاتوت». همشهری‌آنلاین. ۲۳ فروردین ۱۳۹۰. دریافت‌شده در ۱۷ مرداد ۱۳۹۴.
- «خواص شاتوت». مجله تناسب اندام فیت شیپ. ۳۰ مرداد ۱۳۹۴.