محمد ربیعی
محمد ربیعی (به کردی: محەممەد ڕەبیعی) مشهور به ماموستا ربیعی (زادهٔ ۱۳۱۱ در دیوانداره – درگذشتهٔ ۱۱ آذر ۱۳۷۵ در کرمانشاه) مفتیِ مذهب شافعی، نویسنده، شاعر، قاری قرآن، گوینده در رادیوهای کردیِ کرمانشاه و تهران، و امام جمعه و خطیبِ مسجد جامع شافعی کرمانشاه بود که در سال ۱۳۷۵ طی کشتار موسوم به «قتل‌های زنجیره‌ای ایران» به قتل رسید.
محمد ربیعی | |
|---|---|
 نگاره‌ای از محمد ربیعی در جوانی | |
| زاده | ۱۳۱۱ دراسپ، دیواندره، ایران |
| درگذشته | ۱۱ آذر ۱۳۷۵ کرمانشاه، ایران |
| آرامگاه | کرمانشاه |
| نام(های) دیگر | ماموستا ربیعی |
| پیشه | نویسنده، شاعر، خطیب، امام جمعه، گویندهٔ رادیو |
| زمینه کاری | شعر و ادب کردی، اسلامی |
| ملیت | ایرانی |
| در زمان حکومت | پهلوی، جمهوری اسلامی |
| سبک نوشتاری | شعر، داستان کوتاه، رمان، ادبیات کودک، اسلامی |
| بنیانگذار | از مؤسسین انتشارات صلاح‌الدین ایوبی در ارومیه و نشریهٔ سروه |
| کتاب‌ها | آئینه اسلام (۱۳۶۵)، عالیجناب گوریل (۱۳۷۲)، نقل‌ونبات (۱۳۷۲) |
| دیوان اشعار | چهار فصل |
| پدر و مادر | عبدالحکیم ربیعی (پدر) |
زندگی‌نامه
کودکی و جوانی
از چپ به راست: محمد ربیعی، احمد مفتی‌زاده، سید محمود طالقانی، سید محمد بهشتی، اکبر هاشمی رفسنجانی، ابوالحسن بنی‌صدر.
محمد ربیعی در سال ۱۳۱۱ در روستای دراسپ از توابع دیواندره به‌دنیا آمد. او فرزند ملا عبدالحکیم بود. در پنج سالگی قرآن را نزد پدرش فرامی‌گیرد و بعد از آن نیز کتب اولیهٔ صرف و نحو عربی نزد و عمویش ملا محمود ربیعی فرامی‌گیرد. سرانجام او در سال ۱۳۳۳ نزد سید علاءالدین حسینی در قشلاق سفید اجازهٔ افتاء و تدریس دریافت می‌کنند. ربیعی برای مدت ۱۲ سال در قشلاق سفید به تدریس طلبه‌ها، امامت جمعه و جماعت و هم‌چنین چرخاندن دفتر ازدواج و طلاق مشغول بود.[1]
ربیعی در ۱۳۴۵ طی مسابقهٔ بین‌المللی قرائت قرآن که پاکستان برگزار می‌شود در میان قاریان ۲۲ کشور جهان، پس از محمود خلیل الحصری، قاری مشهور مصری، موفق به دریافت مقام دوم مسابقه می‌شود.[2][3] در پاییز سال ۱۳۵۷ از سوی مردم به‌عنوان خطیب و امام جمعه مسجد جامع امام شافعی کرمانشاه انتخاب می‌شود و تا هنگام کشته‌شدن نیز در همان مسجد بود.[4][5]
زندگی حرفه‌ای
محمد ربیعی از همان ده‌سالگی گاه و بی‌گاه به زبان کردی و فارسی شعر می‌سرود و حتی در سال‌های طلبگی، ملایی و امامت نیز از آن غافل نشد و ادامه می‌داد. در سال ۱۳۵۰ که اهمیت زیادتری به نوشتن و سرودن داد، دیوان اشعار خود را به سه زبان کردی، فارسی و عربی به‌نام «چهار فصل» منتشر کرد. کتاب «آینهٔ اسلام»، نخستین اثر ربیعی بود چاپ شد.[6]
کتاب «عالیجناب گوریل» نام رمان فارسی از ایشان است که در سال ۱۳۷۲ چاپ شد و هم‌چنین در سال ۱۳۸۵ توسط انتشارات پرتو بیان نشر یافت[7] که در سال ۱۳۸۷ توسط جلال رئوفی به کردی با نام «ماف و لاف» ترجمه شده‌است[8] و هم‌چنین سال ۱۳۹۳ توسط عبدالعزیز سلیمی به زبان عربی نیز ترجمه شده‌است.[9] کتاب «محکمهٔ حیوانات» نوشته محمدعلی دشتی نیز براساس اقتباسی از کتاب در سال ۱۳۸۹ نوشته شده‌است.[10]
محمد ربیعی به‌همراه کاک احمد مفتی‌زاده و همراهی مردم کرمانشاه و سایر مناطق کردنشین ایران، قبل از انقلاب ۱۳۵۷ ایران، به کوی و خیابان‌ها ریختند تا هم‌چون دیگر مردم ایران، خواستار پایان یافتن دودمان پهلوی و نظام شاهنشاهی باشند. او همراه مردم در منبر، مجالس و مساجد شعار می‌دادند و خواستار کنار رفتن حکومت وقت بودند.[11]
کشته‌شدن
محمد ربیعی ساعت ۱۲:۳۰ ظهر روز یکشنبه ۱۱ آذر ۱۳۷۵ به قصد رفتن به محل کارش در صدا و سیمای مرکز کرمانشاه از خانه خارج شد و هرگز به خانه برنگشت. بعد از آن حوالی ساعت یک شب، جنازهٔ او در کنار ماشینش در ترمینال سنندج-تهران به‌طوری‌که عمامه‌اش زیر سر و عینک و عبایش بر روی سینه او بوده‌است، پیدا می‌شود.[5] البته پزشکی قانونی اعلام کرد که او به مرگ طبیعی درگذشته‌است. وی از قربانیان قتل‌های زنجیره‌ای ایران به‌شمار می‌رود[12] و نام او بارها در سال‌های ۷۷ تا ۸۰ در مطبوعات ذکر می‌شد و هم‌چنین در گزارش گزارشگر ویژه سازمان ملل در ایران در ۲۸ دی ۱۳۷۸ نیز به کشته‌شدن علمای اهل سنت اشاره شده‌است.[5]
در اعتراض به کشته‌شدن ربیعی و در مراسم خاکسپاری او در ۱۳ آذر، یک جنبش اجتماعی را در منطقه ایجاد کرد و مردم دست به اعتراض زدند که با دخالت یگان‌های نظامی و ضدشورش مواجهه یافت و اعتراضات به سایر شهرهای کردنشین نیز کشیده شد.[5] کرمانشاه یک هفته تعطیل شد و تعدادی کشته، مجروح و زندانی شدند. در این اعتراضات یک افسر پلیس به‌نام «علی‌اکبر نجفی» در کرمانشاه کشته شد، در شهر جوانرود ۱۴ نفر کشته شدند و در شهر روانسر از توابع استان کرمانشاه، دانشجوی جوانی به نام «داریوش محمدی» به ضرب گلوله کشته شدند.[5][13][14][15][16][17]
آثار
| ” | ما طبق وظیفهٔ شرعی‌مان، موظفیم که خواندن زبان کردی را یاد بگیریم و فرهنگ خود بشناسیم. | “ |
—محمد ربیعی، [18] | ||
آثار مکتوب محمد ربیعی:[19][20][21]
- آیینهٔ اسلام، ۱۳۶۴ (فارسی)
- تفسیر سروهٔ فاتحه، ۱۳۷۰ (کردی)
- باقیات صالحات در فقه امام شافعی، ۱۳۷۰ (فارسی)
- عالیجناب گوریل، نشر صلاح‌الدین ایوبی، ۱۳۷۲
- نقل و نبات (بیان حیات انبیاء ویژهٔ کودکان و نوجوانان)، ۱۳۷۲
- ترجمهٔ کتاب «حلال و حرام» از یوسف قرضاوی، ۱۳۷۲
- به‌چکه‌ی بنیاده‌م در فلسفه، پرتو بیان، ۱۳۸۷ (کردی)
- سراب عشق و اعتیاد، پرتو بیان، ۱۳۸۹
- هشتِ اردیبهشت (نثر و نظم)
- الاحسان فی تجوید القران (عربی)
- چهار فصل (کردی، فارسی، عربی)
- تفسیر جزءاول سوره بقره (کردی)
- خانوادهٔ کوچک (فارسی)
- دکان‌داران طریقت (کردی)
- گنجینهٔ گوهر در حدیث (کردی)
- منظومه کشف الضلال عن الهلال در ۲۴۰۰ بیت
- «عشقی که بی‌پایانه» یا «عشق پایان‌ناپذیر» (فارسی)
- موج اف‌ام (فارسی)
- رسالة القارعة در طلاق
- معالم اسلامی (اطلاعات عمومی)
- وتاری ئایینی (گفتارهای دینی)
- سنت و بدعت
- مسائل و دلائل
- مالکیت در اسلام
- راهنمای ازدواج
- داستان
- حضرت عثمان
- امپریالیست و سوسیال امپریال
- کارنامهٔ نیکوکاران
- علم‌الیقین در تلقین
- علم‌الیقین در سنت
- داستان کوتاه
- هزار پند
- لغز و معما به
- مال و میراث
نمونه‌ای از اشعار
دو نمونه از اشعار فارسی محمد ربیعی:[11]
نمونهٔ اول:
| بلبلا هم‌قفس زاغ سیاهی چه عجب! | که در این باغ کسی گلبن بی‌خار ندید | |
| گر ز نادانی و نااهلی او در عجبی | غیرخوناب، طبیب از دل بیمار ندید |
| هر جا که دلی هست دل‌آزاری هست | هرجا که گلی هست در آن خاری هست | |
| گویند به هر جای که باشد گنجی | افسوس که اندر کنفش ماری هست |
جستارهای وابسته
منابع
- ابراهیم‌محمدی (شپول)، زانایانی کورد، ۱۳۳–۱۳۵.
- «چهاردهمین سالگرد شهادت استاد ملا محمد ربیعی». شورای مرکزی اهل سنت (شمس). ۱۲ آذر ۱۳۸۹. بایگانی‌شده از اصلی در ۶ مارس ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۱۵ سپتامبر ۲۰۱۵.
- ابراهیم‌محمدی (شپول)، زانایانی کورد، ۱۳۳–۱۳۵.
- ابراهیم‌محمدی (شپول)، زانایانی کورد، ۱۳۳–۱۳۵.
- «یک سرگذشت: محمد ربیعی». حقوق بشر و دموکراسی برای ایران (بنیاد برومند). بایگانی‌شده از اصلی در ۱۴ سپتامبر ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۱۵ سپتامبر ۲۰۱۵.
- ابراهیم‌محمدی (شپول)، زانایانی کورد، ۱۳۳–۱۳۵.
- «کتاب عالیجناب گوریل نوشتهٔ محمد ربیعی، ویراستاری عبدالستار نقشبندی». وبگاه آدینه‌بوک. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۴ سپتامبر ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۱۵ سپتامبر ۲۰۱۵.
- ربیعی، محمد. «کتاب عالیجناب کوریل کردی - ماف و لاف:نوویسینی محه‌ممه‌د ره‌بیعی؛ وه‌رگیرانی جه‌لال ره‌ئووفی». وبگاه سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۵ سپتامبر ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۱۵ سپتامبر ۲۰۱۵.
- ربیعی، محمد. «کتاب اشرف‌المخلوقات فی محکمه‌الحیوانات/ تصنیف محمد ربیعی؛ تعریب عبدالعزیز سلیمی». وبگاه سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۵ سپتامبر ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۱۵ سپتامبر ۲۰۱۵.
- «کتاب محکمهٔ حیوانات: با اقتباس از کتاب عالیجناب گوریل نوشتهٔ محمد ربیعی از محمدعلی دشتی». وبگاه آدینه‌بوک. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۴ سپتامبر ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۱۵ سپتامبر ۲۰۱۵.
- «گذاری کوتاه به زندگینامهٔ استاد علامه «محمد ربیعی»». وبگاه نوگرا. بایگانی‌شده از اصلی در ۳ نوامبر ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۳ نوامبر ۲۰۱۵.
- «سازمان دانش آموختگان ایران اسلامی ادوار تحکیم وحدت». دریافت‌شده در ۱۵ اردیبهشت ۱۳۸۸.
- «۱۲ آذر ماه سالگرد شهادت علامه محمد ربیعی رحمة الله علیه». سنی نیوز. بایگانی‌شده از اصلی در ۳ دسامبر ۲۰۰۸.
- «ماموستا». ایران فردا. اسفند ۱۳۷۸. ص. صفحه ۷۰–۷۱. پارامتر
|پیوند=ناموجود یا خالی (کمک) - «Proteste sunnite in Iran Morti e arresti di massa»، کوریره دلا سرا، ۱۹۹۶
- «Iran Unrest Dissipates». Associated Press. ۷ دسامبر ۱۹۹۶.
- «Iranian City Calm After Clashes»، واشینگتن پست، ۸ دسامبر ۱۹۹۶
- ابراهیم‌محمدی (شپول) (1379). زانایانی کورد (به کردی). p. ۱۳۶.
- «مروری کوتاه بر زندگی ماموستا ملا محمد ربیعی رحمةالله». وبگاه رسمی جماعت دعوت و اصلاح ایران. ۱۱ آذر ۱۳۹۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۴ سپتامبر ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۱۵ سپتامبر ۲۰۱۵.
- «استاد علامه محمد ربیعی». صلاح‌الدین. نت. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ آوریل ۲۰۰۹.
- ابراهیم‌محمدی (شپول)، زانایانی کورد، ۱۳۳–۱۳۵.
- ابراهیم‌محمدی (شپول) (۱۳۷۹). زانایانی کورد. تهران: چاپه‌مه‌نی سه‌قز.