نوش‌آباد

نوش‌آباد شهری در بخش مرکزی شهرستان آران و بیدگل در استان اصفهان ایران است.

برای دیگر کاربردها، نوش‌آباد (ابهام‌زدایی) را ببینید.
نوش‌آباد
نوش‌آباد
کشور ایران
استاناصفهان
شهرستانآران و بیدگل
بخشمرکزی
نام(های) دیگرانوش‌آباد، نوش‌آباد
نام(های) پیشینانوشاباد
سال شهرشدن۱۳۷۹
مردم
جمعیت۱۱٬۸۳۸ نفر(۱۳۹۵)
رشد جمعیت۹٪+ (سال ۱۳۹۰تا ۱۳۹۵)
جغرافیای طبیعی
ارتفاع۹۰۰ متر
اطلاعات شهری
شهردارمحمود اشرفی
پیش‌شمارهٔ تلفن۰۳۱
وبگاهشهرداری نوش‌آباد
شناسهٔ ملی خودرو ایران
کد آماری۲۵۰۵
نوش‌آباد

نوش‌آباد از طریق جاده ای به طول دو کیلومتر در شرق به شهر آران و بیدگل، از جنوب به طول نه کیلومتر به کاشان و از غرب به جاده ای به طول هفت کیلومتر به سفیدشهر و از شمال به کویر مرکزی ایران ارتباط دارد.

پیشینه تاریخی نوش‌آباد

تحقیقات باستان‌شناسی نشان داده‌است که انسان عهد حجر که تازه از کوه فرود آمده و در دشت سکونت گزیده بود، بر روی همان مسیر کمانی شکل اطراف کویر نمک استقرار یافته بود و این قرارگاه‌های انسانی که تاکنون شناخته شده‌اند در کاشان (تپه سیلک)، قم، ری و دامغان بوده‌است.[1]

پس از آنکه تپه سیلک (در ۱۴ کیلومتری جنوب غرب)، در اوایل هزاره اول (پیش از میلاد مسیح) تخریب شد، مهاجمین پیروز فین کنونی را مسکن خویش قرار دادند و در اطراف آنجا آبادیهای کوچک و بزرگی مانند آران دشت، بیدگل، نوش‌آباد، نیاسر و ورزآباد پدید آمد.[2]

در تذکره‌های زیارات نوش‌آباد و همچنین تذکره امامزاده محمد هلال (ع) از نوش‌آباد بعنوان دارالخلافه انوشیروان، دارالملک انوشیروان، پایتخت خاقان انوشیروان و شهر انوشیروان یاد شده‌است قدیمی‌ترین مأخذی که به نوش‌آباد اشاره دارد کتاب «الاعلاق النفیسه» ابن رسته (۲۹۰هجری) است. وی از نوش‌آباد به عنوان یکی از منزلگاه‌های راه بین ری و اصفهان نام می‌برد و این در حالی است که در این مأخذ اشاره‌ای به کاشان نشده‌است. همین موقعیت حیاتی نوش‌آباد بر سر شاهراه مرکزی ایران رهنمون ما به پیشینه تاریخی آن است (جغرافیای نوش‌آباد، ۱۳۹۴).

آنگونه که در کتاب تاریخ قم (نوشته شده در سال ۳۷۸ هـ ق) آمده‌است «انوشاباد این دیه را از بهر آن بدین نام کردند که یکی از اکاسره (ساسانیان) بدان ناحیت بگذشت به چشمه که آنجاست فرود آمد و آن چشمه و موضع را خوش یافت بفرمود تا به آنجا دیهی بنا نهاد و انوشاباد نام کردند.» نوش‌آباد از انوشه (انوشه روان) به معنی بی‌زوال و جاویدان و بی‌مرگ می‌باشد. جایی که خوش و خرم است و روان جاویدی دارد (جغرافیای نوش‌آباد، ۱۳۹۴).

عبدالرحیم کلانتر ضرابی در کتاب تاریخ کاشان می‌گوید:[3]

«و از آنجا به قریه نوش‌آباد و از آنجا به قریه آران و از آنجا به قریه بیدگل و این سه قریه از قرا معتبره و از قصبات معظمه گرمسیر و در دامنه بند ریگ بین الشمال و المشرق و در یک فرسخی و یک فرسخ و نیم کاشان واقع هستند.»

نوش‌آباد کهن شهر ایران
مسجد جامع نوش‌آباد

مسجد جامع عتیق با مناره بلند و پر هیبتش در بخش مرکزی شهر تاریخی و در مجاورت محلی به نام تخته گاه قرار دارد.

منطقه کویری نوش‌آباد که دارای آثار متعدد تاریخی همچون قلاع گوناگون با نامهای جلال‌آباد، فخر آباد، دی مورچون، سی زان، شجاع آباد، فیض آباد و وزیر و پوشش گیاهی خاکی مناسب جهت فعالیت‌های گردشگری است.

از صنایع دستی قدیم شهر مانند جولابافی، شعر بافی و پرورش کرم ابریشم اثری برجا نمانده ولی قالی بافی کماکان در چرخه اقتصادی و اجتماعی مردم نقش دارد. نوش‌آباد علاوه بر آثار ذکر شده، دارای ابنیه مذهبی همچون مسجد علی (بنا گردیده در دوران سلاجقه)، زیارت فیض آباد و پل تاریخی اسحاق آباد و چندین رشته قناتی است.[4]

مهمان نوازی و خون گرمی یکی از رفتارهای زیبای مردمان این خطه از کویر است طوری که هرانسان رهگذری را مجذوب و شیفته هم نوع دوستی این مردمان می نماید.

جغرافیای طبیعی

نوش‌آباد در ارتفاع ۹۰۰ متر از سطح دریا و به مختصات جغرافیایی `۲۶˚۵۱ طول و`۰۵˚۳۴ عرض و در فاصله ۷ کیلومتری از شهر تاریخی کاشان و ۳ کیلومتری از شهر آران و بیدگل واقع شده‌است. این شهر دارای آب و هوای گرم و خشک در تابستان و سرد و خشن در زمستان است. نوش‌آباد دارای ۳۱ هکتار بافت تاریخی و طبق سرشماری سال ۱۳۸۵ دارای ۱۲۴۷۶ نفر جمعیت است.

وضع طبیعی آن به صورت دشت همواری است که عوارض طبیعی در آن به چشم نمی‌خورد.

آب و هوا

آب و هوای این منطقه گرم و خشک با تابستانهای گرم و سوزان و زمستانهای سرد و خشک بوده و حداکثر دمای هوا در تابستان به ۴۸ درجه سانتیگراد و حداقل برودت هوا در زمستان به ۷- درجه سانتیگراد می‌رسد. بارش سالیانه حدود ۱۳۸ میلیمتر و میانگین دمای سالانه ۱۹/۹ درجه سانتیگراد است. اما دما در پاییز و بهار معتدل است.

جمعیت

بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر ۱۱٬۸۳۸ نفر (۳٬۷۰۷ خانوار) بوده‌است.[5]

جمعیت تاریخی
سالجمعیت±%
۱۳۵۵۶٬۱۹۲—    
۱۳۸۵۱۰٬۴۷۶+۶۹٫۲٪
۱۳۹۰۱۰٬۹۰۴+۴٫۱٪
۱۳۹۵۱۱٬۸۳۸+۸٫۶٪

آیین‌ها

آیین هوربابی

که به آن هور بابا یا هوم بابا هم گفته می‌شود.

در این آیین که در ماه رمضان (معمولاً در شب پانزدهم این ماه که شب تولد حسن بن علی است) انجام می‌شود، گروهی از کودکان و نوجوانان با قرار قبلی بین خودشان، بعد از افطار در مکانی مشخص جمع شده و پس از رای‌گیری، یک نفر صندوق‌دار و یک نفر میان‌دار انتخاب کرده و پس از فرستادن سه صلوات بلند که معنای خبری دارد، در کوچه پس کوچه‌های شهر به گردش درآمده و نیازهای خود را به سایرین بازگو می‌کنند. میان‌دار حکم تک‌خوان گروه را دارد و صندوق‌دار اجناس هدیه داده شده را، که بیشتر پول و خوراکی است، جمع می‌کند.

دسته بچه‌ها در پاسخ به هر بیتی که تک‌خوان می‌خواند، پاسخ می‌دهند: «هور بابا، هور بابا». پس از خواندن این اشعار میان‌دار دعا می‌کند و با آمین گفتن همه، گروه دوباره راه افتاده و به کوچه دیگر می‌رود.

به عقیده مردم آران و بیدگل این مراسم در حقیقت نوعی تشویق نابالغان برای شرکت در آیین روزه‌داری و برگرفته از رفتار حسن بن علی و حسین بن علی است که در شب‌های ماه رمضان، به منزل جدشان (پیامبر اکرم) رفته و سوره شمس را با صدا و آهنگی خوش می‌خواندند و بعد از خواندن این سوره، جد و پدرشان و تمامی مسلمانان را دعا می‌کردند، آنگاه پیامبر اکرم و علی بن ابیطالب برای خوشحالی و تشویق آن‌ها مقداری خوراکی به آن‌ها می‌دادند.

آثار تاریخی نوش‌آباد
آب‌انبار چاله سی در شهرنوش‌آباد، کاشان.

در منطقه نوش‌آباد بیش از ۱۵۰ اثر تاریخی وجود دارد که نیمی از آن در داخل بافت و نیمی دیگر در کویر این شهر قرار گرفته‌است که برخی از آثار تاریخی به شرح زیر است:

این شهر زیرزمینی به عنوان بزرگترین شهر زیرزمینی جهان معروف است که قدمتی ۱۵۰۰ ساله دارد و به دوره ساسانیان برمی‌گردد. این شهر زیرزمینی با وسعتی بیش از ۴ کیلومتر و در سه طبقه در عمق‌های ۴ الی ۲۱ متری از سطح زمین به وجود آمده‌است. کاربری این شهر در دوره‌ها احتمالاً متفاوت بوده به گونه‌ای که در دوران ساسانی تا صفوی و حتی زندیه بیشتر به عنوان پناهگاه یا جان‌پناه محلی برای اختفا و حفظ جان استفاده می‌شده به همین منظور همیشه در حال گسترش بوده‌است اما در دوران قاجار احتمال می‌رود بیشتر به منظور فرار از گرما در تابستان استفاده می‌شده‌است (جغرافیای نوش‌آباد، ۱۳۹۴).

معماری دست کند اویی (شهر زیر زمینی) که بی شک، شهر پیش از آن شکل گرفته، محلی برای اختفا در ادوار گذشته بوده و نشان از وجود نا امنی در منطقه و تفکر هوشمندانه ساکنان آن است. این معماری به صورت دالانهای تو در تو در کل زیر سطح شهر و حتی فراتر از آن در دوران ساسانی و اوایل دوران اسلام گسترده شده‌است.

قلعه خشتی که ضخامت دیوار آن نزدیک به ده متر است متعلق به دوره سلجوقیان و از جنس خشت خام وگل به مساحت یک هکتار و دارای ۹ برج دیده‌بانی است. این قلعه که نظامی بوده و از جمله استحکامات دفاعی شهر به حساب می‌آمده‌است، در اعصار بعدی، کاربری مسکونی پیدا کرده‌است. این قلعه در آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.

  • قلعه خشتی فرزین
  • پل تاریخی اسحاق آباد
  • خانه تاریخی شترخان

۱۵۰۰ مترمربع مساحت و ۴۰۰ مترمربع زیربنا دارد و به دوره قاجاریه می‌رسد.

  • بقعه رقیه بانو و شاهزاده ابراهیم
  • خانه ارباب
  • آب انبارهای چاله سی، مرکزی، دربریگ و …
  • زیارتگاه فیض آباد:

در دشت کویر شامل بقعه ایوان و صحن و رواقهای زیبا و در پس آن اتاق‌هایی مخصوص زائران است و به ثبت آثار ملی رسیده‌است. این بنا توسط آقاصدرا از خاندان بنایی ساخته شده و بسیاری از بناهای موجود در نوش‌آباد توسط این خاندان ساخته یا با دقت و مهارت بسیار بازسازی شده‌است.

  • قنات‌های نوش‌آباد:

به طوری که در حدود ۱۵ کیلومتری شمال نوش‌آباد حدود ۲۰ رشته قنات به موازات هم به پیش می‌روند که صحنه بی‌نظیری را به وجود می‌آورد.

منابع
  1. ایران از آغاز تا اسلام، رومن گیرشمن، ترجمه محمد معین، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ ۹، صفحه ۷ دیباچه
  2. تاریخ اجتماعی کاشان، حسن نراقی، چاپ ۱۳۶۵، صفحهٔ ۲۴
  3. تاریخ کاشان، عبدالرحیم کلانتر ضرابی، به کوشش ایرج افشار، صفحه ۳۲ و صفحهٔ ۱۳۱
  4. جغرافیای نوش‌آباد، فخرآبادی، امیر، مرسل، 1394
  5. «تعداد جمعیت و خانوار به تفکیک تقسیمات کشوری براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵» (اکسل). درگاه ملی آمار.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.