اهل سنت در ایران

اهل‌سنت در ایران، از نظر جمعیت دومین گروه مذهبی پس از تشیع می‌باشد. اهل سنت ایران از فرقه‌های حنفی، حنبلی، شافعی تشکیل می‌شوند. جمعیتِ اهل‌سنت حدود ۸ تا ۱۰ درصد از جمعیت ایران را تشکیل می‌دهد.[1][2] وقایع‌نگار جهانی سازمان سیا نیز آمار اهل سنت ایران بین ۵–۱۰ درصد از جمعیت کل ایران برآورد می‌کند.[3] عبدالحمید اسماعیل‌زهی امام جمعه اهل سنت شهر زاهدان می‌گوید «طبق آماری که دارد»، این نسبت ۲۰ درصد است.[4]

اسلام در ایران
تاریخ اسلام در ایران
عالمان
فرقه‌ها
فرهنگ
معماری
تشکیلات
بخشی از مجموعه مقاله‌های
دین در ایران
نوشتارهای اصلی
دین‌های ایرانی
نوشتارهای مرتبط
نماز عید فطر، در سنندج
نماز عید فطر، در بیرجند
مراسم جزءخوانی قرآن در رمضان، بندر ترکمن

پیشینه و تاریخچه

پس از فتح ایران توسط مسلمانان در ۶۴۰ میلادی، ایرانیان به‌تدریج به اسلام گرویدند، لذا اسلام دین رسمی و بخشی از دولت ایران شد. سنی‌ها در ایران از سال ۹۷۵ میلادی با دودمان غزنویان و بعد از آن‌ها با دودمان سلجوقیان و خوارزمشاهیان تا تهاجم مغول به ایران، به ایران حکومت می‌کرده‌اند.

اسلام به شکلِ سلطهٔ سنی‌ها در ۹ قرن اول اسلامی تاریخ مذهبی ایران را تشکیل می‌داد. به‌عبارتی تا قبل از حکومت صفویه سنی‌ها بر ایران مسلط بودند و شیعیان هم در اکثر نقاط کشور پراکنده بودند. هژمونی سنی‌ها در ایران مانع از حضور شیعیان نبود. شاه اسماعیل (۱۴۸۷–۱۵۲۴ م) مذهب رسمی ایران را شیعه اعلام کرد؛ و لذا در دوران حکومت صفویه، حکومت با کشتار فراوان مذهب اکثر ایرانیان را از سنی به شیعه تغییر داد. صفویان در عین داشتن قدرت سیاسی نتوانستند همه ایرانیان را به‌طور کامل پیرو تشیع کنند.[5]

پس از انقلاب ۱۳۵۷

بعد از انقلاب ۱۳۵۷ رهبران اهل‌سنت در مناطق سنی‌نشین هم‌چون استان‌های کردستان، کرمانشاه، سیستان و بلوچستان، خراسان و مناطق کردنشین استان آذربایجان غربی تشکیلات و حزب جدیدی بنام «شمس» که مخفف «شورای مرکزی سنی‌ها» می‌باشد، را تشکیل دادند. اما ۶ ماه بعد این حزب به اتهام حمایت شدن از سوی عربستان سعودی و پاکستان به تعطیلی کشیده شد و رهبران آن‌ها دستگیر و حساب‌های بانکی آن‌ها هم بسته شد.

سرکوب، دستگیری و اعدام
نوشتار(های) وابسته: نقض حقوق حوزویان توسط جمهوری اسلامی ایران

براساس گزارش‌های منتشر شده در تاریخ ۲ تیر ۱۳۹۶ دستگیری و بازداشت روحانیون اهل سنت در غرب ایران از سوی دولت ادامه دارد. در این تاریخ عبدالکریم آذرین، محمد خضر نژاد و علی ایوبی روحانیون اهل سنت در این منطقه بازداشت شده‌اند. با اینکه مدت زمان حبس ۶ ماهه رضا عبدی تمام شده مسئولین زندان تبریز او را آزاد نمی‌کنند نامبرده سال ۱۳۹۴ با فشار اداره اطلاعات ارومیه از امامت مسجد قدس در منطقه اسلام‌آباد ارومیه برکنار شد. گفته شده علت دستگیری او مقاومت وی در مقابل بستن مدرسه دینی اهل سنت صلاح‌الدین ایوبی بوده‌است.[6]

در تاریخ ۲۲ خرداد ۱۳۹۶ خبر افزایش اعمال سرکوب علیه اقلیت سنی در ایران به دنبال دو تهاجم در تهران منتشر گردید؛ و نگرانی‌ها نسبت به اعدام‌های جمعی در میان زندانیان سنی افزایش یافت در این گزارش‌ها اشاره شده‌است که بیش از ۲۵نفر از اهل سنت در زندان رجایی‌شهر به اتهام‌هایی مثل محاربه و فساد در روی زمین در دادگاه اعدام شدند.[7]

طبق گزارش‌های دریافتی در روز ۹ تیر ۱۳۹۶ محمدعلی آفرین امام جمعه شهرستان ویس در خوزستان در خطبه‌های خود به اعتقادات اهل سنت توهین کرد و چون قبلاً سابقه توهین به اعتقادات این مذهب اسلامی را داشته مورد تهاجم یکی از پیروان اهل سنت این شهر قرار گرفت.[8]

حکم ۷ زندانی سنی مذهب در دیوان عالی کشور تأیید شد و در تاریخ ۱۴ بهمن ۱۳۹۸ به وکیل مدافع آنان ابلاغ شد. اسامی این هفت تن عبارت است از: انور خضری، کامران شیخه، فرهاد سلیمی، قاسم آبسته، خسرو بشارت، ایوب کریمی و داود عبداللهی. یکی از این متهمان به نام خسرو بشارت نوشته که این عده بعد از تحمل ۱۰ سال شکنجه جسمی و روحی، قربانی سناریوی اداره اطلاعات ارومیه و مهاباد شده‌اند. اتهام آن‌ها «محاربه از طریق وابستگی به جریانات سلفی» اعلام شده‌است.[9]

پنجشنبه ۷ فروردین ۱۳۹۹، یک روحانی اهل سنت به نام «عبدالرشید ریگی» از اهالی شهرستان «سیب‌وسوران» واقع در استان سیستان و بلوچستان، توسط نیروهای امنیتی این شهر به دلیل انتقاداتی که در خطبه‌های نماز جمعه مطرح کرده بود، بازداشت شد.[10]

جغرافیا و جمعیت

در جامعه امروز ایران اهل سنت پس از شیعیان بزرگ‌ترین گروه مذهبی به‌شمار می‌روند. برآوردهای موجود نشان می‌دهد جمعیت سنی مذهبان ایران حدود هشت تا ۱۰ درصد از کل جمعیت کشور است[1][2] که به صورت متمرکز یا پراکنده در استان‌های سیستان وبلوچستان، کردستان، کرمانشاه، آذربایجان غربی، خراسان شمالی و جنوبی، گلستان، گیلان، اردبیل، هرمزگان، بوشهر، فارس و جنوب کرمان و نیز تهران و کرج مستقر هستند. در میان مذاهب چهارگانه اهل سنت یعنی حنفی، شافعی، حنبلی و مالکی، سه مذهب حنفی و شافعی و به شکلی محدودتر حنبلی دارای پیروانی در گوشه وکنار ایران هستند. حنفی‌ها در استان سیستان وبلوچستان، گلستان و خراسان شمالی (ترکمن‌های این دو استان) و خراسان جنوبی و فارس و هرمزگان مستقر هستند. شافعی مذهبان سنی نیز عموما در استان‌های کردستان، آذربایجان غربی، کرمانشاه و منطقه تالش مستقر هستند. گروه کمی از ایرانیان سنی مذهب هم حنبلی مذهب اند که در جنوب کشور مستقر هستند.[1]

براساس وقایع‌نگار جهانی سازمان سیا، حدود ۹۰ تا ۹۵ درصد ایرانیان شیعه و حدود ۵ تا ۱۰ درصد دیگر پیرو شاخه‌های سنی و صوفی هستند.[3] در مقابل عبدالحمید اسماعیل‌زهی امام جمعه اهل سنت شهر زاهدان می‌گوید که «طبق آماری که دارد»، درصد جمعیت اهل سنت در ایران ۲۰ درصد کل جمعیت کشور است.[4] اهل سنت ایران در مناطق مرزی و اطراف کشور پراکنده هستند و در مجموع در ۱۵ استان کشور به‌سر می‌برند.[11] استان‌های: کردستان، بلوچستان، خراسان شمالی، خراسان رضوی، خراسان جنوبی، کرمان (فهرج، ریگان و رمشک)، کرمانشاه، آذربایجان غربی، هرمزگان، گلستان (ترکمن صحرا)، اردبیل (عنبران)، گیلان (تالش)، فارس (شیراز، لار،گراش،خنج و گله دار )، بوشهر، خوزستان و اهل سنت مقیم پایتخت (تهران).

  • اهل سنت آذربایجان (استان‌های: اردبیل و مناطق آذری نشین آذربایجان غربی)
  • اهل سنت کردستان (استان‌های: کردستان، کرمانشاه و مناطق کردنشین آذربایجان غربی)
  • اهل سنت خراسان (استان‌های: خراسان رضوی، خراسان شمالی و خراسان جنوبی)
  • اهل سنت جنوب (استان‌های: فارس، هرمزگان، کرمان و بوشهر)
  • اهل سنت بلوچستان (استان سیستان و بلوچستان)
  • اهل سنت ترکمن صحرا (استان‌های: گلستان و خراسان شمالی مازندران)
  • اهل سنت تالش (استان‌های: اردبیل و گیلان)
  • اهل سنت مرکز (استان‌های: تهران و البرز)

موضع‌گیری‌ها

سازمان ملل

به نوشته خبرگزاری آسوشیتد پرس در ۲۷ اوت سال ۲۰۱۰ پنل مبارزه با نژادپرستی سازمان ملل متحد اعلام کرده که اعراب، کردها و سایر اقلیت‌ها در ایران با «تبعیض مذهبی» مواجه هستند. این کمیته همچنین بیان می‌دارد اقلیت‌ها در جمهوری اسلامی از حقوق مشابه در آزادی بیان، بهداشت و مسکن مانند دیگر گروه‌های مذهبی برخوردار نیستند و از ایران خواست تا انواع تبعیض را پایان داده و اطلاعات واضح‌تری را برای گزارش‌های آینده ارائه کند.[12] شورای حقوق بشر سازمان ملل بیان داشته که اقلیت سنی مانند سایر اقلیت‌ها طبق قانون ایران از پست‌های دولتی مثل وزارت، سفیر، استاندار، شهردار و مانند این‌ها منع شده‌اند. مدارس سنی‌ها و مساجدشان تخریب گردیده‌است و رهبران اهل تسنن دستگیر و اعدام یا تبعید شده‌اند اخبار تأییدنشده حاکی از آن است که اقلیت سنی در ایران از آزادی مذهب برخوردار نیستند.[12]

جستارهای وابسته

منابع
  1. اهل سنت ایران / احسان هوشمند، روزنامه شرق، یک‌شنبه ۱۲شهریور ۱۳۹۶، شمارهٔ ۲۹۵۳، صفحهٔ ۱.
  2. «شیعه و سنی کردن فرآیندهای جمعیتی نادرست است». ایرنا. ۲ مهر ۱۳۹۷. دریافت‌شده در ۲۸ اکتبر ۲۰۲۰.
  3. «The World Factbook: Iran». Central Intelligence Agency. دریافت‌شده در ۲۸ اکتبر ۲۰۲۰.
  4. عبدالحمید: ترکیه، ایران وعربستان می‌توانند مشکلات خاورمیانه را حل کنند، خبرگزاری آناتولی.
  5. Islam and Iran: A Historical Study of Mutual Services
  6. «خودداری از آزادی ملا رضا عبدی علی‌رغم اتمام حبس؛ افزایش فشار بر روحانیون اهل سنت - خبرگزاری هرانا». خبرگزاری هرانا. ۱۳۹۶-۰۴-۰۲T21:28:02+04:30. دریافت‌شده در 2018-01-29. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  7. «إیران تواصل العملیات الأمنیة بعد هجومی طهران». aawsat.com (به عربی). دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۱-۲۹.
  8. «توهین به باورهای دینی به خشونت در خوزستان منتهی شد - خبرگزاری هرانا». خبرگزاری هرانا. ۱۳۹۶-۰۴-۱۰T22:59:24+04:30. دریافت‌شده در 2018-01-29. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  9. دیوان عالی ایران حکم اعدام هفت سنی‌مذهب را تأیید کرد، رادیوفردا.
  10. بازداشت یک روحانی اهل سنت در استان سیستان و بلوچستان
  11. «إهل سنت ایران» جغرافیای مناطق سنی نشین ایران». shams.com. بایگانی‌شده از اصلی در ۹ اکتبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۱-۲۹.
  12. UN anti-racism panel finds Iran discriminating against Arabs, Kurds, other ethnic minorities
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.