بابیان
در دورهٔ قاجار، دین بابیت با تلاش سید علی‌محمد باب طباطبایی شیرازی، پدید آمد.[1]
به پیروان سید علی‌محمد باب، بابی یا پیرو آیین بیانی گفته می‌شود. همچنین به بابیانِ پس از میرزا یحیی نوری (معروف به صبح ازل)، بابی ازلی گفته می‌شود.
پیشینه
سید علی‌محمد شیرازی، مشهور به باب
میرزا یحیی نوری، ملقب به صبح ازل، ثمره و وحید
جمال‌الدین واعظ اصفهانی، یکی از رهبران جنبش مشروطه ایران
میرزا نصرالله ملک‌المتکلمین، یکی از کنشگران جنبش مشروطه ایران
یحیی دولت‌آبادی یکی از فرزندان میرزا هادی دولت‌آبادی
میرزا جهانگیرخان شیرازی، معروف به جهانگیرخان صور اسرافیل، روزنامه‌نگار و یکی از کنشگران جنبش مشروطه ایران که سرانجام کشته شد
علی‌محمد فره‌وشی، نویسنده و مترجم و پدر بهرام فره‌وشی
فاطمه برغانی قزوینی، معروف به طاهره قرةالعین، یکی از کنشگران جنبش بابیه و نیز عامل برداشته شدن حجاب در دورهٔ قاجاریان که سرانجام کشته شد
صدیقه دولت‌آبادی، پایه‌گذار انجمن مخدرات وطن و منتشر کنندهٔ نشریهٔ فارسی برای زنان به نام زبان زنان و فرزند دیگر یکی از پیشوایان بابیه (ازلیه) یعنی میرزا هادی دولت‌آبادی
بابیان در دورهٔ قاجاریه
تصویری از سلیمان‌خان تبریزی، یکی از بابیان، در حالی که شمع‌آجین شده‌است
در دوران قاجار، فساد و عقب ماندگی فرهنگی و اقتصادی و سیاسی و اجتماعی و نیز هرج و مرج و دخالت کشورهای بیگانه، وجود داشت. این آشفتگی‌ها وضعیت زندگی بهائیان (و بابیان) را بدتر کرده و باعث تجاوز به حقوق و پایمال شدن دارایی‌ها… یشان از سوی حکومت قاجاریه می‌شد.[2]
بر اثر تحریک ملاها و فقیهان اسلامی، زندگی بهائیان (مانند بابیان)، بسیار تلخ و ناگوار شده و به دردناک‌ترین شیوه‌ها کشته می‌شدند و خانواده‌هایشان نابود می‌شد.[3]
در دورهٔ قاجاریه، برخی از زرتشتیان و یهودیان[4] و مسلمانان، از جمله، شماری از فقیهان و مبلغان اسلامی، بابی شده و البته بسیاری‌شان بعدها بهائی شدند.
جدا شدن بابیان (ازلیان) از بهائیان
پس از تیرباران سید علی‌محمد باب در سال ۱۸۵۰، پیروانش که به «بابی»، مشهور بودند، بر پایهٔ گفتهٔ باب در کتاب بیان، در پی موعود آیین بابی-که در کتاب بیان با عنوان «من یظهره الله» از او شده‌است-می‌گشتند.[5] در سال ۱۸۶۳ بهاءالله، برادر بزرگ‌تر میرزا یحیی نوری، خود را «من‌یظهره‌الله»، موعود کتاب بیان، معرفی کرد؛[6] بیشتر بابیان به او باورمند شده و بهائی نامیده شدند؛[7] با این حال، گروه اندکی که به پیروی از میرزا یحیی نوری (معروف به صبح ازل) بابی ماندند، ازلی نام گرفتند. ازلیان با پنهان کردن هویت دینی خود، عملاً در جامعه اسلامی، حل شدند.[8]
بزرگان، سرشناسان و نیز کنشگران برجستهٔ دین بابیت
در این بخش، به سرشناسان و کنشگران دین بابیه (بیانی) یعنی بابیانِ اهل هنر، ادبیات، دانش، دین، عرفان، سیاست و همچنین مبلغان اسلام‌گرای بابی‌شده، بابیان فرادینی‌شده و بابیان کشته‌شده، پرداخته شده‌است.
شمار چشمگیری از بابیان، بعدها بهائی شدند که نام آن‌ها در نوشتار بهائیان ایرانی آورده شده‌است.
هنر
- باقر تبریزی؛[9][10] خوشنویس.
ادبیات
- محمدعلی جمال‌زاده اصفهانی (فرزند جمال‌الدین واعظ اصفهانی، ملقب به «صدرالواعظین» و «صدرالمحققین»)؛ مترجم، پیشتاز قصّه‌نویسی معاصر (نویسنده نخستین مجموعهٔ داستان‌های کوتاه ایرانی با عنوان یکی بود یکی نبود (مجموعه‌داستان))، پدر داستان کوتاه در زبان فارسی و آغازگر سبک واقع‌گرایی در ادبیات فارسی. جمال‌زاده در سال ۱۹۶۵ نامزد جایزه نوبل ادبیات شد.
- محمدمهدی شریف کاشانی؛ کنشگر اجتماعی و نویسنده (کتاب واقعات اتفاقیه در روزگار).
- علی‌محمد فره‌وشی («مترجم همایون»؛ پدر در بهرام فره‌وشی)؛ مترجم، یکی از پایه‌گذاران مدارس نوین در ایران و از نخستین نویسندگان کتاب‌های درسی جدید برای دانش‌آموزان ایرانی، آشنایی کامل با زبان فارسی و فرانسوی.
شعر
- فاطمه برغانی قزوینی (طاهره قرةالعین)؛ شاعر، خطیب، مجتهد، عارف[11] و یکی از سران جنبش بابیه که سرانجام، اعدام شد.
- کریم خان مافی («بهجت قزوینی»)؛ شاعر و خوشنویس؛[12]
- محمد کرادی بغدادی؛ شاعری[13] که سرانجام، کشته شد.[14]
- میرزا محمدرضا («عرب») کاشی؛ شاعر؛[15]
- میرزا عبدالله «غوغا» ی قزوینی؛ شاعر و صوفی.[16]
- پروین دولت‌آبادی، شاعر و از بنیان‌گذاران شورای کتاب کودک بود،[17]
فلسفه و علم
- محمدعلی فروغی، ملقّب به ذُکاءُالمُلک، ملی‌گرا، تجددخواه، روشن‌فکر، مترجم، ادیب و سخن‌شناس، فیلسوف، تاریخ‌دان، روزنامه‌نگار، سیاست‌مدار، دیپلمات، نماینده و رئیس مجلس، وزیر و نخست‌وزیر ایران.[18]
- جمال‌الدین واعظ اصفهانی، ملقب به «صدرالواعظین» و «صدرالمحققین» (پدر محمدعلی جمال‌زاده اصفهانی)؛ نویسنده و یکی از کنشگران جنبش مشروطه ایران.[19]
سیاست و جامعه
- میرزا علی‌محمد دولت‌آبادی (فرزند هادی دولت‌آبادی)؛ سیاست‌مدار
- میرزا جهانگیرخان صور اسرافیل شیرازی؛ روزنامه‌نگار و کنشگر سیاسی‌ای که سرانجام، کشته شد.
- صدیقه دولت‌آبادی (فرزند هادی دولت‌آبادی)؛ کنشگر در زمینهٔ حقوق زنان و پایه‌گذار انجمن مخدرات وطن و منتشر کنندهٔ نشریهٔ فارسی برای زنان به نام زبان زنان.
دین و عرفان
- سید علی‌محمد باب طباطبایی شیرازی؛ پایه‌گذار دین بابیت.
- میرزا یحیی نوری مازندرانی، معروف به صبح ازل (برادر میرزا حسین‌علی نوری مازندرانی بهاءالله)؛ دومین پیشوای بابیه (ازلیه).
- میرزا هادی دولت‌آبادی (پدر یحیی دولت‌آبادی، علی‌محمد دولت‌آبادی و صدیقه دولت‌آبادی و نیز یکی از شاگردان میرزای شیرازی و زین‌العابدین حائری مازندرانی)؛ مجتهد، از سوی میرزا یحیی صبح ازل نوری، ملقب‌شده به «اسم‌الله الودود»[20] و نیز سومین پیشوای کیش بابیه (ازلیه).[21][22][23]
نخستین پیروان باب
برخی از مجتهدان و مبلّغان اسلام‌گرای بابی شده
- یحیی («وحید») دارابی فرزند سید جعفر کشفی دارابی بروجردی؛ وی به نمایندگی از محمدشاه برای بررسی دعاوی سید علی‌محمد باب، با او در شیراز ملاقات کرد و از پیروان وی شد. دارابی، سرانجام، در راه عقیده، کشته شد. برخی از عالمان مسلمان یزد توسط او بابی شدند.[24][25]
- فاطمه برغانی قزوینی (طاهره قرةالعین)؛ شاعر، خطیب، مجتهد، عارف[26] و یکی از سران جنبش بابیه و نیز عامل برداشته شدن حجاب در دورهٔ قاجاریان که سرانجام، اعدام شد.
- ملا علی بسطامی؛ او در نجف، نامهای از سوی باب به محمدحسن نجفی، مرجع تقلید برجستهٔ وقتِ شیعه رساند. بسطامی به دلیل تبلیغ دین نو در عراق، تکفیر و محاکمه شد و پس از انتقال به استامبول، در آنجا زندانی شد. او کمی بعد در اواخر سال ۱۸۵۶ در زندان درگذشت.[27][28]
- ملاحسین بشرویه (باب‌الباب)؛ نخستین کسی که به باب، ایمان آورد.[29][27][10][9]
- میرزا محمدحسن بشرویه (برادر کوچک ملاحسین بشرویه)؛
- میرزا محمدباقر بشرویه‌ای (همشیره‌زاده ملاحسین بشرویه)؛
- ملا محمدعلی زنجانی («حجت»؛ پدر حامدالملک شیرازی)؛[30][27]
- حامدالملک شیرازی؛ (فرزند ملا محمدعلی زنجانی («حجت») و داماد پسر یحیی صبح ازل)؛
- میرزا محمود شیرازی؛
- ملا محمدعلی بارفروشی (ملقب به «قدوس» و نیز «اسم‌الله الآخر»)؛[27][10][31]
- ابوالحسن («اشرف») شیخ‌الاسلام نیریزی (متخلص به «شهاب»)؛ شاعر و نیز یکی از مبلغان پیشین آیین اسلام؛[32]
- میرزا محمدعلی قزوینی؛
- ملا محمود خویی؛[9][10]
- میرزا اسدالله خویی؛
- محمد شبل بغدادی (پدر محمدمصطفی بغدادی)؛ یکی از شاگردان سید کاظم رشتی)[33] و از مبلغان پیشین کیش اسلام؛
- میرزا نصرالله ملک‌المتکلمین؛ سخنور، کنشگر دورهٔ جنبش مشروطه ایران، یکی از مدیران انجمن باغ میکده و نیز از بنیان‌گذاران برخی از مدارس جدید.[34][35]
- ملا یوسف اردبیلی؛[9][10]
- ملا باقر تبریزی؛ خوشنویس؛[9][10]
- محمد منشادی یزدی؛ اثرگذار فکری بر یحیی دولت‌آبادی، جمال‌الدین واعظ اصفهانی و ملک‌المتکلمین تأثیر داشته‌است.[36]
- ملا جلیل ارومی (ارومیه‌ای)؛[9][10]
- ملا احمد ابدال مراغه‌ای.[9][10]
- محمدجعفر کرمانی ته‌باغ‌لله‌ای (معروف به «شیخ العلما»؛ پدر احمد روحی، ابوالقاسم روحی، محمود افضل‌الملک کرمانی و مهدی بحرالعلوم کرمانی)؛ مجتهد؛[37]
- احمد روحی (فرزندمحمدجعفر کرمانی)؛[38][39]
- ابوالقاسم روحی؛ یکی از فرزندان دیگر محمدجعفر کرمانی؛[40]
- محمود افضل‌الملک کرمانی؛ یکی دیگر از فرزندان محمدجعفر کرمانی؛[41]
- مهدی بحرالعلوم کرمانی؛ یکی از فرزندان دیگر محمدجعفر کرمانی؛ یکی از کنشگران جنبش مشروطه ایران و از اعضای انجمن باغ میکده؛[42]
- میرزا هادی دولت‌آبادی (پدر یحیی دولت‌آبادی، علی‌محمد دولت‌آبادی و صدیقه دولت‌آبادی و نیز یکی از شاگردان میرزای شیرازی و زین‌العابدین حائری مازندرانی)؛ مجتهد، از سوی میرزا یحیی صبح ازل نوری، ملقب‌شده به «اسم‌الله الودود»[43] و نیز سومین پیشوای کیش بابیه (ازلیه).[44][45][46]
- یحیی دولت‌آبادی (فرزند میرزا هادی دولت‌آبادی)؛ یکی از کنشگران جنبش مشروطه ایران[47][48]
- رفیع طاری؛
- ملا رجبعلی قهیر اصفهانی؛ که سرانجام، ترور و کشته شد.
- سعید هندی؛
- ملا هاشم کاشی؛
- جمال‌الدین واعظ اصفهانی، ملقب به «صدر الواعظین» و «صدر المحققین» (پدر محمدعلی جمال‌زاده اصفهانی)؛ نویسنده و یکی از کنشگران جنبش مشروطه ایران.[49][50]
- سید حسین یزدی؛
- میرزا محمد روضه‌خوان یزدی؛
- میرزا هادی قزوینی؛
- میرزا محسن (برادر صدر العلما)؛
- میرزا محمد حسین اعتضاد الحکما؛[51]
- میرزا حسین میلانی؛
- سید بصیر هندی؛
- میرزا حسین قطب نیریزی؛
- میرزا موسی قمی؛
- میرزا احمد مشرف کرمانی.
مبلغان اسلامی‌ای که در بابی بودنشان ابهام، وجود دارد
- میرزا حسن تبریزی، معروف به حسن رشدیه؛ دربارهٔ بابی بودن وی، ابهام، وجود دارد؛ با این حال، وی به دلیل بابی بودن، تکفیر شد و برخی از مدارسش ویران شده و برخی از دانش‌آموزان آن مدارس نیز کشته شدند. وی یکی از کنشگران جنبش مشروطه ایران بوده و نیز از اعضای انجمن باغ میکده بود که بیشترشان بابی بودند.[52]
برخی از بابیان فرادینی (دین‌ناباور) شده
- میرزا آقاخان کرمانی؛ نویسنده (از جمله، کتاب «سه مکتوب» که در نقد دین است)، آزادی‌خواه، منتقد و روشنگر، یکی از رهبران فکری جنبش مشروطه ایران و نیز مبلغ پیشین اسلام و بابیت بود که بعدها دین‌ناباور شد. وی به همراه چند تن از یارانش به گونهٔ دلخراش، کشته شد.
در دوران مشروطه
در دوران قاجار، بابی‌ها تحت سرکوب و تعقیب بودند و به همین علت وابستگی مذهبی خود را مخفی می‌کردند. دیگران هم، در صورت مطلع بودن، تمایلی به افشای نقش فعالان بابی‌های ازلی نداشتند؛ بنابراین تاریخ‌نگاران از میزان تعلق فعالان مشروطه‌خواه به این فرقه گزارش دقیقی نداده‌اند. ادوارد براون از میرزا جهانگیر خان صور اسرافیل و ملک‌المتکلمین، که در واقعه به توپ بستن مجلس کشته شدند، به عنوان فعالان ازلی نام برده، اما به نام دیگران اشاره نکرده‌است؛ چون به گفته خودش، در آن زمان هنوز زنده بوده‌اند.[53]
آمار کشتار بابیان
دربارهٔ شمار بابیانِ قتل‌عام، عدد دقیقی در دست نیست. یکی از پژوهش‌های متأخر، این عدد را کمی بیش از «۳٫۰۰۰ (سه هزار)» نفر، برآورد کرده‌است که بیشترشان در درگیری‌های طبرسی، نیریز و زنجان، کشته شدند. تعداد، احتمالاً از این مقدار، بیشتر است، به ویژه به دلیل اینکه نام‌ها و مسئلهٔ اعدام بابیانی که در سال ۱۸۵۲ کشته شدند، جایی ثبت نشده‌است. بیشتر کشته‌شدگان، مرد بودند؛ البته به فهرست کشته‌شدگان مورد نظر، آن دسته از زنان، کودکان و سالمندانی که از سختی و گرسنگی، درگذشتند نیز باید افزود. در منابع بهائی، عدد کشته‌شدگان را کم و بیش، «۲۰٫۰۰۰ (بیست هزار)» تن، اعلام شده‌است.[54][55] برخی از افراد قتل‌عام شدهٔ پیش‌گفته، بهائی بودند.
نامهای برخی از بابیان کشته شده
- فاطمه برغانی قزوینی (طاهره قرةالعین)؛ شاعر، خطیب، مجتهد، عارف[56] و یکی از سران جنبش بابیه و نیز عامل برداشته شدن حجاب در دورهٔ قاجاریان که سرانجام، اعدام شد.
- محمدعلی زنوزی؛ که به همراه سید علی‌محمد باب شیرازی، تیرباران شد.
- ملاحسین بشرویه (باب‌الباب)؛ نخستین کسی که به باب، ایمان آورد.[57][27][10][9]
- ملا محمدعلی بارفروشی (ملقب به «قدوس» و نیز «اسم‌الله الآخر»)؛[27][10][31]
- ملا رجبعلی قهیر اصفهانی؛ که سرانجام، ترور و کشته شد.
- یحیی (وحید) دارابی فرزند سید جعفر کشفی دارابی بروجردی؛ وی به نمایندگی از محمدشاه برای بررسی دعاوی سید علی‌محمد باب، با او در شیراز ملاقات کرد و از پیروان وی شد. دارابی، سرانجام، در راه عقیده، کشته شد. برخی از عالمان مسلمان یزد توسط او بابی شدند.[58][25]
- سلیمان‌خان تبریزی؛ که با شکنجه (شمع‌آجین) کشته شد.
- محمدعلی (حجت) زنجانی.[59][27]
- میرزا جهانگیرخان صور اسرافیل شیرازی؛ روزنامه‌نگار و کنشگر سیاسی‌ای که سرانجام، کشته شد.
- محمد کرادی بغدادی؛ شاعری[60] که سرانجام، کشته شد.[61]
جستارهای وابسته
منابع
- فریدون وهمن، یکصد و شصت سال مبارزه با دیانت بهائی (گوشه‌ای از تاریخ اجتماعی-دینی ایران در دوران معاصر)، ۸۵.
- فریدون وهمن، یکصد و شصت سال مبارزه با دیانت بهائی (گوشه‌ای از تاریخ اجتماعی-دینی ایران در دوران معاصر)، ۸۵ و ۸۶.
- فریدون وهمن، یکصد و شصت سال مبارزه با دیانت بهائی (گوشه‌ای از تاریخ اجتماعی-دینی ایران در دوران معاصر)، ۸۶.
- گروهی از نویسندگان، بهائیان ایران (پژوهش‌های تاریخی-جامعه‌شناختی)، ۲۷ و ۶۵.
- MacEoin, D. M., "BAYĀN", Encyclopedia of Iranica Retrieved on 2009-09-05.
- MacEoin, Dennis (1989). "Azali Babism". Encyclopædia Iranica.
-
- Balyuzi, Hasan (1973). The Báb: The Herald of the Day of Days (به English). Oxford, UK: George Ronald. ISBN 978-0-85398-054-4.
- Amanat, Abbas (2017). Iran: A Modern History (به English). Yale University Press. p. 330. ISBN 0300112548.
- Amanat, Abbas (1981), The Early Years of the Babi Movement. University of Oxford, p. 178.
- Amanat, Abbas (1989). Resurrection and Renewal: The Making of the Babi Movement in Iran (به English). Ithaca: Cornell University Press. p. 176. ISBN 0-8014-2098-9.
- میرزا نعمت‌الله ذکایی بیضایی آرانی، تذکرهٔ شعرای قرن اول بهائی، ج ۳، ۶۳ و ۱۰۷.
- میرزا نعمت‌الله ذکایی بیضایی آرانی، تذکرهٔ شعرای قرن اول بهائی، ج ۱، ۲۱۷ و ۲۱۸.
- میرزا نعمت‌الله ذکایی بیضایی آرانی، تذکرهٔ شعرای قرن اول بهائی، ج ۲، ۱۱۰.
- میرزا نعمت‌الله ذکایی بیضایی آرانی، تذکرهٔ شعرای قرن اول بهائی، ج ۲، ۱۱۱.
- میرزا نعمت‌الله ذکایی بیضایی آرانی، تذکرهٔ شعرای قرن اول بهائی، ج ۳، ۱۳۹.
- میرزا نعمت‌الله ذکایی بیضایی آرانی، تذکرهٔ شعرای قرن اول بهائی، ج ۴، ۱۳۸.
- پروین دولت‌آبادی، شاعر شعر کودک درگذشت
- فریدون وهمن، یکصد و شصت سال مبارزه با دیانت بهائی (گوشه‌ای از تاریخ اجتماعی-دینی ایران در دوران معاصر)، ۳۴۰.
- گلپایگانی، میرزا ابوالفضل. کشف الغطاء عن حیل الاعداء. ص. ۴۰۴-۴۰۵.
- دانشنامه ایرانیکا His father, Ḥājj Sayyed Mīrzā Hādī Dawlatābādī,reputed to have been leader of the Azalī Babis (q.v. i) in Persia.
- MacEoin, Denis (1992). The Sources for Early Bābī Doctrine and History: A Survey. Leiden, The Netherlands: Brill. ISBN 978-90-04-09462-8.
- "AZALI BABISM – Encyclopaedia Iranica". Encyclopædia Iranica. 1912-04-29. Retrieved 2015-01-02.
- «روحانیون مسلمانی که به دیانت بهائی و بابی، مؤمن شده‌اند». aeenebahai.
- Moojan Momen (December 1994). "DĀRĀBĪ SAYYED YAḤYĀ". Encyclopedia Iranica. Online Edition. Retrieved 1 May 2020.
- میرزا نعمت‌الله ذکایی بیضایی آرانی، تذکرهٔ شعرای قرن اول بهائی، ج ۳، ۶۳ و ۱۰۷.
- Peter Smith & Moojan Momen (September 2005). "MARTYRS, BABI". Encyclopedia Iranica. Online Edition. Retrieved 1 May 2020.
- Moojan Momen (1982). "The Trial of Mullá 'Alí Bastámí: A Combined Sunní-Shí'í Fatwá against The Báb". Iran: Journal of the British Institute for Persian Studies, 20, pages 113-143 (به English).
- «روحانیون مسلمانی که به دیانت بهائی و بابی، مؤمن شده‌اند». aeenebahai.
- «روحانیون مسلمانی که به دیانت بهائی و بابی، مؤمن شده‌اند». aeenebahai.
- D. M. MacEoin (December 15, 1988). "BĀRFORŪŠĪ, MOḤAMMAD-ʿALĪ". Encyclopedia Iranica. Online Edition. Retrieved 1 May 2020.
- میرزا نعمت‌الله ذکایی بیضایی آرانی، تذکرهٔ شعرای قرن اول بهائی، ج ۲، ۲۴۷.
- میرزا نعمت‌الله ذکایی بیضایی آرانی، تذکرهٔ شعرای قرن اول بهائی، ج ۳، ۳۲۵.
- فریدون وهمن، یکصد و شصت سال مبارزه با دیانت بهائی (گوشه‌ای از تاریخ اجتماعی-دینی ایران در دوران معاصر)، ۳۴۰.
- دانشنامه ایرانیکاAn encounter with the ascetic Babi preacher Shaikh Moḥammad Manšādī Yazdī influenced him, as well as two other, later proponents of the Constitutional Revolution (q.v.), Naṣr-Allāh Beheštī (later Malek-al-Motakallemīn) and Jamāl-al-Dīn Wāʿeẓ Eṣfahānī.
- دانشنامه ایرانیکاAn encounter with the ascetic Babi preacher Shaikh Moḥammad Manšādī Yazdī influenced him, as well as two other, later proponents of the Constitutional Revolution (q.v.), Naṣr-Allāh Beheštī (later Malek-al-Motakallemīn) and Jamāl-al-Dīn Wāʿeẓ Eṣfahānī.
- نبوی رضوی، سید مقداد (۱۳۹۳). «روزگاری که بر تکاپوگران بابی گذشت». تاریخ مکتوم. تهران: پردیس دانش.
- فریدون وهمن، یکصد و شصت سال مبارزه با دیانت بهائی (گوشه‌ای از تاریخ اجتماعی-دینی ایران در دوران معاصر)، ۳۴۰.
- نبوی رضوی، سید مقداد (۱۳۹۳). «روزگاری که بر تکاپوگران بابی گذشت». تاریخ مکتوم. تهران: پردیس دانش.
- نبوی رضوی، سید مقداد (۱۳۹۳). «روزگاری که بر تکاپوگران بابی گذشت». تاریخ مکتوم. تهران: پردیس دانش.
- نبوی رضوی، سید مقداد (۱۳۹۳). «روزگاری که بر تکاپوگران بابی گذشت». تاریخ مکتوم. تهران: پردیس دانش.
- نبوی رضوی، سید مقداد (۱۳۹۳). «روزگاری که بر تکاپوگران بابی گذشت». تاریخ مکتوم. تهران: پردیس دانش.
- گلپایگانی، میرزا ابوالفضل. کشف الغطاء عن حیل الاعداء. ص. ۴۰۴-۴۰۵.
- دانشنامه ایرانیکا His father, Ḥājj Sayyed Mīrzā Hādī Dawlatābādī,reputed to have been leader of the Azalī Babis (q.v. i) in Persia.
- MacEoin, Denis (1992). The Sources for Early Bābī Doctrine and History: A Survey. Leiden, The Netherlands: Brill. ISBN 978-90-04-09462-8.
- "AZALI BABISM – Encyclopaedia Iranica". Encyclopædia Iranica. 1912-04-29. Retrieved 2015-01-02.
- فریدون وهمن، یکصد و شصت سال مبارزه با دیانت بهائی (گوشه‌ای از تاریخ اجتماعی-دینی ایران در دوران معاصر)، ۳۴۰.
- ایرانیکا The events leading up to the Constitutional Revolution (1924-29/1906-11) opened a new chapter in the lives of Yaḥyā Dawlatābādī and his younger brother ʿAlī-Moḥammad (q.v.). They were among the early members of a small but influential revolutionary circle of Azalī persuasion, which also included Jamāl-al-Dīn Eṣfahānī and Malek-al-Motakallemīn, among others.
- فریدون وهمن، یکصد و شصت سال مبارزه با دیانت بهائی (گوشه‌ای از تاریخ اجتماعی-دینی ایران در دوران معاصر)، ۳۴۰.
- دانشنامه ایرانیکاAn encounter with the ascetic Babi preacher Shaikh Moḥammad Manšādī Yazdī influenced him, as well as two other, later proponents of the Constitutional Revolution (q.v.), Naṣr-Allāh Beheštī (later Malek-al-Motakallemīn) and Jamāl-al-Dīn Wāʿeẓ Eṣfahānī.
- نبوی رضوی، سید مقداد (۱۳۹۳). «فروزندگان مشعل مشروطیت». تاریخ مکتوم. تهران: پردیس دانش.
- نبوی رضوی، سید مقداد (۱۳۹۳). «زندگی ملک المتکلمین». تاریخ مکتوم. تهران: پردیس دانش.
- آفاری، ژانت (۱۳۸۵). انقلاب مشروطه ایران ۱۹۰۶–۱۹۱۱ (۱۲۸۵–۱۲۹۰) [The Iranian Constitutional Revolution Evolution 1906-1911]. ترجمهٔ رضا رضایی. تهران: نشر بیستون. ص. ۶۹–۷۰. شابک ۹۶۴-۹۰۰۳۶-۸-۱.
- Peter Smith & Moojan Momen (September 2005). "MARTYRS, BABI". Encyclopedia Iranica. Online Edition. Retrieved 1 May 2020.
- Karlberg، Michael (آوریل ۲۰۱۰). Constructive Resilience: The Baha´ ’ı´Response to Oppression. PEACE & CHANGE, Vol. 35, No. 2,.
- میرزا نعمت‌الله ذکایی بیضایی آرانی، تذکرهٔ شعرای قرن اول بهائی، ج ۳، ۶۳ و ۱۰۷.
- «روحانیون مسلمانی که به دیانت بهائی و بابی، مؤمن شده‌اند». aeenebahai.
- «روحانیون مسلمانی که به دیانت بهائی و بابی، مؤمن شده‌اند». aeenebahai.
- «روحانیون مسلمانی که به دیانت بهائی و بابی، مؤمن شده‌اند». aeenebahai.
- میرزا نعمت‌الله ذکایی بیضایی آرانی، تذکرهٔ شعرای قرن اول بهائی، ج ۲، ۱۱۰.
- میرزا نعمت‌الله ذکایی بیضایی آرانی، تذکرهٔ شعرای قرن اول بهائی، ج ۲، ۱۱۱.
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.