قهوه

قَهوه، گونه‌ای نوشیدنی رایج است که از دانه‌های بوداده و آسیاب‌شدهٔ گیاه قهوه به‌دست می‌آید. گیاه قهوه بومی مناطق نیمه‌گرمسیری آمریکا و برخی از جنوب آسیا و جنوب شرق آسیا است،[1] این گیاه از آفریقا به دیگر نقاط جهان پراکنده شد و اکنون در بیش از ۷۰ کشور کشت می‌شود که در درجهٔ اول مناطق استوایی آمریکا، جنوب شرقی آسیا، هند و آفریقا است، هنگام رسیدن میوهٔ گیاه قهوه، دانه‌های قهوه را برداشت و فرآوری می‌کنند. دانه‌های قهوهٔ خشک شده به درجات مختلف برشته می‌شوند، بسته به عطر و طعم موردنظر، درجه‌بندی‌های پخت گوناگونی برای این محصول درنظر گرفته شده‌است. قهوه کمی اسیدی است و به‌علت داشتن کافئین بالا، یک ماده محرک است.[2]

قهوه

یک فنجان قهوهٔ تلخ
نوع	گرم یا سرد (معمولاً گرم)
خاستگاه	یمن (نوشیدنی) اتیوپی (گیاه)
آغاز تولید	در حدود قرن پانزدهم میلادی
سیاه، قهوه‌ای تیره، قهوه‌ای روشن، بژ

واژه‌شناسی

قهوه، از میوه تا گیاه

قهوه عربی شدهٔ واژهٔ کفا یا کافا است که در اصل نام منطقه و شهری در جنوب غربی اتیوپی است که گیاه قهوه در ابتدا در آنجا یافت شده‌است، فرهنگ‌نویسان عرب می‌گویند واژهٔ قهوه در اصل نام گونه‌ای شراب بوده‌است که سپس نام این نوشیدنی شده و همچنین می‌گویند ریشهٔ این واژه، فعلِ «قها» (تلفظ: qahā) به‌معنی بی‌اشتها بودن است؛ زیرا در گذشته تصور بر این بود که این مایع باعث بی‌اشتهایی می‌شود.

این واژه هم‌چنین از راه زبان ترکی به زبان‌های اروپایی راه یافته‌است.[3][4]

چندین دلیل دیگر برای نامگذاری قهوه آورده شده که یکی از مشهورترین‌های آن این است که این واژه از یک زبان اتیوپیایی یا یک زبان آفریقایی دیگر گرفته شده باشد و در اصل نام منطقه‌ای به نام کفا در جنوب‌غربی اتیوپی بوده‌است. گمان می‌رود که گیاه قهوه نخست آن جا یافت شده، در ضمن مردم آن منطقه به این گیاه بون می‌گویند.

ابوعلی سینا، حدود هزار سال پیش در کتاب خود شرح جامعی در مورد قهوه آورده که البته ایرانیان در آن عصر بر آن نام بونو نهاده بودند و بوعلی نیز همین واژه را به کار بسته‌است. این واژه‌ای است که هنوز در اتیوپی آن را به کار می‌برند. بوعلی سینا قهوه را به منظور تحریک بیماران افسرده، مورد استفاده قرار داده‌است.[5]

تاریخچه

در جهان اسلام

دین اسلام نوشیدنی‌های الکلی را حرام به‌شمار می‌آورد و نوشیدنی قهوه به عنوان جایگزینی برای نوشیدنی‌های الکلی استفاده می‌شد. این نوشیدنی از قرن ۱۳ میلادی بسیار محبوب و مقبول شد و تا اوایل قرن ۱۵ میلادی در مصر، شام و عثمانی بسیار مصرف می‌گردید و در همهٔ این شهرها قهوه‌خانه‌هایی برپا شد، مقامات مذهبی در مکه، قاهره و استانبول تلاش کردند تا مصرف آن را ممنوع کنند، شیخ‌ها بر سر شباهت اثرات قهوه و الکل بحث می‌کردند و برخی به این اشاره می‌کردند که دست به دست کردن قوری قهوه، بی شباهت به دست به دست کردن پیاله شراب، نوشیدنی ممنوعه در اسلام نیست، اما در پایان با نوشیدن قهوه موافقت کردند.

قهوه‌خانه نهاد جدیدی بود که مردان در آن جمع می‌شدند و به صحبت کردن، شعرخوانی و بازی‌هایی مانند تخته نرد و شطرنج می‌پرداختند. آن‌ها به مرکزی برای تجمع متفکران و به صورت ضمنی به رقیبی برای مسجد به عنوان محل ملاقات جمعی بدل شده بودند.[6] برخی عالمان دینی معتقد بودند که قهوه‌خانه حتی از میکده هم بدتر است و مقامات هم متوجه شده بودند که این اماکن می‌تواند تبدیل به لانه‌های فتنه شود. با این حال همه تلاش‌ها برای ممنوعیت مصرف قهوه، حتی با وجود صدور حکم اعدام در دورهٔ سلطان مراد چهارم (۱۶۲۳ تا ۱۶۴۰ میلادی)، به شکست انجامید. در پایان عالمان دینی به اجماع رسیدند که مصرف قهوه مباح است.[6]

در اروپا

قهوه از دو مسیر به اروپا راه یافت، از طریق تجارت زمینی امپراتوری عثمانی و از طریق تجارت دریایی، از بندرهای یمن و شاخ آفریقا،[6] پس از آغاز قرن هفدهم، گیاه قهوه که با قاچاق دانه‌های بسیار حاصلخیز به کشور هند راه یافته بود.

کافه رویال لندن، نقاشی از ویلیام اورفن به سال ۱۹۱۲

در این کشور هم پرورش یافت. تقریباً در سال ۱۶۵۰ میلادی، قهوه به کشور انگلستان وارد می‌شد و قهوه‌خانه‌ها در شهرهای آکسفورد و لندن تأسیس شدند.

کشت گیاه قهوه در انگلستان از همان زمان آغاز گردید، اما آفت‌ها و آب‌وهوای سرد منطقه، گیاهان قهوه را نابود نمود و انگلیسی‌ها مجبور شدند به جای کشت قهوه، به کشت چای روی بیاورند،[7] در ابتدا در اروپا به قهوه، به عنوان نوشیدنی مسلمانان، با دیدهٔ شک نگریسته می‌شد، اما گفته می‌شود که در حدود سال ۱۶۰۰، پاپ کلمنت هشتم[و 1] چنان از یک فنجان قهوه لذت برد که انحصار آن در دست مسلمانان را خطایی بزرگ دانست و خواستار «تعمید دادن» آن شد. نوشیدن قهوه در اتریش، پس از شکست حصر وین در سال ۱۶۸۳ و مصادرهٔ ذخیرهٔ بزرگ قهوه آن‌ها، افزایش شدیدی یافت.[6]

تا پیش از آغاز قرن هجدهم میلادی، استفاده از نوشیدنی قهوه در سراسر اروپا رایج شده بود. کشورهای اروپایی این گیاه را به مناطق گرمسیری معرفی کردند تا این کشورها نسبت به کشت و تولید انبوه گیاه قهوه اقدام نمایند. در اروپا هم مانند خاورمیانه و ایران بزرگ، قهوه‌خانه‌ها به مکانی برای معاشرت، مطالعه و تبادل نظر دربارهٔ موضوعات روز بدل شد. یک شباهت دیگر، امکان تبدیل آن‌ها به مکانی برای اجتماع عناصر نامطلوب و خرابکاران بود. چارلز دوم،[و 2] پادشاه انگلستان قهوه‌خانه‌ها را «مکانی برای ملاقات خائنان و نشر شایعات سخیف دربارهٔ اعلیحضرت و وزیرانش» معرفی می‌کرد. در قرن ۱۸، قهوه‌خانه معروف پاریس، کافه پروکوپ، مشتریان ثابتی همچون مارا،[و 3] دانتون[و 4] و روبسپیر[و 5] داشت که در طول انقلاب فرانسه[و 6] در آنجا برای انقلاب طرح‌ریزی می‌کردند.[6]

در ایران

دانه‌های قهوه که هنوز برشته نشده‌اند

تاریخ قطعی ورود قهوه به ایران معلوم نیست. اما چون در آغاز پادشاهی شاه عباس قهوه خانه در ایران وجود داشته ممکن است که نوشیدن قهوه از عهد شاه تهماسب یکم در ایران معمول شده باشد.[8] قهوه در زمان صفویه جای خود را در میان نوشیدنی‌های روزانه ایرانی‌ها باز کرد[9] و نمونه‌ای است از ورود ایران به شبکه اقتصادی جهانی آن دوران. تا قرن نوزدهم که چای به نوشیدنی غالب مردم تبدیل شد. (هنوز در ایران کلمهٔ قهوه خانه حتی به مکان‌هایی که در آن چای سرو می‌شود هم گفته می‌شود که نشان می‌دهد قهوه در ایران متداول‌تر از چای بوده[10] یا پیش از ورود چای، پای خود را به ایران باز کرده[9]) به گونه‌ای که هم‌اکنون نیز در زبان فارسی به رنگ آن، قهوه‌ای گفته می‌شود. همچنان این ماده سیاه و تلخ بسته به منطقهٔ جغرافیایی و طبقهٔ اجتماعی دوستداران خود را داشت. امروزه نوشیدن گونه‌های قهوه از جمله قهوه فرانسه، اسپرسو، کاپوچینو و قهوه فوری و شیر قهوه طرفداران بسیاری پیدا کرده. البته قهوه ترک به‌خاطر محبوبیت میان ایرانیان ارمنی از گذشته در میان مردم رایج بوده و به‌واسطه فال قهوه جایگاه خاص خود را داشته.

صوفی‌ها با کمک نوشیدن قهوه می‌توانستند خود را برای انجام مراسم مذهبی بیدار نگه دارند.[11] در دوران صفوی بود که قهوه‌خانه‌ها به‌عنوان مکان‌هایی برای تجمع شاعران و هنرمندان در ایران رواج پیدا کرد. در سال ۱۶۶۴ کاشف الدین یک داروشناس صفوی، یک رساله در مورد ارزش‌ها و خصوصیات قهوه به شاه عباس دوم تقدیم کرد. تاریخ فرهنگ نوشیدن چای در ایران تنها از پایان قرن پانزدهم آغاز شد. از آنجایی که کشورهای تولید کنند قهوه مسافت بسیاری تا ایران داشتند، ترابری قهوه به ایران مشکلات بسیار داشت، اما نزدیکی تولیدکننده‌های عمده چای نظیر چین به جاده اصلی تجارت آن زمان یعنی جاده ابریشم سبب شد که تجارت و ترابری چای با سهولت بیشتری در ایران صورت بگیرد.[12]

زیست‌شناسی گیاه قهوه

تشریح دانه، گیاه و میوهٔ قهوهٔ عربیکا

چندین گونه از درختچهٔ قهوه وجود دارد که دانه‌ها یا همان میوهٔ قهوه از آن‌ها استخراج می‌شود، دو گونهٔ اصلی تجاری بیشتر کشت می‌شود که یکی معروف به قهوهٔ عربیکا[و 7] است که مورد توجه‌ترین گونه است و بومی ارتفاعات جنوب غربی اتیوپی و فلات بوما در جنوب شرقی سودان و احتمالاً کوه مارسابیت در شمال کنیا است. گونه دیگر، گونهٔ قهوهٔ کانیفورا[و 8] است که بومی نواحی غربی و مرکزی زیر صحرای آفریقا از گینه تا اوگاندا و سودان جنوبی می‌باشد، چندین گونهٔ دیگر هم وجود دارد که کمتر مطرح هستند از جمله لیبریکا،[و 9] موریتیانا،[و 10] راکیموسا[و 11] و استنوفیلا[و 12]

همه گیاهان قهوه در خانوادهٔ بزرگ روناسیان قرار دارند که درخت و در حقیقت درختچه‌هایی همیشه‌سبز[و 13] هستند که ممکن است تا ۵ متر ارتفاع داشته باشند. برگ‌های درختچهٔ قهوه سبز تیره و براق می‌باشد و معمولاً میان ۱۰ تا ۱۵ سانتی‌متر (۴/۶ اینچ) طول و ۶ سانتی‌متر (۲/۴ اینچ) عرض دارند. برگ‌ها اغلب ساده بوده و گل‌ها به رنگ سفید و معطر هستند. مادگی گیاه شامل تخمدان تحتانی است که مشخصهٔ روناسیان می‌باشد، گل‌ها اغلب بیضی‌شکل و اندازهٔ آن‌ها حدود ۱/۵ سانتی‌متر (۰/۶ اینچ) می‌باشد.[13] میوهٔ نارس قهوه به رنگ سبز است و در ادامه تبدیل به رنگ زرد می‌شوند و در هنگام رسیدن تبدیل به رنگ قرمز می‌شوند، هر میوهٔ قهوه شامل دو دانه است و در ۵ تا ۱۰ درصد از میوه‌ها تنها یک دانه وجود دارد. میوه‌های قهوه در گونهٔ عربیکا میان ۶ تا ۸ ماه می‌رسند و قابل چیدن هستند در حالی که در قهوهٔ روبوستا حدود ۹ تا ۱۱ ماه زمان می‌برد. میوه‌ها را معمولاً به کمک نور خورشید خشک می‌کنند اما روش‌های صنعتی هم برای این کار وجود دارد.[14] قهوهٔ عربیکا بیشتر خودش گرده افشانی می‌کند و قهوهٔ کانیفورا و لیبریکا نیاز به پیوند دارند و باید رویشی تکثیر شوند از جمله قلمه زدن و پیوند و جوانه زدن که از روش‌های معمول تکثیر رویشی است.

تولید

کشورهای تولیدکنندهٔ عمدهٔ قهوه تا سال ۲۰۱۳:[15]

اولویت	کشور	میلیون تن
۱	برزیل	۳٫۰
۲	ویتنام	۱٫۵
۳	اندونزی	۰٫۷
۴	کلمبیا	۰٫۷
۵	هند	۰٫۳
	جهانی	۸٫۹

امروزه بزرگ‌ترین کشورهای تولیدکنندهٔ قهوه عبارتند از: پورتوریکو، برزیل، کلمبیا، ویتنام، اندونزی، مکزیک، هندوراس، اتیوپی و هند. در سال ۲۰۲۰، برزیل به‌تنهایی ۳۹ درصد از مجموع تولید دانه‌های سبز قهوه در جهان را داشته‌است.[16] در هفتاد کشور دیگر هم قهوه تولید می‌شود، اما میزان تولید آن کشورها کمتر است. بزرگ‌ترین واردکنندگان قهوه، ایالات متحده آمریکا، آلمان، ژاپن، فرانسه، ایتالیا، و اسپانیا می‌باشند.

بیشترین میزان مصرف سرانهٔ قهوه در کشورهای فنلاند (۱۱ کیلوگرم)، دانمارک (۹٫۷ کیلوگرم)، نروژ (۹٫۵ کیلوگرم)، سوئد (۸٫۶ کیلوگرم)، و استرالیا (۷٫۸ کیلوگرم) گزارش شده‌است. ایالات متحدهٔ آمریکا با این‌که بزرگترین واردکنندهٔ قهوه است، اما مصرف سرانهٔ آن تنها ۴٫۱ کیلوگرم است.[7]

نقشه کشورهای کشت‌کننده قهوه بر اساس گونه قهوه تولیدی

اکثر مناطق کشت عمده قهوه در اطراف استوا و مناطق پر باران قرار دارند. دانه‌های قهوه در هر منطقه عطر و بوی مخصوص به خود را دارد. بر این اساس عموماً قهوهٔ تولیدی را به نام کشور یا منطقهٔ تولیدکننده می‌شناسند مانند قهوه جاوه، قهوه کلمبیا و قهوه کنا.

برشته‌کاری

دانهٔ قهوه سبز طبیعی و میزان برشته‌کاری آن بر پایهٔ گونه قهوه

	میزان	مدت زمان
آمریکن روست[و 14]	برشته‌کاری ملایم	حدود ۷ دقیقه
سیتی روست[و 15]	برشته‌کاری متوسط	۹ الی ۱۱ دقیقه
فرنچ روست[و 16]	برشته‌کاری تا حد تیره	۱۱ الی ۱۳ دقیقه
اسپرسو روست[و 17]	تیره‌ترین حالت	حدود ۱۴ دقیقه

گونه‌های قهوه

مرغوب‌ترین قهوه که طعم و بویی منحصربه‌فرد دارد از بوته‌ای به نام عربیکا به دست می‌آید که قدیمی‌ترین گونه قهوه‌است و در ارتفاع ۱۰۰۰ تا ۲۴۰۰ متر بالاتر از سطح دریا رشد می‌کند. حدود ۷۵ ٪ از کل قهوه‌ای که در جهان کشت می‌شود عربیکا است. قدیمی‌ترین گونه قهوهٔ عربیکا، جاوه است که امروزه نامی شناخته شده محسوب می‌شود.

گونه دیگری از قهوه روبوستا[و 18] نام دارد که در بلندی ۲۵۰۰ پایی رشد می‌کند و بیشتر از عربیکا تحمل سرما را دارد. میزان کافئین روبوستا دو برابر عربیکا است، اگرچه بو و طعم آن در رده پایین‌تری قرار دارد و ارزان‌تر است. روبوستا حدود ۲۵ ٪ از کشت قهوه جهان را تشکیل می‌دهد. گونه مرغوب آن هم برای تهیه اسپرسو به کار می‌رود. گونه دیگری از قهوه که در آفریقای غربی می‌روید لیبریکا نام دارد که درصد بسیار اندکی از دانه‌های قهوه از این گونه هستند.

سنت‌های قهوه‌نوشی

قهوه محلی خلیج فارس معمولاً تلخ است و با ترکیب هل یا ادویه‌های دیگر تهیه می‌شود. معمولاً آن را یک بار با اندکی تأخیر، پس از ورود مهمان‌ها سرو می‌کنند – زود سرو کردن آن می‌تواند نشانه بی‌ادبی و عجله باشد – و یک بار پیش از خروج آن‌ها. بسیاری اوقات آن را درست پیش یا پس از نوشیدن یک فنجان کوچک چای شیرین می‌نوشند. ترتیب سرو کردن این نوشیدنی متفاوت است اما این دو نوشیدنی بسیار متفاوت باید در یک فاصله زمانی کوتاه نوشیده شود.[6]

روش‌های سِرو قهوه

نوشیدنی‌های با پایهٔ قهوه بسیار متنوع هستند و می‌توان افزودنی‌های مختلفی از جمله شیر، شکر، کاکائو، دارچین، بستنی، آبلیمو و خامه به قهوه‌ها اضافه کرد.

سه گونه از روش‌های معمول سِرو قهوه

	نحوهٔ آماده کردن
قهوهٔ ساده	دانهٔ قهوهٔ آسیاب شده به همراه آب با روش‌های مختلف نظیر دم کردن، روش چکه‌ای یا به صورت سرد (مثلاً خیساندن)
قهوهٔ اسپرسو	دانهٔ قهوهٔ آسیاب شده با غلظت بالا در آب جوش که با فشار بالا از دانه‌ها می‌گذرد
قهوهٔ فوری	پودر قهوهٔ فوری به همراه آب (پودر قهوهٔ فوری در کارخانه‌ها و با واکنش‌های شیمیایی تهیه می‌شود)

نوشیدنی‌های ترکیبی قهوه

نوشیدنی‌های ترکیبی قهوه، از قهوه به همراه افزودنی‌ها با نسبت‌های خاص و ویژگی‌های تزئینی خاص تهیه می‌شوند.

	ترکیب‌ها	توضیحات
شیر قهوه	قهوه به همراه شیر و شکر	نسبت‌های آن اهمیتی چندانی ندارد، می‌توان گفت کافی‌میکس یا قهوه کن‌لچه یا کافه لاته یا کافه ماکیاتو
کافی میکس (۳ در ۱)	قهوهٔ آماده به همراه شیر خشک و شکر (منظور از ۳ در ۱، وجود شکر، شیر و قهوه در آن است)	با نسبت‌های خاص و سلیقه‌ای که به صورت پودر به آب جوش اضافه می‌گردد. کافی میکس یک فراوردهٔ صنعتی محسوب می‌شود، چراکه تنها از پودر قهوهٔ آماده در ترکیب اصلی آن استفاده می‌شود و امروزه اغلب پودرهای آماده فراوری‌شدهٔ قهوه، از ترکیب کافی میکس تهیه شده‌اند.
کافه لاته	یکی از نوشیدنی‌های پایهٔ قهوه به همراه شیر	می‌تواند قهوه اسپرسو باشد یا ساده یا آماده با روش تهیه پیچیده‌تر
کاپوچینو	اسپرسو به همراه شیر	نسبت شیر و قهوه در این روش یک به یک است. کاپوچینوهای آماده هم در بازار وجود دارد که از پودر قهوهٔ آماده استفاده می‌گردد.
کافه ماکیاتو	اسپرسو به همراه شیر و گاهی شکر	گفته می‌شود که در آن نسبت شیر به قهوه بسیار ناچیز است و روی سطح آن را به صورت کف‌های تکه‌تکه شیر تزئین می‌کنند
قهوه دالگونا	قهوه فوری به همراه شکر و آب و شیر داغ	نسبت مساوی قهوه فوری و شکر و آب که پس از مخلوط کردن به صورت کاراملی درآمده سپس به شیر داغ اضافه می‌گردد.

تأثیر قهوه بر سلامتی

فواید

• به دلیل خاصیت نشاط‌بخشی قهوه، ضد افسردگی است.[17][18][12]
• نوشیدن یک فنجان قهوه در بسیاری از مواقع سردرد را برطرف می‌کند.[19]
• پژوهش‌های ۹ ساله دانشمندان ژاپنی نشان می‌دهد مصرف منظم قهوه به دلیل دارا بودن اسید کلروژونیک، خطر ابتلاء به سرطان کبد را تا ۴۹ درصد و مصرف نامنظم قهوه می‌تواند خطر ابتلاء به سرطان کبد را تا ۲۹ درصد کاهش دهد.[17]
• بوییدن دانه‌های قهوه می‌تواند باعث بازگشت اشتهای از دست رفته پس از آشپزی شود. مولکول‌های قهوه با حرکات جنبشی خاص خود باعث جدا شدن مولکول‌های غذا از گیرنده‌های بویایی بینی و بدین ترتیب باعث بازگشت اشتها می‌شود. این دو پژوهشگر همچنین این روش را جهت افزایش سلامتی حیوانات در موسسه‌های پژوهش‌هایی پیشنهاد کرده‌اند.[20]
• مصرف مکرر قهوه در طول ماه، با کاهش خطر ابتلاء به بیماری کلانژیت (بیماری کبد) همراه است.[17][21]
• قهوه حاوی پروتئینی است که دارای اثری مشابه مورفین بوده و از خاصیت ضد درد و آرام‌بخشی برخوردار است. برخی از این پروتئین‌ها مشابه پروتئین‌های انسانی است. در آزمایش‌های صورت گرفته بر روی موش‌های آزمایشگاهی مشخص شد که اثرات تسکین‌دهنده پروتئین‌های موسوم به opioid peptides از دوام بیشتری برخوردار بوده و با عوارض جانبی همراه نیست.[22]
• پژوهشگران ایتالیایی با مطالعه بر روی یک هزار و ۴۰۰ بزرگسال این کشور دریافتند که عادت مصرف کم قهوه برای حفظ سلامت مغز مفید است.[23]
• دارای خاصیت انرژی بخشی و اشتیاق آفرینی است.[17]
• دارای نقش کمکی در چربی سوزی[17]
• افزایش تحرکات فیزیکی[17]
• ارزش غذایی بالا[17]
• ضد آلزایمر[17]
• ضد پارکینسون[17]
• خواص مراقبتی بر روی کبد[17]
• مقابله با برخی از سرطان ها[17]
• قابلیت کاستن سکته قلبی و برخی دیگر از بیماری‌های قلب[17]
• افزایش طول عمر[17]

مضرات

• سینوزیت و عفونت مخاطی: قهوه به دلیل داشتن کافئین بسیار ادرارآور است و مایعات بدن را دفع می‌کند، از این‌رو غلظت مخاطی سینوس‌ها را بالا برده و غدد ترشحی را می‌بندد که باعث التهاب و زمینه‌ساز رشد باکتری‌ها می‌شود، بنابراین در تشدید بیماری سینوزیت بسیار مؤثر است.[24]
• مصرف قهوه برای افرادی که نارسایی کلیه دارند، به دلیل وجود درصد بالایی از پتاسیم، توصیه نمی‌شود و آن‌ها می‌بایست، تحت نظر پزشک قهوه مصرف کنند.
• سنگ کلیه: خوردن قهوه به صورت بسیار باعث دفع کلسیم از بدن و در نتیجه رسوب کردن آن در کلیه‌ها و ایجاد سنگ کلیه می‌شود، بنابراین افراط در آن می‌تواند برای کلیه‌ها مضر و سنگ‌ساز باشد.[25] گرچه مبتلایان به سنگ کلیه باید خوردن قهوه را به کمتر از دو فنجان در روز کاهش دهند.[26]
• افزایش فشار خون: قهوه باعث افزایش فشار خون می‌شود و افراد مبتلا به پرفشاری خون در برابر آن آسیب پذیرتر هستند.[27]
• برهم‌زدن سلامت خواب: قهوه سلامت خواب را برهم می‌زند و تا حد چشم‌گیری بر دستگاه عصبی مرکزی تأثیر می‌گذارد. بهتر است ۴ تا ۶ ساعت پیش از خواب قهوه مصرف نشود.[27]
• نفخ و سنگینی معده: خوردن قهوه بلافاصله پس از غذا به دلیل نفخ‌آوری معده را سنگین می‌کند و موجب رودل کردن می‌شود.[28]

تأثیر قهوه در لاغر شدن

ادعا شده که مصرف روزانه قهوه باعث می‌شود تا ۴۰٪ ابتلا به بیماری سرطان کبد کاهش یابد و به گونه‌ای می‌توان گفت که ویژگی ضدسرطانی دارد.[29] برای لاغر شدن سریع می‌توان پودر قهوه سبز را با عسل یا آب جوش ترکیب کرده و به صورت ناشتا میل کرد.[30]

تأثیر بر ساعت زیستی

اثبات تأثیر قهوه بر ساعت زیستی بدن پیش از خواب

پژوهشگران طی پژوهشی نشان دادند که کافئین عصرگاهی نه تنها باعث اختلال خواب می‌شود، بلکه ساعت زیستی ۲۴ ساعتهٔ بدن انسان را نیز به هم ریخته و از نو به کار می‌اندازد، این ساعت مجموعه‌ای از سیگنال‌های مولکولی است که بدن را در برنامهٔ ۲۴ ساعته اش منظم نگه می‌دارد. نوشیدن قهوه‌ای معادل دو برابر یک قهوه اسپرسو در سه ساعت پیش از خواب، ساعت بدن را به‌طور متوسط حدود ۴۰ دقیقه به عقب می‌کشد، برای جبران این موضوع می‌توان به قهوه، شیر اضافه کرد. در واقع ترکیب شیر با قهوه باعث از میان رفتن اثر کافئین موجود در قهوه می‌شود. این موضوع را پژوهشگران به صورت آنلاین در مقاله‌ای تحت عنوان Translational Medicine Science به چاپ رساندند.

اگرچه اثرات کافئین بر روی هشیاری و خواب به‌خوبی شناخته شده، اما پژوهشگران از چگونگی تأثیر آن بر ساعت شبانه‌روزی انسان مطمئن نبودند. آزمایش بر روی پنج نفر انجام شد که چند ساعت پیش از ساعت خواب طبیعی، به آن‌ها یک قرص کافئین داده شده بود، سپس آن‌ها در معرض نور کم یا شدید قرار گرفتند. نتیجهٔ این آزمایش نشان می‌داد که کافئین تقریباً اثری معادل نصف اثر قرار گرفتن در معرض نور شدید را دارد که یکی از بهترین راه‌های مطالعه برای جابه‌جایی ساعت بدن است. پژوهشگران همچنین دریافتند که سلول‌های بدن انسان در معرض کافئین، ۲۴ ساعت شان را به اصطلاح کِش می‌دهند، اثری که آن را با مولکول‌های مرتبط با ریتم ۲۴ساعتهٔ بدن در ارتباط می‌دانند. در عین حال، اعتقاد پژوهشگران در این زمینه حاکی از این است که نوشیدن قهوه در صورتی که در وقت مناسب باشد، می‌تواند باعث جبران تأخیر ساعت درونی بدن بر اثر پرواز با هواپیما شود.[31]

ترکیبات و ارزش تغذیه‌ای

جدول تغذیه‌ای

مواد مغذی در هر ۱۰۰ گرم (۳٫۵ اونس)
انرژی	۲ کیلوژول (۰٫۴۸ کیلوکالری)
کربوهیدرات‌ها	۰
قندها	۰
فیبر	۰
چربی	۰٫۰۲
پروتئین	۰٫۱۲
آب	۹۹٫۳۹ g
کافئین	۴۰ mg
ویتامین ب۱ (تیامین)	۰٫۰۱۴ میلی‌گرم (۱٪)
ویتامین ب۲ (ریبوفلاوین)	۰٫۰۷۶ میلی‌گرم (۵٪)
ویتامین ب۳ (نیاسین)	۰٫۱۹۱ میلی‌گرم (۱٪)
ویتامین ب۶	۰٫۰۰۱ میلی‌گرم (۰٪)
اسید فولیک (ویتامین ب۹)	۲ میکروگرم (۱٪)
ویتامین C	۰ میلی‌گرم (۰٪)
ویتامین E	۰٫۰۱ میلی‌گرم (۰٪)
ویتامین K	۰٫۱ میکروگرم (۰٪)
کلسیم	۲ میلی‌گرم (۰٪)
آهن	۰٫۰۱ میلی‌گرم (۰٪)
منیزیم	۳ میلی‌گرم (۱٪)
فسفر	۳ میلی‌گرم (۰٪)
پتاسیم	۴۹ میلی‌گرم (۱٪)
سدیم	۲ میلی‌گرم (۰٪)
روی	۰٫۰۲ میلی‌گرم (۰٪)
Link to USDA Database entry درصدها نسبی‌اند منبع: پایگاه اطلاعاتی مواد غذایی آمریکا

نگارخانه

• 
  دانه‌های بودادهٔ قهوه
• 
  یک زن از اتیوپی در حال آماده کردن قهوه
• 
  قهوهٔ ترک.
• 
  میوهٔ نارس (کال) قهوه
• 
  میوهٔ قهوه

جستارهای وابسته

• قهوه ترک
• اسپرسو
• قوری قهوه‌ساز اسپرسو
• قهوه فوری، قهوه آماده یا پودر قهوه

یادداشت‌ها

واژگان

1. Pope Clement VIII
2. Charles II of England
3. Jean-Paul Marat
4. Georges Danton
5. Maximilien Robespierre
6. French Revolution
7. Arabica
8. Coffea canephora
9. Liberica
10. mauritiana
11. racemosa
12. stenophylla
13. evergreen
14. American roast
15. City roast
16. French roast
17. Espresso roast
18. Robusta

منابع

1. "What is coffee?". National Coffee Association of USA. 2015. Retrieved October 30, 2015.
2. Poole, Robin; Kennedy, Oliver J.; Roderick, Paul; Fallowfield, Jonathan A.; Hayes, Peter C.; Parkes, Julie (2017-11-22). "Coffee consumption and health: umbrella review of meta-analyses of multiple health outcomes". BMJ (Clinical research ed.). 359: j5024. doi:10.1136/bmj.j5024. ISSN 1756-1833. PMC 5696634. PMID 29167102.
3. "قها". الباحث العربی. Archived from the original on 21 December 2011. Retrieved 25 September 2011. (عربی)
4. Simpson, JA; Weiner, ESC, eds. (1989). "Coffee". Oxford English Dictionary. 3. Oxford: Clarendon Press. p. 438. ISBN 0-19-861186-2.
5. http://www.pezeshk.us/?p=17122
6. جان مک هوگو (۱۳۹۲-۱۰-۱۲). «قهوه: چگونه نوشیدنی عرفای عرب جهانی شد؟». بی‌بی‌سی فارسی. دریافت‌شده در ۱ ژوئن ۲۰۱۹.
7. «قهوه». دانشنامه رشد. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ ژوئن ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱ ژوئن ۲۰۱۹.
8. نصرالله فلسفی، مقاله تاریخ قهوه و قهوه خانه در ایران، مجله سخن شماره چهارم، دوره پنجم،.
9. "تاریخچه قهوه خانه‌ها در ایران". مشرق نیوز. 2016-07-09. Retrieved 2019-08-02.
10. "تاریخچه قهوه در دنیا و ایران". Parsine.com | پایگاه خبری- تحلیلی پارسینه. 2018-10-10. Retrieved 2019-08-02.
11. "قهوه: چگونه نوشیدنی عرفای عرب جهانی شد؟". BBC News فارسی. 2014-01-02. Retrieved 2019-08-02.
12. «قهوه، دکتر گیاهان». rasekhoon.net. ۱۳۸۸-۰۲-۱۴. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ آوریل ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۵-۳۱.
13. Hamon, S; Noirot, M; Anthony, F (1995). "Developing a coffee core collection using the principal components score strategy with quantitative data" (PDF). Core Collections of Plant Genetic Resources. Wiley-Sayce Co. Retrieved January 4, 2010.
14. T. Pradeepkumar; Kumar, Pradeep (1 January 2008). Management of Horticultural Crops: Vol.11 Horticulture Science Series: In 2 Parts. New India Publishing. pp. 601–. ISBN 978-81-89422-49-3.
15. «Production quantities by countryAverage 1993 - 2013». fao.org. دریافت‌شده در ۹ بهمن ۱۳۹۴.
16. (PDF) https://www.ico.org/prices/po-production.pdf. پارامتر |عنوان= یا |title= ناموجود یا خالی (کمک)
17. 13 Proven Health Benefits of Coffee (No. 1 is My Favorite) بایگانی‌شده در ۱۷ نوامبر ۲۰۱۵ توسط Wayback Machine authoritynutrition.com
18. مریم سجادپور (۱۳۸۷-۰۳-۲۳). «رژیم غذایی مفید برای افسردگی». تبیان. دریافت‌شده در ۱ ژوئن ۲۰۱۹.
19. سپیده سلیمی (۱۳۸۷-۰۲-۰۴). «رفع سردرد بدون دارو». تبیان. دریافت‌شده در ۱ ژوئن ۲۰۱۹.
20. Dorri, ‎Yaser (2007), Sabeghi Maryam, Kurien BT, "-ResultsPanel.Pubmed -RVDocSum Awaken olfactory receptors of humans and experimental animals by coffee odourants to induce appetite", Med Hypotheses, ۶۹ (۳), p. ۵۰۸–۹ Retrieved on Jan/24/2008.
21. «قهوه بیماری کبدی را کاهش می‌دهد». عصر ایران. دریافت‌شده در ۲۷ تیر ۱۳۹۲.
22. کشف مسکن قوی‌تر از مورفین در قهوه خبرگزاری انتخاب
23. محققان ایتالیایی: مصرف قهوه برای حفظ سلامت مغز مفید است . [خبرگزاری جمهوری اسلامی(ایرنا) http://www.irna.ir]
24. تبیان، تغذیه در مبتلایان به سینوزیت
25. تبیان، 10 مادۀ غذایی که باعث سنگ کلیه می‌شود
26. vista. «مبتلایان به سنگ کلیه کمتر قهوه مصرف کنند». ویستا. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۵-۳۱.
27. «7 فایده قهوه در مقابل 6 ضرر آن». پارسینه. ۱۳۹۲-۰۳-۲۳. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۵-۳۱.
28. «اگر سر دل تان سنگین است، بخوانید». Aftabir.com. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۵-۳۱.
29. باشگاه خبرنگاران جوان 7بهمن 1395 http://www.yjc.ir/fa/news/5953645/
30. باشگاه خبرنگاران جوان 25 بهمن 1395 http://www.yjc.ir/fa/news/5978249/
31. Katrina L. Kelner (۲۲ سپتامبر ۲۰۱۵). «Your daily drug resets your clock». sciencemag.org. دریافت‌شده در ۵ فوریهٔ ۲۰۱۶.

پیوند به بیرون

در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ قهوه موجود است.