الا یا ایها الساقی ادر کأساً و ناولها

غزلی با مطلع «اَلا یا اَیُّهَا السّاقی اَدِرْ کَأْساً و ناوِلْها»، نخستین غزل دیوانِ حافظ در همهٔ نسخه‌ها و تصحیح‌های این دیوان است.

الا یا ایها الساقی
برشی از صفحهٔ اول از نسخهٔ خطی دیوان حافظ، نگاه‌داری‌شده در کتابخانه و موزهٔ ملی ملک، کاتب: میرزا علینقی شیرازی؛ تاریخ کتابت: ۱۳۱۷ ه‍.ق
زبانفارسی و عربی (مُلَمَّع)
شاعرحافظ[1]
شمار ابیات۷
بحرهَزَجِ مُثَمَّنِ سالم
مفاعیلن مفاعلین مفاعیلن مفاعلین
متن

الا یا ایّها السّاقی اَدِر کَاساً و ناوِلها
که عشق آسان نمود اوّل ولی افتاد مشکلها
به بوی نافه‌ٔ کآخر صبا زان طرّه بگشاید
ز تاب جعد مشکینش چه خون افتاد در دلها
مرا در منزل جانان چه امن عیش چون هر دم
جرس فریاد می‌دارد که بربندید محملها
به می سجّاده رنگین کن گرت پیر مغان گوید
که سالک بی‌خبر نبْوَد ز راه و رسم منزلها
شب تاریک و بیم موج و گردابی چنین هایل
کجا دانند حال ما سبکباران ساحلها
همه کارم ز خودکامی به بدنامی کشید آخر
نهان کی ماند آن رازی کزو سازند محفلها
حضوری گر همی‌خواهی ازو غایب مشو حافظ
متی ما تلقَ من تهوی دَعِ الدّنیا و اَهملها




۲



۴



۶


نسخهٔ مبنا: تصحیحِ محمّد قزوینی و قاسم غنی

مفهوم و درون‌مایه

برخی نظیر مرتضی مطهری و محمد حسین شهریار بر این باورند که مصرع بیت اول این غزل از یزید اقتباس شده است.[2][3][4] بیتی که به یزید منتسب است، چنین است:

أنا المسموم ما عندی بتریاقٍ ولا راقٍ أدر کأسا و ناولها ألا یا أیها الساقی[5]

در اجراها

ایرج و عهدیه در برنامهٔ شمارهٔ ۵۴۲ از مجموعهٔ گل‌های رنگارنگ این غزل را در دستگاهِ ماهور اجرا کرده‌اند.[6]

پانویس
  1. حافظ، دیوان حافظ، ۱.
  2. حافظ به روایت شهریار، به اهتمام ابوالفضل علی محمدی، دکتر حسن ذوالفقاری، نشر چشمه، چاپ اول
  3. عرفان حافظ؛ مجموع ۵ کنفرانس سال ۱۳۵۰ در دانشکدهٔ الهیات و معارف دانشگاه تهران، چاپ ۲۲، ص۳۸
  4. «نظر شهید مطهری در مورد اشعار یزید». تسنیم. ۶ شهریور ۱۳۹۶. دریافت‌شده در ۲۹ مه ۲۰۲۰.
  5. «کتابخانه طهور». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۰ اکتبر ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۶ نوامبر ۲۰۱۰.
  6. دادجو، «خوش‌خوانی‌های شعر حافظ»، دانشنامهٔ حافظ، ۲:‎ ۱۰۰۵.

منابع
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.