منصور یاقوتی
منصور یاقوتی (۵ اسفند ۱۳۲۷ در روستای کیوه‌نان شهرستان سنقر در استان کرمانشاه -)، داستان‌نویس، شاعر و منتقد ادبی است. وی در زمینه داستان کوتاه و داستان بلند فارسی متون درخشانی خلق کرده و یکی از چهره‌های شاخص و مطرح در میان نویسندگان نسل دههٔ ۴۰ و ۵۰ ایران است.[1]
| منصور یاقوتی | |
|---|---|
 | |
| زادهٔ | ۱۳۲۷ روستای کیوه‌نان، شهرستان سنقر، استان کرمانشاه |
| محل زندگی | کرمانشاه |
| پیشه | نویسنده و منتقد ادبی |
| آثار | زخم، گل‌خاص، کودکی من، چراغی بر فراز مادیان کوه، داستان‌های آهودره، توشای پرنده غریب زاگرس،... |
| سبک | رئالیسم |
| عنوان | گلباخی |
| فرزندان | گل‌چشمه یاقوتی |
زندگی
منصور یاقوتی در ۵ اسفند ۱۳۲۷ در روستای کیوه‌نان شهرستان سنقر در استان کرمانشاه در خانواده‌ای کردزبان به دنیا آمد. پس از مهاجرت خانواده به شهر کرمانشاه در ۷ سالگی، تحصیلات ابتدائی در مدرسه داریوش در کرمانشاه و دوران دبیرستان را در مدرسه کزازی گذراند و موفق به دریافت دیپلم ادبی شد. پس از آن به عنوان سپاهی دانش به روستاهای کردنشین کرمانشاه رفت و به آموزگاری پرداخت. مهرماه ۱۳۵۰ به صورت رسمی به استخدام وزارت آموزش و پرورش درآمد و پس از پنج سال فعالیت به عنوان آموزگار روستا، در شهر کرمانشاه به تدریس در مدرسهٔ حسینعلی گویا پرداخت.[2]
منصور یاقوتی از شهریور ۱۳۵۸ بدون کیفر خواست یا حضور در دادگاهی یا ارائه دلیل از آموزش و پرورش پاکسازی شد و از آن زمان در کنار نویسندگی به مشاغل دیگری به مانند کارگری، نگهبانی ساختمان و سرایداری پرداخت.[3]
دستگیری و زندان
یاقوتی نخستین بار در دوران تحصیل در دبیرستان کزازی در کرمانشاه در سال ۱۳۴۶ دستگیر شد. دستگیری دوم وی در سال ۱۳۵۶ و در زمان حکومت نظامی ازهاری بود. وی در این زمان از زندان شهربانی کرمانشاه به زندان کمیته مشترک ضدخرابکاری برده شد و تا روی کار آمدن دولت بختیار در زندان ماند. یاقوتی پس از انقلاب هم به فعالیت سیاسی خود ادامه داد و از تیرماه ۱۳۶۰ به دلیل فعالیت‌ها و ارتباطات سیاسی تحت تعقیب حکومت جمهوری اسلامی قرار گرفت و سه سال به صورت مخفیانه زندگی می‌کرد. وی در ۶ فروردین ۱۳۶۳ در تهران دستگیر و به زندان دیزل آباد کرمانشاه منتقل شد و به مدت ۵ سال در زندان ماند.[4]
ویژگی‌های ادبی
عباس معروفی در نشریهٔ گردون به دلیل جملات کوتاه، ادبیات قائم به ذات و به دور از تقلید یاقوتی وی را «چخوف ایران» نامید. یاقوتی همچنین به سبب توصیف فضاهای روستایی و زندگی دهقانان و فرودستان و نیز ارائهٔ تصویری واقعگرایانه و انتقادی از جامعهٔ روستایی کردستان ایران جایگاه مهمی در ادبیات روستایی و همچنین ادبیات اقلیمی منطقهٔ جنوب کردستان ایران دارد.[5] وی همچنین علاوه بر آثار ادبی خود که عمدتاً رئالیسم موسوم به کارگری، واقع‌گرایی سوسیالیستی هستند، در زمینه‌های مختلف مانند گردآوری افسانه‌ها، تحقیق در ادبیات فولکلوریک و شاهنامه کُردی نیز فعالیت کرده‌است.[5]
آثار
فهرست بخشی از آثار منتشر شده:
- زخم / مجموعه داستان / ۱۳۵۰ /چاپ سوم
- گل خاص / مجموعه داستان / ۱۳۵۰ / چاپ هفتم/ ترجمه به زبان کردی
- کودکی من / مجموعه داستان / ۱۳۵۱/چاپ یازدهم
- داستان‌های آهودره/ مجموعه داستان/چاپ دوم
- با بچه‌های ده خودمان/ مجموعه داستان/ چاپ دهم
- سال کورپه/ مجموعه داستان/چاپ اول
- پاجوش/ داستان بلند/چاپ دهم
- زیرآفتاب / داستان بلند/چاپ اول
- چراغی بر فراز مادیان کوه/ داستان بلند/ چاپ بیش از ۲۰هزار نسخه/ ترجمه به زبان کردی
- دهقانان/ رُمان/چاپ سوم
- افسانه‌هائی از ده نشینان کُرد/ پژوهش، گردآوری فرهنگ توده/ چاپ هفتم
- یادداشت‌های یک آموزگار/ پژوهش
- مردان فردا / مجموعه داستان / چاپ اول، برنده بهترین کتاب سال توسط شورای کتاب کودک
- نگاهی به آثار درویشیان/ نقد ادبی/چاپ اول
- گامی به پیش/ نقد ادبی/چاپ اول
- توشای پرنده غریب زاگُرس/ مجموعه داستان/ ۱۳۷۴/ نشر آروین/ چاپ چهارم
- افسانه سیرنگ/ داستان بلند/ ۱۳۸۲/ نشر ترجمان اندیشه/ چاپ اول
- تنهاتر از ماه/ داستان کوتاه/ چاپ اول / ۱۳۹۰
- بن‌بست/ رمان / چاپ اول /۱۳۸۵
- داستان‌های آهودره (هفت کتاب در یک کتاب)/مجموعه آثار دهه ۵۰/ نشر شباهنگ/۱۳۹۱
- پری چل گیس/کودک و نوجوان/ نشر قطره/ ۱۳۹۱
- برزونامه/ شاهنامه کردی (ترجمه) / نشر ققنوس/۱۳۹۱
- هستی‌شناسی فهم/نقدمشترک همراه با آرش سنجابی/ نشر کتاب آمه/ ۱۳۹۱
- مادیان چهل کره/افسانه‌هایی از ده نشینان کرد/ نشر کتاب آمه/۱۳۹۱
- چشم هیچکاک / داستان کوتاه / نشر هیلا / ۱۳۹۲
- حماسه بابک/ رمان تاریخی/ انتشارات نگاه/ ۱۳۹۸
- خرچنگ بلند پرواز/ داستان کودکان/ ۱۳۹۸
- آیین یارسان در اساطیر اقوام کُرد/ پژوهش/ انتشارات دات/ ۱۳۹۹
آثار کُردی
- لورکا، فدریکو گارسیا. سۊر خۊن (ترجمه به کُردی).[6]
- چاڵ (داستان کوتاه کُردی).
اقتباس از آثار
به گفتۀ منصور یاقوتی، رمان چراغی بر فراز مادیان‌کوه چندین بار از سوی کارگردانان مختلف برای اقتباس سینمایی مورد توجه قرار گرفت، اما به دلیلی هر بار به دلیلی مسائل مالی امکان ساخت آن فراهم نشده‌است. با این حال بخشی از سکانس‌های فیلم سینمایی «دادا» با بازی ایرج قادری و فخری خوروش، به کارگردانی ایرج قادری که در سال ۱۳۶۱ ساخته شده است، برداشتی از این رمان است.[7]
جوایز
- جایزهٔ بهترین کتاب سال ایران از شورای کتاب کودک، برای مجموعه داستان «مردان فردا»[8]
منابع
- بانک اطلاعات نشریات کشور، روزنامهٔ شرق: شبی برای «منصور یاقوتی»، شمارهٔ ۱۹۶۸، تاریخ ۱۳ اسفند ۱۳۹۲؛ بازدید در ۹ ژوئن ۲۰۱۴.
- پایگاه اینترنتی کتابک: بیوگرافی منصور یاقوتی؛ بایگانی‌شده در ۴ ژوئیه ۲۰۱۴ توسط Wayback Machine بازدید در ۹ ژوئن ۲۰۱۴.
- پایگاه اینترنتی فرنیوز، با استاد منصور یاقوتی؛ بایگانی‌شده در ۱۲ ژوئن ۲۰۱۴ توسط Wayback Machine بازدید در ۹ ژوئن ۲۰۱۴.
- بیوگرافی منصور یاقوتی از زبان خودش؛ هفته نامهٔ ندای جامعه، ۲۵ تیر ۱۳۸۷.
- مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی (مرکز پژوهش‌های ایرانی و اسلامی): مراسم بزرگداشت منصور یاقوتی برگزار شد؛ بازبینی شده در ۱۵ اسفند ۱۳۹۲؛ بازدید در ۹ ژوئن ۲۰۱۴.
- خبرگزاری مهر: عروسی خون لورکا با رسم‌الخط کُردی کرمانشاهی به عراق می‌رود، نوشته‌شده در ۱۳ مهر ۱۳۸۹؛ بازدید در ۱۱ اسفند ۱۳۹۹.
- محبی، غلامحسین، منصور یاقوتی در گفتگو با نقد حال: شخصیت داستانم را نکشتم، در هفته‌نامۀ نقد حال، چاپ کرمانشاه، شمارۀ ۸۰۹، سال شانزدهم، سه‌شنبه ۱۱ آذر ۱۳۹۹، ص ۷. بازدید در ۱۲ آذر ۱۳۹۹.
- خبرگزاری کُردپرس: منصور یاقوتی نگارش دو اثر تازه را به پایان رساند؛ بایگانی‌شده در ۱۴ ژوئیه ۲۰۱۴ توسط Wayback Machine بازدید در ۹ ژوئن ۲۰۱۴.