محمد شمس لنگرودی

محمدتقی جواهری گیلانی معروف به محمد شمس لنگرودی (زادهٔ ۲۶ آبان ۱۳۲۹ در لنگرود) شاعر، پژوهشگر، بازیگر، خواننده و مورخ ادبی معاصر ایرانی است.[1]

محمد تقی جواهری گیلانی
زادهٔ۲۶ آبان ۱۳۲۹
لنگرود، ایران
محل زندگیتهران
ملیتایرانی
پیشهشاعر، پژوهشگر
عنوانشمس لنگرودی
همسر(ها)فرزانه داوری
فرزنداناِلیانا
والدینجعفر شمس لنگرودی (پدر)
صفحه در وبگاه سوره

وی دیپلمِ ریاضی و لیسانسِ اقتصاد و بازرگانی دارد و مدرس دانشگاه بوده[2] و تاریخ هنر درس می‌دهد.

زندگی‌نامه

اوان زندگی
شمس لنگرودی در جوانی

شمس لنگرودی در سال ۱۳۲۹ در خانواده روحانی اما ادیب در محله آسید عبدالله لنگرود متولد شد.[3]وی در دبستان کورش و دبیرستان‌های امیرکبیر، ملی محمدیه و خیام شهر لنگرود تحصیل کرد و در سال ۱۳۴۸ دیپلم ریاضی گرفت. علاقه پدر به شعر و کتابخوان بودن مادر سبب شد که به شعر و ادبیات علاقه‌مند شود و در سال ۱۳۴۶ اولین شعرش که تقلیدی از اشعار نادر نادرپور بود در هفته‌نامه امید ایران چاپ شد.

تحصیل در رشت

در مهر ماه سال ۱۳۴۹ تحصیل در رشته اقتصاد را در مدرسه عالی بازرگانی رشت آغاز می‌کند. شمس جوان که در لنگرود مجبور به حفظ شان روحانی پدر بود، با حضور در فضای توأم با مدارا و فرهنگی رشت، جهان دیگری را تجربه می‌کند.[4] در همین ایام در حالی که سخت تحت تأثیر زندگی و شعر بودلر بود در دبیرستان‌های رشت نیز تدریس می‌کرد تا در بهمن ماه سال ۱۳۵۳ توانست با درجه کارشناسی اقتصاد از مدرسه عالی بازرگانی رشت فارغ‌التحصیل شود.

انتشار اولین کتاب

در سال ۱۳۵۴ به تهران رفت و در دبیرستان دخترانه خوارزمی مشغول به تدریس ادبیات فارسی شد ولی پس از چند ماه به دلایل سیاسی از کار اخراج شد و به رشت بازگشت. نخستین دفتر شعرش رفتار تشنگی را با هزینه شخصی در سال ۱۳۵۵ منتشر کرد. خود او معتقد است که انتشار این کتاب در واقع خداحافظی با دوره خاص فکری و زیبایی‌شناسی و آغازی دیگر در نوع تفکر ادبی او بوده‌است.[5] در سال ۱۳۵۸ با فرزانه داوری ازدواج می‌کند و در همان سال از محل کارش در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان تهران که دو سال در آنجا مشغول به کار بود، اخراج می‌شود.[6]

زندان

در شهریور ۱۳۶۱ و به دنبال زندانی شدن برادر، دستگیرشده و در اوین زندانی می‌شود، سرانجام با تلاش‌های پدر و وساطت و پیگیری آیت الله حسینعلی منتظری پس از حدود ۱ سال از زندان آزاد می‌شود.[7] تجربه زندان تأثیر عمیقی در افکار و جهان‌بینی شمس لنگرودی گذاشت و تصمیم گرفت که با تمام وجود به ادبیات بپردازد.

شهرت

نام شمس لنگرودی پس از انتشار مجموعه‌های «خاکستر و بانو» و «جشن ناپیدا» در اواسط دههٔ ۱۳۶۰ مطرح شد و پس از چاپ «قصیدهٔ لبخند چاک‌چاک» به شهرت رسید؛ سپس ده‌سالی را با سکوت در شعر می‌گذراند و سرانجام در سال ۱۳۷۹، مجموعه شعر «نت‌هایی برای بلبل چوبی» را روانه بازار کتاب می‌کند. این شاعر در دههٔ ۱۳۸۰ سال‌های سکوت و کم‌کاری را جبران می‌کند؛ در این سال‌ها هشت مجموعه شعر از او منتشر می‌شود که از آن جمله‌است: «پنجاه‌وسه ترانهٔ عاشقانه»، «رسم‌کردن دست‌های تو» و «شب، نقاب عمومی است». از این میان، مجموعه شعر «۲۲ مرثیه در تیرماه» از طریق رسانه‌های اینترنتی منتشر شده‌است.[8]
شمس لنگرودی در سال ۱۳۸۹ در فیلم فلامینگو شماره ۱۳ به کارگردانی حمیدرضا علیقلیان در نقش یک شاعر ظاهر شد.[9] در سال ۱۳۹۲ در فیلم پنج تا پنج به کارگردانی تارا اوتادی همراه با رضا کیانیان بازی کرد و پس از آن در سال ۱۳۹۳ در فیلم سینمایی احتمال باران اسیدی به کارگردانی بهتاش صناعی‌ها مجدداً به ایفای نقش پرداخت[10]
که برای بازی در این فیلم کاندیدای دریافت جایزه بهترین بازیگر نقش اول مرد در نهمین جشن انجمن منتقدان سینمای ایران شد.[11]

در اسفندماه ۱۳۹۳، شمس لنگرودی طی نامه کوتاهی از جشنواره شعر فجر که در آن نامزد دریافت جایزه شده بود کناره‌گیری کرد.[12]

تدریس در دانشگاه پارس تهران

وی از سال ۱۳۹۵ در درس آشنایی با ادبیات کهن ایران و جهان مشغول تدریس است.

سبک

محمد شمس لنگرودی در ابتدای راه شاعری تحت تأثیر زبان و نگاه فریدون توللی، فریدون مشیری و به ویژه نادر نادرپور بود. با وارد شدن به جریانات سیاسی و تحت تأثیر شرایط زمانه به شعر سیاوش کسرایی و در نهایت احمد شاملو متمایل می‌شود و می‌توان بخش بزرگی از اشعار او را متأثر از زبان شاملو دانست.[13] پس از کتاب قصیده لبخند چاک چاک بود که به تدریج توانست از تحت تأثیر بودن دیگران فاصله بگیرد و با سادگی و روانی کلام و مفاهیم به زبان محاوره نزدیک شود.[14] او در کتاب «نت‌هایی برای بلبل چوبی» با آرمان‌خواهی و نگاه ایدئولوژیک خداحافظی و سعی در ساختن جهان جدیدی در شعرش می‌کند. زبان‌ساده، کوتاه نویسی، طنز، پرداختن به زندگی روزمره و پر رنگ بودن عشق از ویژگی‌های اصلی شعرهای اخیر شمس لنگرودی است.[15]

کارزار هم صدایی در برابر تحریم‌ها

در ۱۸ آبان ۱۳۹۷ و بعد از دور دوم تحریمهای آمریکا علیه ایران، شماری از هنرمندان، کنشگران، فعالان فرهنگی و روزنامه‌نگاران ایرانی با امضای نامه‌ای سرگشاده و راه‌اندازی کارزاری علیه تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا، از «مردم جهان» خواستند در برابر تحریم‌ها با آن‌ها هم‌صدا شوند.[16]

امضاکنندگان این نامه سرگشاده که کارزاری با همین نام، «همصدایی در برابر تحریم‌ها»، را نیز راهبری می‌کنند در جایی از نامه خود که به دو زبان انگلیسی و فارسی منتشر شده می‌گویند: «سیاست‌گزاران دیر یا زود می‌روند، اما فجایع حاصل از عملکرد غلط آن‌ها جهانی را می‌سازد که ما و شما و فرزندان‌مان در طول تاریخِ پیشِ رو، دست به گریبانِ کابوسِ آن خواهیم بود.» نخستین امضاکنندگان این نامه سرگشاده که خطاب به هنرمندان، روشنفکران، اندیشمندان و مردم جهان نوشته شده‌است عبارتند از: رخشان بنی‌اعتماد (فیلمساز)، اصغر فرهادی (فیلمساز)، بهمن فرمان‌آرا (فیلمساز)، کیانوش عیاری (فیلمساز)، حسین علیزاده (موسیقیدان)، کیهان کلهر (موسیقیدان)، مجتبی میرطهماسب (فیلمساز)، لیلی گلستان (نویسنده و مترجم)، پری صابری (نویسنده و کارگردان تئاتر)، فریده غیرت (وکیل)، بهمن کشاورز (وکیل)، سیف‌الله صمدیان (عکاس، فیلمساز)، خسرو سینایی (فیلمساز)، فرح اصولی (نقاش)، داوود موسایی (ناشر)، لیلی ارشد (فعال مدنی)، شمس لنگرودی (شاعر)، فرهاد توحیدی (فیلمنامه‌نویس)، نغمه ثمینی (فیلمنامه‌نویس)، فیروزه صابر (فعال مدنی)، سهراب مهدوی (مترجم)، مژگان جمشیدی (روزنامه‌نگار)، مینا اکبری (روزنامه‌نگار)، علی بوستان (موسیقیدان)، صبا علیزاده (موسیقیدان)، پوریا عالمی (نویسنده و روزنامه‌نگار)، مریم زندی (عکاس)، ابراهیم حقیقی (طراح گرافیک)، امیر اثباتی (طراح)، سمیرا علیخان‌زاده (نقاش)، مرضیه وفامهر (بازیگر)[17]

جوایز

کتابشناسی
منظومه بازگشت و اشعار دیگر اثر محمد شمس لنگرودی شاعر و نویسنده ایرانی نخستین بار سال ۱۳۹۳ در نشر چشمه منتشر شد و در اولین دوره جایزه شعر احمد شاملو به عنوان برگزیده اول معرفی شد.

شعر
سال انتشارنام کتابانتشارات
۱۳۵۵رفتار تشنگیمؤلف
۱۳۶۳در مهتابی دنیانشر چشمه
۱۳۶۵خاکستر و بانونشر چشمه
۱۳۶۷جشن ناپیدانشر چشمه
۱۳۶۹قصیده لبخند چاک چاکنشر مرکز
۱۳۷۹نت‌هایی برای بلبل چوبینشر سالی
۱۳۸۳پنجاه و سه ترانه عاشقانهانتشارات آهنگ‌دیگر
۱۳۸۳باغبان جهنمانتشارات آهنگ‌دیگر
۱۳۸۵توفانی پنهان شده در نسیم (گزیده اشعار)نشر چشمه
۱۳۸۶ملاح خیابان‌هاانتشارات آهنگ‌دیگر
۱۳۸۷چوپانی سایه‌ها گزیده شعرها با انتخاب کریم رجب زادهنشر تکا
۱۳۸۷مجموعه اشعارانتشارات نگاه
۱۳۸۸هیچ‌کس از فردایش با من سخن نگفت گزیده شعرها با انتخاب و مقدمه آزاده کاظمیانتشارات نگاه
۱۳۸۸۲۲ مرثیه در تیر ماه مرتبط با رویدادهای پس از انتخابات ۱۳۸۸به صورت الکترونیکی
۱۳۸۸مرا ببخش خیابان بلندم گزیده شعرها با انتخاب غلامرضا بروساننشر شاملو
۱۳۸۹لب‌خوانی‌های قزل‌آلای منانتشارات آهنگ‌دیگر
۱۳۸۹رسم کردن دست‌های توانتشارات آهنگ‌دیگر
۱۳۸۹می‌میرم به جرم آن‌که هنوز زنده بودمنشر چشمه
۱۳۹۰شب نقاب عمومی استانتشارات نگاه
۱۳۹۲آوازهای فرشته بی‌بال (مجموعه اشعار)انتشارات نگاه
۱۳۹۲تعادل روز بر انگشتم (مجموعه شعر)انتشارات نگاه
۱۳۹۲حکایت دریاست زندگی (گزینهٔ اشعار)نشر نیماژ
۱۳۹۳منظومه بازگشت و اشعار دیگر کتاب برگزیده جایزه شعر احمد شاملونشر چشمه

رمان

تحقیق
  • تاریخ تحلیلی شعر نو در ۴ جلد، نشر مرکز
  • گردباد شور جنون، تحقیقی در سبک هندی و احوال و اشعار کلیم کاشانی، نشر چشمه
  • مکتب بازگشت بررسی شعر دوره‌های افشاریه، زندیه، قاجاریه، نشر مرکز ۱۳۷۵
  • از جان گذشته به مقصود می‌رسد (زندگی نیما یوشیج)، فرهنگ ایلیا رشت ۱۳۹۰
  • رباعی محبوب من، نشر مرکز ۱۳۸۸
  • روزی که برف سرخ ببارد، نشر مرکز ۱۳۸۹

قصه برای کودکان
  • شبی که مریم گم شد، تصویرگر: سارا ایروانی ۱۳۷۸
  • رومی و بومی؛ روایت تازه از حکایت موش و گربه، تصویرگر: نیلوفر مهراد، نشر چشمه ۱۳۹۰

دربارهٔ شمس لنگرودی
  • سخت مثل آب، فیلم مستندی نود دقیقه‌ای دربارهٔ زندگی و شعر شمس لنگرودی به کارگردانی آرش سنجابی و تهیه‌کنندگی سعید اردهالی
  • بازتاب زندگی ناتمام، مجموعه مصاحبه هابه کوشش مژگان معقولی
  • تاریخ شفاهی زندگی‌نامهٔ شمس لنگرودی از سری کتاب‌های تاریخ شفاهی ایران زیر نظر محمد هاشم اکبریانی، مصاحبه‌کننده: کیوان باژن، نشر ثالث ۱۳۸۷

فیلم‌شناسی

بازیگری

پانویس
  1. چهره‌های شعرِ امروزِ ایران
  2. چهره‌های شعرِ امروزِ ایران
  3. پدرش روحانی بود و پس از انقلاب دومین نماینده ولی فقیه در جمعه لنگرود بود. پدر نیز شاعر متبحری بود و کتابی تحت عنوان دیوان شمس داردزندگینامه شمس لنگرودی، همشهری
  4. این عصیانگر محجوب، بهاالدین مرشدی، فصلنامه گوهران شماره ۱۹و۲۰
  5. مصاحبه تصویری با بی‌بی‌سی فارسی، برنامه تماشا
  6. سالشمار زندگی و آثار شمس لنگرودی، فصلنامه گوهران، بهمن ۱۳۸۷، شماره ۱۹ و ۲۰
  7. مصاحبه تصویری با بی‌بی‌سی فارسی، برنامه تماشا
  8. زرین‌پناه، «مخاطب شعر همدلانه می‌خواهد»، بی‌بی‌سی فارسی.
  9. «فلامینگو شماره ۱۳» با بازی شمس لنگرودی در ایتالیا، خبرآنلاین ۲۲ خرداد ۱۳۹۰
  10. شمس لنگرودی: با احتیاط به سینما آمدم، ایسنا، ۱۴ بهمن ۱۳۹۳
  11. http://icinema.ir/page/1074 بایگانی‌شده در ۲۸ دسامبر ۲۰۱۶ توسط Wayback Machine ref
  12. کناره‌گیری شمس لنگرودی و علیرضا عباسی از جشنواره شعر فجر،روزنامه دنیای اقتصاد،شماره ۳۴۳۶
  13. شعر شمس لنگرودی از آغاز تا امروز، فیض شریفی، انتشارات نگاه ۱۳۹۲
  14. ماندگاری مردگان، عنایت سمیعی، مجله کلک، شهریور ۱۳۶۹ شماره ۶
  15. در حضور رمانس، رسول رخشا، فصلنامه گوهران شماره ۱۹ و ۲۰
  16. «نامه جمعی از هنرمندان کشور: هم صدایی در برابر تحریم ها». ایران آنلاین. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۲-۰۵.
  17. «کارزار شخصیت‌های ایرانی علیه تحریم‌ها: «در برابر تحریم با ما هم‌صدا شوید»». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۲-۰۵.

منابع
مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به محمد شمس لنگرودی در ویکی‌گفتاورد موجود است.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.