اعتیاد در ایران

اعتیاد در ایران موضوعی است که سال‌ها مورد توجه حکومت ایران و کارشناسان بوده‌است. طبق آمار رسمی ۱۳۹۲خورشیدی و به گفته رسول خضری نماینده مجلس حداقل ۱۰ میلیون نفر از ۷۵/۱ میلیون نفر از مردم ایران (۱۳ درصد) درگیر مواد مخدر هستند.[1]

اراضی کشت خشخاش

تاریخچه

صفویان

مصرف مواد مخدر در ایران از دوره صفویان و با رواج یافتن کشت خشخاش گسترش یافت.[2] تا زمان پادشاهی شاه طهماسب یکم، مصرف بنگ (شاه‌دانه)، تریاک و حشیش در ایران به‌عنوان یک هنجار پذیرفته شده بود و در میان مردم، در قهوه‌خانه‌ها و در دربار پادشاهی صفوی رواج داشت.[2][3] پس از شاه طهماسب، شاه عباس بزرگ دست به اقداماتی برای محدود کردن مصرف تریاک در ایران زد. او در سال ۱۰۰۵ هجری قمری (۹۷۶ خورشیدی) فرمان ترک تریاک را صادر کرد. با این وجود کشت خشخاش در آن زمان هم در ایران ادامه یافت.[3]

قاجاریان

در دوره قاجاریان تولید و مصرف مواد مخدر در ایران افزایش یافت و حکومت هم از آن حمایت می‌کرد.[2] کشت خشخاش در ۱۸ استان ایران انجام می‌شد و هفت نوع تریاک در ایران وجود داشت.[3] در زمان ناصرالدین‌شاه قاجار، اعتیاد به‌عنوان یک پدیده در ایران وجود داشت. در همان زمان صادرات تریاک یکی از منابع درآمدهای ارزی ایران بود.[3] در دوره صفوی تریاک، بیشتر به صورت خوراکی مصرف می‌شد[2] و تریاک‌کِشی به شیوه امروزی در دوره قاجار شکل گرفته‌است. پس از پیروزی جنبش مشروطه ایران در سال ۱۳۲۴ قمری (۱۲۸۵ خورشیدی)، حکومت ایران برای مبارزه با مواد مخدر، زیر فشارهای داخلی و خارجی قرار گرفت. در نتیجه «قانون تحدید تریاک» به تصویب مجلس شورای ملی رسید.[4][5] ولی به دلیل وابستگی حکومت به درآمدهای ناشی از فروش مواد مخدر، مبارزه با مواد مخدر با جدیت انجام نمی‌شد.[3]

دودمان پهلوی

کشت و فروش تریاک توسط حکومت تا سال ۱۳۲۰ خورشیدی و خروج رضاشاه از ایران ادامه داشته‌است. در سال ۱۳۳۱ خورشیدی «قانون منع تهیه و خرید و فروش و مصرف نوشابه‌های الکلی و تریاک و مشتقات آن» توسط مجلس شورای ملی تصویب شد. دولت در سال ۱۳۲۴ خورشیدی «لایحه منع کشت خشخاش» را به مجلس شورای ملی ارائه کرد که در همان سال تصویب شد. این قانون علاوه بر منع کشت خشخاش معتادان را ملزم می‌کرد در مدت شش ماه اقدام به ترک مصرف مواد مخدر کنند. در سال ۱۳۴۷ خورشیدی، دولت «قانون کشت محدود خشخاش و صدور تریاک» را به تصویب مجلس رساند.[3]

جمهوری اسلامی

پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران، قوانین کیفری برای مبارزه با مواد مخدر تصویب و کشت خشخاش در ایران متوقف شد.[2] قانون کنونی برخورد با مواد مخدر در سال ۱۳۶۷ در و ۴۵ ماده تصویب شد.[6] هم‌اکنون قاچاق مواد مخدر در ایران، می‌تواند منجر به اعدام شود.[7] حدود ۷۰ درصد اعدام‌ها در ایران مربوط به جرایم مواد مخدر است.[6] اما با توجه به شکست سیاست تشدید مجازات، برای کاهش مجازات به کمتر از اعدام، در ۲۵ تیر ۱۳۹۶ افزودن یک ماده به قانون کنونی تصویب شد.[8][9] همچنین بحث‌هایی برای توزیع مواد مخدر رقیق شده مانند متادون از سوی دولت مطرح شده‌است.[10]

قاچاق مواد مخدر و افزایش شمار معتادان

بر پایهٔ برخی از آمارها در سال ۱۴۰۰ و در دورهٔ نظام جمهوری اسلامی ایران بیش از ۱۲ میلیون معتاد به مواد مخدر در ایران هست که ۴ میلیون و ۵۰۰ هزار تن از آن‌ها جزو مصرف‌کنندگان دائمی هستند و نیز ۱۰ درصد از معتادان، زنان بوده و هزاران تن از آنان نیز کودکان هستند.[11]

ایران، یکی از مهم‌ترین گذرگاه‌های قاچاق مواد مخدر در جهان است و بیشتر مواد مخدر تولیدی در کشورهای توسط سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به کشورهای اروپایی قاچاق می‌شود.
در همین راستا و در یک گزارش محرمانه سازمان ملل متحد در خرداد ۱۳۸۸، تصریح شده که حکومت جمهوری اسلامی ایران، بزرگ‌ترین قاچاقچی مواد مخدر در جهان است.[12]
یکی از دلایل اصلی مخالفت حکومت جمهوری اسلامی با تصویب لوایح FATF، تن ندادن به حسابرسی دربارهٔ نقش سپاه پاسداران در زمینهٔ قاچاق مواد مخدر و نیز پول‌شویی منابع حاصل از آن است که حسن روحانی (یکی از رئیسان جمهور حکومت پیش‌گفته) درین باره، به گونهٔ کنایی و غیر مستقیم، گفته بود:

«وقتی مواد مخدر هست، پول کثیف هم هست، این پول کثیف کجا می‌رود؟! یعنی یک گوشه و کناری [دارد] پول‌شویی انجام می‌گیرد».[13]

مواد مصرفی

مواد مورد استفاده متعدد در ایران شامل تریاک و مشتقات آن همچون هروئین و همین‌طور حشیش می‌شود.[14][15] همچنین مواد صنعتی مانند شیشه و کراک به علت قیمت پایین‌ترشان نسبت به مواد سنتی، در ایران شایع شده‌است. تریاک برعکس هروئین و حشیش مورد تحریم روحانیون شیعه نیست.[15] حدود ۵۲ درصد معتادان، تریاک و حدود ۴۸ درصد موادی مانند هروئین و شیشه مصرف می‌کنند. مصرف هروئین، شیشه و ماده روانگردان گُل در حال افزایش است.[14]

آمار معتادان

کل جامعه

در بهمن ۱۳۹۶ تعداد کل معتادان بیش از ۲/۵ میلیون نفر اعلام شد.[14] ۱۷ درصد مردم تمایل به مصرف مواد مخدر دارند که از این تعداد ۵ درصد، مصرف‌کننده بوده و ۱۲ درصد دیگر نیز در صورت عدم قطع ارتباط مصرف‌کننده با قاچاقچیان و نبود مدیریت مناسب بازار عرضه و تقاضا به سوی مصرف مواد مخدر کشیده می‌شوند.[16]

زنان

مصرف دخانیات بین دخترها بیشتر شده و گُل بیشترین مصرف را بین دختران ایرانی دارد.[14]

دانشگاه‌ها

در پژوهش «زمینه‌یابی اعتیاد» که توسط دفتر مطالعات فرهنگی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ایران در سال تحصیلی ۸۲–۱۳۸۱ روی نمونه‌ای متشکل از ۵٬۳۲۱ دانشجو در ۲۱ دانشگاه تحت پوشش وزارت علوم گرفت، ۵۸۶ نفر یعنی حدود ۱۱ درصد دانشجویان به صورت حرفه‌ای از مواد مخدر استفاده می‌کردند.[17]

افغانستان

همجوار بودن اراضی کشت تریاک در افغانستان با خاک ایران تأثیر محسوسی بر میزان و آمار اعتیاد در ایران داشته‌است.[18]

راه‌کارها
  1. بهبود نظارت بر مرزهای ایران به ویژه مرز بین ایران و افغانستان از طریق دیوارکشی، مین‌گذاری (نظیر میدان مین مرز ازبکستان-تاجیکستان) و افزایش پادگان‌های نظارتی
  2. کاهش نرخ بیکاری
  3. تبلیغ و آگاه‌سازی مردم در زمینه مواد اعتیادآور به صورت پایه و در آموزش و پرورش
  4. مبارزه با فساد
  5. برخورد قاطع با عوامل توزیع و فروش مواد اعتیادآور

قانونی کردن مواد مخدر غیر صنعتی، یک راه‌حل برای کنترل مصرف مواد مخدر در ایران است. به این معنی که فروش مواد مخدر به هر شخص، به میزان معینی محدود شود.[19]

جستارهای وابسته

پانویس
  1. «۱۰ میلیون ایرانی درگیر اعتیاد هستند». همشهری آنلاین. ۲۰ شهریور ۱۳۹۲.
  2. علی غنجی (۲۷ فروردین ۱۳۸۷). «تاریخچه موادمخدر در ایران جغرافیای اجتماعی- اقتصادی و سیاسی مواد مخدر- بخش اول». مگ ایران. روزنامه کیهان. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ ژوئیه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۲۹ بهمن ۱۳۹۶.
  3. سید صمد آقامیری و محمود سرگزی زاده (۲۸ خرداد ۱۳۸۵). «مواد مخدر در ایران و جهان». مگ ایران. روزنامه رسالت. دریافت‌شده در ۲۹ بهمن ۱۳۹۶.
  4. مدنی قهفرخی، سعید (۱۳۹۰). اعتیاد در ایران. نشر ثالث. شابک ۹۷۸۹۶۴۳۸۰۶۵۴۵.
  5. سعید مدنی قهفرخی-پژوهشگر مسائل اجتماعی (۳ مرداد ۱۳۹۶). «ناکجا آباد توزیع دولتی مواد مخدر». بی‌بی‌سی فارسی.
  6. «مجلس ایران کلیات طرح تخفیف اعدام محکومان مواد مخدر را تصویب کرد». بی‌بی‌سی فارسی. ۲۵ تیر ۱۳۹۶.
  7. MM (۲۶ آذر ۱۳۹۴). ««ایران برای حذف مجازات اعدام از جرائم مواد مخدر تلاش کند»». دویچه‌وله. دریافت‌شده در ۲۹ بهمن ۱۳۹۶.
  8. شهرام کیانی-روزنامه‌نگار (۱۷ مرداد ۱۳۹۶). «تخفیف اعدام محکومان مواد مخدر، جمع کردن بحران یا حل مسئله؟». بی‌بی‌سی فارسی.
  9. «قانون جدید مبارزه با مواد مخدر در ایران از ۲۳ آبان اجرایی می‌شود». بی‌بی‌سی فارسی. ۲۰ آبان ۱۳۹۶.
  10. «مراجع تصمیم‌گیرنده در ایران 'با توزیع مواد مخدر رقیق بین معتادان موافقند'». بی‌بی‌سی فارسی. ۳۰ تیر ۱۳۹۶.
  11. «مواد مخدر در ایران؛ از میدان شوش تهران تا مکزیک». alarabiya.
  12. «مواد مخدر در ایران؛ از میدان شوش تهران تا مکزیک». alarabiya.
  13. «مواد مخدر در ایران؛ از میدان شوش تهران تا مکزیک». alarabiya.
  14. «هشدار وزارت بهداشت در مورد افزایش اعتیاد در ایران». بی‌بی‌سی فارسی. ۲۳ بهمن ۱۳۹۶.
  15. محمدی، مجید (۱۹ تیر ۱۳۹۲). «چهار روند مخرب در تحولات اعتیاد در جامعهٔ ایران». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۹ بهمن ۱۳۹۶.
  16. «طرح توزیع مواد مخدر دولتی در ایران 'شامل همه معتادان نمی‌شود'». بی‌بی‌سی فارسی. ۱ مرداد ۱۳۹۶.
  17. «'رشد آمار معتادان حرفه‌ای در دانشگاه‌های ایران'». بی‌بی‌سی فارسی. ۱۶ خرداد ۱۳۸۷.
  18. Lionel Beehner (13 September 2006). "Afghanistan's Role in Iran's Drug Problem". Council on Foreign Relations.
  19. «قانونی کردن مواد مخدر غیرصنعتی، یک راه حل برای معضل مواد مخدر در ایران». رادیو بین‌المللی فرانسه. ۶ تیر ۱۳۹۲. دریافت‌شده در ۲۹ بهمن ۱۳۹۶.

منابع
متن مربوطه در ویکی‌نبشته: قانون تحدید تریاک
مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به اعتیاد در ایران در ویکی‌گفتاورد موجود است.

پیوند به بیرون
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.