خودکشی در ایران

خودکشی در ایران، پدیده‌ای رو به رشد دانسته شده‌است. ایران در میان کشورهای اسلامی در جایگاه سوم از نظر رواج خودکشی قرار دارد.[1] برپایهٔ آمارها روزانه بیش از ۱۳ نفر در ایران خودکشی می‌کنند. بیشتر خودکشی‌ها در میان افراد ۱۵ تا ۳۵ ساله روی می‌دهد. طبق اعلام وزارت بهداشت، در سال ۱۳۹۷ خورشیدی، ۱۰۰ هزار نفر خودکشی کردند. به‌طور متوسط از هر ۱۰۰ هزار تن ایرانی، ۱۲۵ نفر اقدام به خودکشی می‌کنند که از این تعداد ۶ نفر جان خود را از دست می‌دهند.[2] برای مقایسه در آمریکا در سال ۲۰۱۶ از هر ۱۰۰ هزار نفر، ۱۶ نفر با خودکشی جان خود را از دست دادند.[3]

خودکشی
جنبه‌های اجتماعی
بحران
گونه‌ها
پیشگیری
همه‌گیرشناسی
تاریخچه
در جنگ
مرتبط
بر پایه کشور
سازمان‌ها
نگاره اسپهبد خورشید، واپسین اسپهبد از دودمان گاوباریان در طبرستان. وی پس از شکست در برابر حمله اعراب به ایران، در سن ۲۷ سالگی و در سال ۷۶۱ میلادی خودکشی کرد.
جستجوگر گوگل با تایپ واژهٔ «روش‌های»، «روش‌های خودکشی» را به‌عنوان نخستین گزینهٔ محتملِ مورد نظرِ جستجوگر فارسی‌زبان در ایران پیشنهاد می‌دهد. این نگاره مربوط به تاریخ ۱۵ فروردین ۱۳۹۵ است.

مشکلات اقتصادی، بیماری‌های روانی، جبر فرهنگی، مسائل سیاسی و فشارهای اجتماعی برخی از سبب‌های اصلی خودکشی در کشور ایران به‌شمار می‌آیند.[4][5] تقریباً نیمی از افرادی که خودکشی می‌کنند متأهل هستند. میزان خودکشی در غرب کشور بیشتر بوده‌است.[2]

آمارها
نمودار روش‌های خودکشی مرسوم در ایران.

خودکشی در ایران پدیده‌ای رو به رشد دانسته شده‌است. ریاضی و نجفیان در پژوهش خود در سال ۱۳۹۴ خورشیدی، ایران را با نرخ خودکشی ۶ نفر در صد هزار نفر، در رتبهٔ ۵۸ جهانی جای داده‌اند.[6] برپایهٔ گزارش سازمان بهداشت جهانی در سال ۲۰۱۴ میلادی، نرخ خودکشی در ایران ۵٫۳ در میان ۱۰۰٬۰۰۰ نفر بوده‌است. این نرخ در میان زنان ۳٫۶ و در میان مردان ۷٫۰ می‌باشد. بالاترین نرخ فصلی خودکشی، ۳۵٫۲٪ و مربوط به تابستان است که ۱۳٪ بالاتر از فصل‌های دیگر است.[7] برپایهٔ یک مطالعهٔ فراتحلیل، میزان اقدام به خودکشی و خودکشی موفق در میان زوج‌های ازدواج‌کرده در ایران بیشتر از سایر افراد است.[8] آمار سازمان پزشکی قانونی ایران نشان می‌دهد که ۵۴ درصد خودکشی‌های منجر به مرگ در میان جوانان زیر ۳۰ سال روی داده‌است.[1] همچنین میزان اقدام به خودکشی در مناطق شهری بیشتر از مناطق روستایی است.[7]

در میان سال‌های ۱۳۷۵ تا ۱۳۷۸ خورشیدی در استان‌های غربی کشور، میزان خودکشی زنان بیشتر از مردان گزارش شده‌است. در سال ۱۳۸۰ خورشیدی حدود ۳۰۰۰ خودکشی کامل در ایران انجام شده‌است (یک درصد کل مرگ و میرها در کشور) که حدود ۶۵ درصد آن از سوی مردان و ۳۵ درصد از سوی زنان بوده‌است. در ایران حدوداً مردان دو برابر زنان خودکشی کامل دارند. بالاترین میزان خودکشی موفق در استان ایلام (با نرخ ۲۶ از ۱۰۰ هزار نفر) و استان کرمانشاه (با نرخ ۲۳ از ۱۰۰ هزار نفر) است. پس از این دو استان، با فاصلهٔ زیادی استان‌های لرستان، همدان، گلستان، چهارمحال و بختیاری، کهگیلویه و بویر احمد، آذربایجان غربی، کرمان، و کردستان جای دارند. تهران و سیستان و بلوچستان هم در آخرین رتبه‌ها قرار دارند.[9]

سبب‌ها
جدول شمارهٔ ۱: سبب‌های خودکشی در ۷٬۵۵۳ مورد اقدام به آن در بیمارستان لقمان تهران از ۱۹۷۰ تا ۱۹۷۲ میلادی[10]
سبب‌ها
بازهٔ سنّی
 مسائل عشقی مسائل خانوادگی مسائل اجتماعی مسائل مالی
۱۰–۱۴۶۷۸۶۴۱
۱۵–۱۹۶۳۲۱٬۲۶۸۱۳۴۱۰۸
۲۰–۲۴۶۶۹۱٬۱۲۱۲۷۲۱۵۵
۲۵–۳۴۳۷۷۹۴۴۱۳۹۷۵
۳۵–۴۴۲۶۹۴۲۳۱۱۶۶۷
۴۵–۵۴۳۶۱۶۱۴۴۱۰
۵۵–۶۴۲۴۷۸۱۱۵
۶۵ به بالا۹۸۷۲۶۶
نامشخص۳۵۶۱۱۷۱۵
کل۲٬۱۱۸۴٬۲۲۹۷۶۳۴۴۳

بر پایهٔ پرسش‌نامه‌های تهیه‌شده از مراجعان بیمارستان لقمان تهران از سال ۱۹۷۰ تا ۱۹۷۲ میلادی، رایج‌ترین سببِ خودکشی، مسائل خانوادگی با رواج ۵۶ درصد بوده‌است (جدول ۱). در این پژوهش، مسائل خانوادگی، شامل اختلاف‌های زوج‌های ازدواج‌کرده، اختلاف‌های میان یا با خانواده‌هایشان، و همچنین روابط درون خانواده‌ها مانند روابط میان فرزندان و والدین بوده‌است. بیشترین رواج مسائل خانوادگی در بازهٔ سنی ۱۵ تا ۱۹ سال بوده‌است و پس از آن بازهٔ سنی ۲۰ تا ۲۴ سالگان بیشترین فراوانی را شامل بوده‌است. این دو بازهٔ سنی روی هم ۵۶ درصد کل افرادی که مسائل خانوادگی را به عنوان دلیلی برای خودکشی ذکر کرده‌ند، شامل بوده‌است. به‌طور کلی ۸۱ درصد کل افرادی که بخاطر مسائل خانوادگی دست به خودکشی زده بوده‌اند، افراد ۱۰ تا ۳۴ ساله بوده‌اند. مسائل خانوادگی همچنین رایج‌ترین سبب خودکشی در افراد ۱۰ تا ۱۴ ساله بوده‌است (با رواج ۳۳٪).[11]

در پژوهش بیمارستان لقمان (جدول ۱)، مسائل عشقی با فراوانی ۲۸ درصد، دومین سبب خودکشی بوده و بیشترین فراوانی آن (۶۱٪) در افراد ۱۵ تا ۲۴ ساله روی داده‌است.[12] در این پژوهش، مشکل خرید خانه، بیکاری، و شکست تحصیلی، زیر عنوان مسائل اجتماعی بررسی شده‌است[13] که سومین سبب را به خود اختصاص داده و بیشترین شیوع آن در افراد ۲۰ تا ۲۴ ساله بوده‌است. در این پژوهش آخرین سبب خودکشی مسائل مالی با شیوع ۶٪ بوده‌است.[14]

در یک پژوهش که بر روی ۲۶۰ خودکشی موفق ارجاع‌شده به سازمان پزشکی قانونی ایران در نیمهٔ نخست سال ۱۳۸۳ خورشیدی، با جمع‌آوری پرسش‌نامه از خانواده‌های افراد خودکشی‌کرده انجام شده‌است، شایع‌ترین سبب‌های خودکشی در میان مردان به‌ترتیب اختلال‌های روحی (۴۱٪) و مشکل‌های اقتصادی (۳۱٪)،[یادداشت 1] و شایع‌ترین سبب‌ها در میان زنان به‌ترتیب اختلاف‌های خانوادگی (۵۴٪) و اختلال‌های روحی (۳۱٪) بوده‌است.[یادداشت 2] شایع‌ترین اختلال روحی در میان هر دو جنس افسردگی بوده‌است و در ۲۷٪ موردها سابقهٔ بستری شدن‌های متعدد در بیمارستان وجود داشته‌است.[15]

مردم‌نگاری
جدول شمارهٔ ۲: سن و جنسیت افراد اقدام‌کننده به خودکشی با مسمومیت در بیمارستان لقمان تهران از ۱۹۷۰ تا ۱۹۷۲ میلادی[16]
سال و
جنسیت
بازهٔ سنّی
 ۱۹۷۰ ۱۹۷۱ ۱۹۷۲ کل
مردزنکل مردزنکل مردزنکل
۱۰–۱۴۲۹۷۶۱۰۵۳۰۵۰۸۰۱۱۶۱۷۲۲۵۷
۱۵–۱۹۳۶۳۸۲۴۱٬۱۸۷۲۴۳۲۸۳۵۲۶۲۳۷۴۶۲۶۹۹۲٬۴۱۲
۲۰–۲۴۴۲۳۵۱۲۹۳۵۲۲۳۳۵۰۵۷۳۳۷۲۴۱۶۷۸۸۲٬۲۹۶
۲۵–۳۴۳۳۸۴۶۲۸۰۰۲۶۰۳۰۵۵۶۵۲۵۱۴۲۳۶۷۴۲٬۰۳۹
۳۵–۴۴۱۳۶۲۳۲۳۶۸۱۲۰۱۵۰۲۷۰۱۲۵۳۷۱۴۹۶۱٬۱۳۴
۴۵–۵۴۳۶۵۵۹۱۵۶۸۳۱۳۹۴۷۳۵۸۲۳۱۲
۵۵–۶۴۲۲۳۱۵۳۳۴۴۴۷۸۱۸۷۲۵۱۵۶
۶۵ به بالا۴۰۲۲۶۲۲۰۳۸۵۸۵۳۸۱۲۸
نامشخص۴۸۲۲۷۰۳۰۴۵۷۵۲۳۲۶۴۹۱۹۴
کل۱٬۴۳۵۲٬۲۳۶۳٬۶۷۱۱٬۰۱۶۱٬۳۴۸۲٬۳۶۴۱٬۰۸۹۱٬۸۰۴۲٬۸۹۳۸٬۹۲۸

جنسیت
نوشتار اصلی: خودکشی براساس جنسیت

زنان از گروه‌های آسیب‌پذیر در معرض خودکشی در ایران هستند. در سال ۲۰۰۷ میلادی، ایران سومین کشور جهان بوده که در آن شمار خودکشی زنان در حال پیشی گرفتن از مردان بوده‌است.[17]

بر پایهٔ یک پژوهش که در سال ۱۳۸۷ خورشیدی منتشر شده‌است، میزان خودکشی زنان ایرانی دو برابر مردان بوده‌است. این پژوهش همچنین مصرف بیش از حد دارو را شایع‌ترین روش خودکشی در میان ایرانیان یافته‌است. حلق‌آویز کردن و خودسوزی، به‌ترتیب رایج‌ترین روش‌های خودکشی در میان مردان و زنان بوده‌اند.[18]

کودکان و نوجوانان

برپایهٔ آمارهای ایران، میان سال‌های ۱۳۶۳ تا ۱۳۷۲ خورشیدی، هر سال حدود ۱۵۰۰ تا ۲۷۰۰ مورد مرگ مشکوک به خودکشی در کودکان و نوجوانان ثبت شده‌است. بیشترین شیوع سنی خودکشی میان ۱۳ تا ۱۷ سالگی بوده‌است و از نظر شیوع جنسی، میزان خودکشی میان پسرها چهار برابر دخترها بوده‌است.[19] شمار کل موارد خودکشی میان سال‌های ۱۳۷۳ تا ۱۳۸۰ خورشیدی حدود ۴۲۵۰ مورد بوده‌است که نسبت به آمار پیشین افزایش داشته‌است. جلیلی با کنار گذاشتن موارد استثنایی،[یادداشت 3] کل موارد خودکشی کودکان و نوجوانان میان سال‌های ۱۳۷۲ تا ۱۳۸۰ خورشیدی را حدود ۳۲۲۵ مورد بدست آورده‌است.[20] در این بازهٔ زمانی، شیوع جنسی خودکشی ۳٫۷ پسر به ۱ دختر بوده‌است. رایج‌ترین شیوه‌ها به‌ترتیب مسمومیت، حلق‌آویزی، پریدن از ارتفاع، و به ندرت اسلحهٔ گرم بوده‌است.[21] رایج‌ترین راه‌ها به تفکیک جنسیت، سلاح گرم، دارآویختگی و خفه کردن در پسران، و استفاده از سم و دارو در میان دخترها بوده‌است.[22] شایع‌ترین روش‌های خودکشی در سال‌های پیش از نوجوانی، پریدن از ارتفاع، مسمومیت، دارآویختگی، چاقو زدن، و پریدن وسط جاده بوده‌است.[23]

در مهر ماه ۱۳۹۴ خورشیدی، فاطمه دانشور رئیس کمیته اجتماعی شورای شهر تهران اعلام کرد که طی سال‌های ۱۳۸۱ تا ۱۳۸۳ خورشیدی ۱۱۱ کودک در تهران خودکشی کرده‌اند.[24] این آمار از بیمارستان لقمان تهران و مربوط به خودکشی به روش مسمومیت بوده‌است و کودکان خودکشی‌کرده ۸ تا ۱۳ سال سن داشته‌اند.[25] مجید محمدی، جامعه‌شناس، پنج دلیل را برای خودکشی کودکان و نوجوانان ایرانی نام برده‌است که عبارتند از: ۱) تعارض هویت جنسی که موجب خودکشی دگرباشان جنسی می‌شود. ۲) افسردگی معالجه نشده و رها شده. ۳) فشار گروه همسالان و قلدری در مدرسه. ۴) تقلید از تلویزیون و اعدام‌های خیابانی. ۵) ازدواج‌های اجباری در برخی از استان‌های ایران.[26]

یافته‌های پژوهشی که با تهیهٔ پرسش‌نامه از ۳۲۳ (۱۵۹ پسر و ۱۶۴ دختر) دانش‌آموز ۱۴ تا ۱۷ سالهٔ شهر اصفهان انجام و در سال ۱۳۸۰ خورشیدی منتشر شده‌است،[27] نشان می‌دهد که رواج افسردگی بالینی در میان نوجوانان حدود ۴۳٫۴٪ و رواج افکار خودکشی در میان آن‌ها ۳۲٫۷٪ بوده‌است.[28][یادداشت 4] در این پژوهش مشخص شده‌است که ۵۵٫۵٪ دختران و ۳۰٫۸٪ پسران به افسردگی متوسط یا بالاتر مبتلا بوده‌اند.[29] این پژوهش همچنین نشان داده‌است که بیش‌ترین رواج افکار خودکشی (۵۸٫۳٪) در میان نوجوانانی وجود داشته که رفتار والدینشان را سختگیرانه (کم‌عاطفه و پرکنترل) توصیف کرده‌اند، و کم‌ترین رواج افکار خودکشی (۱۱٫۶٪) در میان نوجوانانی وجود داشته‌است که رفتار والدینشان را دموکراتیک (پرعاطفه و کم‌کنترل) ارزیابی کرده‌اند.[30][31] رواج افکار خودکشی در میان دختران بیشتر از پسران بوده‌است (۳۷٫۷٪ در مقابلِ ۲۷٫۵٪).[32]

جوانان

برپایهٔ آمارِ میزان خودکشی در سال ۱۳۹۲ خورشیدی که به روزترین آمار تا شهریور ۱۳۹۴ خورشیدی بوده‌است، ۵۴ درصد کل خودکشی‌ها مربوط به جوانان زیر ۳۰ سال بوده‌است.[1]

یک پژوهش که بر روی خودکشی دانشجویان در سال‌های ۱۳۸۲ تا ۱۳۸۷ خورشیدی انجام شده نشان داده‌است که حلق‌آویزی بیشترین و بریدن رگ‌های دست کم‌ترین فراوانی را در میان شیوه‌های خودکشی افراد مورد مطالعه داشته‌است. برپایهٔ این پژوهش، دانشجویان مرد ۲۲ ساله مجرد مشغول به تحصیل در رشتهٔ علوم انسانی در دانشگاه آزاد اسلامی، بیشتر از دیگران اقدام به خودکشی کرده‌اند. این پژوهش همچنین نشان داده‌است که بیشتر خودکشی‌ها در ایام امتحانات و در تعطیلات میان دو ترم تحصیلی روی داده‌است.[33]

شیوه‌ها و آمار

آمار
جدول شمارهٔ ۳: آمار روش‌های خودکشی در خودکشی‌های موفق در تهران از ۱۹۶۴ تا ۱۹۷۴ میلادی، بر پایهٔ آمار پزشکی قانونی[34]
سالحلق‌آویزیشلیک گلولهبریدن رگآتش زدنپرش از ارتفاعسمشوک الکتریکینوشیدن بنزینکل
۱۹۷۴۱۲۸۱–۱––۱۲۳
۱۹۷۳۱۸۳۲۵––––۲۸
۱۹۷۲۲۰۸۶۱–۱––۳۶
۱۹۷۱۲۲۸۲۳–۳––۳۸
۱۹۷۰۱۶۱۴–۲––––۳۲
۱۹۶۹۱۷۱۳۵۲–۳––۴۰
۱۹۶۸۱۲۱۰۵–۳–۱–۳۱
۱۹۶۷۲۰۹۶۴۱–۲–۴۲
۱۹۶۶۲۱۱۲۲۲۳۱––۴۱
۱۹۶۵۱۹۸۹–۱۱––۳۸
۱۹۶۴۱۳۱۵۱–۱–––۳۰
کل۱۹۰۱۰۸۳۹۱۹۱۰۹۳۱۳۷۹

مسمومیت
خودکشی با دارو شایع‌ترین روش خودکشی در ایران است (نگاره تزئینی است).

پژوهش‌ها در سال ۱۳۸۵ خورشیدی که ۳٬۴۷۷ نفر را پوشش داده،[35] نشان می‌دهد که بیش‌ترین روش بکار برده شده برای خودکشی مسمومیت دارویی با متوسط ۵۵٫۸٪ بوده‌است.[36] مطالعهٔ فراتحلیل بیدل و همکاران که بر روی پژوهش‌های انجام‌شده تا فروردین ۱۳۹۱ خورشیدی صورت گرفته، نشان می‌دهد که در میان روش‌های مسمومیت‌زای خودکشی، شیوع مسمومیت با دارو ۷۵٪ و شیوع مسمومیت با سموم (شامل سموم کشاورزی و آفت‌کش‌های خانگی) ۱۳٪ بوده‌است.[37] برپایهٔ این مطالعه، استان‌های گلستان (۹۰٪)، مرکزی (۸۹٪)، خراسان رضوی (۸۸٪)، و هرمزگان (۸۸٪) به‌ترتیب بیشترین شیوع خودکشی با دارو، و استان‌های ایلام (۲۵٪)، بوشهر (۲۱٪)، و آذربایجان شرقی (۲۰٪) به‌ترتیب بیش‌ترین شیوع خودکشی با سموم را دارا بوده‌اند.[38] بیدل و همکاران، بالا بودن میزان خودکشی با سم در استان ایلام را به دلیل در دسترس بودنِ سم‌های دفع آفت‌های نباتی در آن استان دانسته‌اند.[39]

خودسوزی

برپایهٔ گزارش سازمان پزشکی قانونی ایران در سال ۱۳۸۰ خورشیدی از افراد درگذشته بر اثر خودکشی، خودسوزی که یکی از دردناک‌ترین راه‌ها است مهم‌ترین روش خودکشی در میان زنان بوده‌است (۶۹٫۲۹٪).[40] همین گزارش بالاترین درصد خودکشی مردان با روش خودسوزی را ۴۷٪ در استان یزد و بالاترین درصد خودکشی زنان با این روش را ۹۴٫۴٪ در استان بوشهر اعلام کرده‌است.[41] نظرزاده و همکاران با مطالعهٔ فراتحلیل ۱۹ پژوهشِ انجام‌شده در دو دههٔ قبل از خرداد ۱۳۹۱ خورشیدی که شامل ۲۲٬۴۹۸ مورد اقدام به خودکشی می‌شده‌است (با کنار گذاشتن پژوهش‌هایی که تنها خودکشی‌های منجر به مرگ را بررسی کرده بوده‌اند)، نتیجه گرفته‌اند که به‌طور کلی در میان روش‌های فیزیکی خودکشی در ایران، خودسوزی با شیوع ۱۳٪ رایج‌ترین روش است.[42] مطالعهٔ آن‌ها نشان داده‌است که بیش‌ترین شیوع خودسوزی به ترتیب در استان‌های کهگیلویه و بویراحمد (۴۸٪)، ایلام (۲۸٪)، و خراسان جنوبی (۱۰٪) بوده‌است.[43] به‌گفتهٔ نظرزاده و همکاران، اگرچه خودکشی به‌وسیلهٔ خودسوزی در ایران از کشورهایی مانند هند (۴۰٪)، سریلانکا (۲۴٪)، و مصر (۱۷٪) کم‌تر است؛ ولی شیوع خودسوزی در ایران از کشورهای آفریقایی چون زیمبابوه (۱۱٪) و آفریقای جنوبی و همچنین کشورهای اروپایی چون آلمان بیش‌تر است.[44] پژوهش نظرزاده و همکاران نشان می‌دهد که بدون در نظر گرفتنِ مسمومیت، به‌طور کلی زنان و مردان ایرانی از روش‌های خشنی برای خودکشی استفاده می‌کنند. در این پژوهش مشخص شد که روش‌های خشنی چون خودسوزی، حلق‌آویزی و سلاح گرم دارای شیوع بالایی در استان‌های غربی و جنوب شرقی کشور هستند.[45]

حلق‌آویزی
جدول شمارهٔ ۴: توزیع فراوانی روش‌های انجام خودکشی در خودکشی‌های موفق ارجاع شده به سازمان پزشکی قانونی ایران در شش‌ماههٔ اول سال ۱۳۸۳ خورشیدی[46]
روشتعداددرصد
حلق‌آویزی۱۱۸۴۵٫۴
دارو۴۲۱۶٫۲
خودسوزی۴۱۱۵٫۸
سقوط۱۸۶٫۹
سموم کشاورزی۷۲٫۷
سلاح سرد۶۲٫۳
سلاح گرم۵۱٫۹
قرص برنج۵۱٫۹
تزریق هروئین۵۱٫۹
منواکسید کربن۲۰٫۸
مواد سوزاننده۲۰٫۸
داروی نظافت۲۰٫۸
خفگی با نایلون۲۰٫۸
سیانور۲۰٫۸
برخورد با قطار۱۰٫۴
غرق شدگی۱۰٫۴
کل۲۶۰۱۰۰

برپایهٔ گزارش سازمان پزشکی قانونی ایران در سال ۱۳۸۰ خورشیدی از افراد درگذشته بر اثر خودکشی، حلق‌آویزی مهم‌ترین روش خودکشی در میان مردان بوده‌است (با شیوع ۵۶٫۵٪).[47][48] داده‌های پزشکی قانونی مربوط به خودکشی‌ها منجر به مرگ در تهران از سال ۱۹۶۴ تا سال ۱۹۷۴ میلادی نشان می‌دهد که ۵۰٫۱٪ کل خودکشی‌ها (۳۷۹ مورد) با روش حلق‌آویزی انجام شده بوده‌است (جدول ۳).[49] برپایهٔ مطالعهٔ فراتحلیل نظرزاده و همکاران بر روی پژوهش‌های انجام‌شده در دو دههٔ پیش از خرداد ۱۳۹۱ خورشیدی (با کنار گذاشتن پژوهش‌هایی که منحصراً به خودکشی‌های منجر به مرگ پرداخته‌اند)، با ۲۲٬۴۶۸ مورد اقدام به خودکشی، شیوع روش خودکشی با حلق‌آویزی، ۲٪ بوده‌است. برپایهٔ مشاهدهٔ نظرزاده و همکاران، بیش‌ترین شیوع حلق‌آویزی (۱۷٪) مربوط به پژوهشی در استان کرمانشاه در سال ۱۳۸۵ خورشیدی و کم‌ترین شیوع آن (۱٪) مربوط به پژوهشی در استان گلستان در ۱۳۸۲ خورشیدی بوده‌است.[50] به‌گفتهٔ نظرزاده و همکاران، رواج خودکشی در ایران به شیوهٔ حلق‌آویزی، از کشورهای غربی و آسیایی کم‌تر است.[51]

جدول شمارهٔ ۴، توزیع فراوانی روش‌های انجام خودکشی در خودکشی‌های موفق ارجاع شده به سازمان پزشکی قانونی ایران در شش‌ماههٔ اول سال ۱۳۸۳ خورشیدی را نشان می‌دهد[52] که برپایهٔ آن، شایع‌ترین روش خودکشی در میان هر دو جنس زن و مرد حلق‌آویزی بوده‌است (در میان ۱۸۰ مرد و ۸۰ زن). شایع‌ترین روش‌های خودکشی برای مردان، حلق‌آویزی (۵۷٪) و مصرف سم (۱۷٪)، و شایع‌ترین روش‌ها برای زنان، مصرف سم و خودسوزی بوده‌است (هر دو به تقریب به یک نسبت).[53]

سلاح گرم
نمودار رواج خودکشی با سلاح گرم در ایران و سایر کشورهایی که داده‌هایشان در دسترس بوده‌است (تعداد در هر صد هزار نفر)[54]

داده‌های پزشکی قانونی از خودکشی‌های موفق در تهران از سال ۱۹۶۴ تا ۱۹۷۴ میلادی نشان می‌دهد که ۲۵٫۵٪ کل خودکشی‌ها در آن بازهٔ زمانی با سلاح گرم انجام شده‌است که دومین فراوانی را پس از حلق‌آویزی نشان می‌دهد (جدول ۳).[55] به‌گفتهٔ خادمی و همکاران، به دلیل وجود محدودیت در استفاده از سلاح گرم در ایران، میزان خودکشی‌ها با این روش نسبت به مسمومیت، خودسوزی، و حلق‌آویزی کم‌تر است.[56] برپایهٔ داده‌های سازمان پزشکی قانونی ایران، در سال ۱۳۸۱ خورشیدی، هشت درصدِ خودکشی‌های منجر به مرگ با سلاح گرم انجام شده (۲۶۹ نفر)، و نرخ خودکشی با سلاح گرم ۰٫۴۲ به ازای هر صد هزار نفر بوده‌است.[57] در همان سال، ۹۱٫۴٪ خودکشی‌ها با این روش در میان مردان و ۸٫۶٪ در میان زنان روی داده‌است.[58] همچنین ۶۲٪ خودکشی‌ها با سلاح گرم در مکان‌های نظامی و نگهبانی بوده‌است. به‌گفتهٔ خادمی و همکاران، موضوع خودکشی با اسلحه در میان سربازان وظیفه یک معضل است و نیازمند توجه بیشتری است.[59]

برپایهٔ آمار سال ۱۳۸۱ خورشیدی، استان‌های کرمانشاه، ایلام، و لرستان (به ترتیب با ۱٫۷۱، ۱٫۶۷، و ۱٫۶۳ خودکشی در میان صد هزار نفر)، بیشترین میزان خودکشی با سلاح گرم و استان‌های قم، زنجان، و مازندران (به ترتیب با ۰، ۰، و ۰٫۰۷ خودکشی در میان صد هزار نفر)، کم‌ترین میزان خودکشی را با این روش داشته‌اند.[60] خادمی و همکاران، بالا بودن نرخ خودکشی با سلاح گرم در استان‌های غربی و شرقی ایران را به دلیل قاچاق اسلحه و دسترسی راحت‌تر مردم به سلاح گرم در آن مناطق دانسته‌اند.[61]

مکان‌ها

متروی تهران

در ایران نیز همچون دیگر نقاط جهان، خودکشی با پریدن روی ریل قطار یا مترو صورت می‌گیرد. به گفته مسوولان به‌طور متوسط هر ماه یک خودکشی موفق در مترو تهران اتفاق می‌افتد.[62] به‌طور مثال در ۲۴ اردیبهشت سال ۱۳۹۴ یک مرد ۳۵ ساله پس از اقدام به خودکشی در ایستگاه منیریه مصدوم و تحویل عوامل اورژانس تهران داده شد.[63] در ۲۶ دی ماه همان سال نیز یک خانم جوان در ایستگاه دروازه دولت اقدام به خودکشی کرد. به این صورت که هنگام ورود قطار از خط چهار مترو به ایستگاه، نامبرده بدون دخالت عامل خارجی، خود را بر روی ریل قطار پرتاب کرد و بر اثر برخورد با قطار جان خود را از دست داد.[64]

برای جلوگیری از خودکشی در متروهای ایران پیشنهاد شده‌است تا محافظ‌های شیشه ای در ایستگاه‌ها به نحوی قرار گیرند تا امکان این عمل به صفر نزدیک شود. در بسیاری از کشورهای پیشرفته جهان (از جمله کره جنوبی) برای پیشگیری از سقوط افراد یا اشیاء بر روی ریل‌های قطارهای شهری (مترو) که علاوه بر خسارات جانی، معمولاً خسارت‌های مالی فراوانی نیز در پی دارد، راهکار بسیار ساده ای در نظر گرفته شده‌است. در این روش در حد فاصل بین محل توقف قطار بر روی ریل‌ها و سکوی انتظار مسافران، یک سری در شیشه ای نصب شده‌است که این درب‌ها تنها زمانی باز می‌شوند که قطار به‌طور کامل پشت در توقف کرده باشد. بنابر این دیگر امکان سقوط یا پرتاب بر روی ریل وجود ندارد. هر چند در نگاه اول اجرای این طرح نیازمند هزینه خیلی زیادی می‌باشد، اما حداقل می‌توان ابتدا با اجرای آن در ایستگاه‌های مهم‌تر و شلوغ تر متروی شهرهای ایران شروع کرد و به تدریج با اختصاص بودجه لازم در تمام ایستگاه‌های مترو این کار را ادامه داد.[65][66]

برج میلاد

پرش از ارتفاع نیز یکی از شیوه‌های مرسوم خودکش‌ها است و اثبات شده که ناهمگنی فضای شهری در بعضی افراد تمایل به خودکشی ایجاد می‌کند.[67] پیش از انقلاب ۱۳۵۷ مکان‌هایی همچون ساختمان پلاسکو و ساختمان آلومینیوم در تهران از جمله مکان‌های مرتفع مورد علاقه خودکش‌ها بوده‌اند و حتی مشاهیری همچون نصرت رحمانی قصد خودکشی از فراز این ساختمان‌ها را داشته‌اند. پس از انقلاب برج میلاد به سبب ارتفاع بیش‌تر مورد توجه افرادی که قصد خودکشی دارند، قرار گرفت. تا کنون ۳ مورد خودکشی موفق از فراز این برج در اخبار اعلام شده‌است.[67]

ابعاد

قانونی
نوشتار اصلی: خودکشی در قانون

خودکشی در قانون مجازات اسلامی جرم‌انگاری نشده‌است.[68] با این وجود کسی نمی‌تواند از دیگری تقاضای قتل خود را بکند.[69] تهدید به انجام خودکشی هم در قوانین جزایی جرم نیست. مگر آن‌که توسط زندانی و در زندان انجام شود که در آن صورت تخلف انضباطی از آیین‌نامهٔ زندان تلقی شده و با آن برخورد قضایی خواهد شد.[70]

برپایهٔ مادهٔ ۸۳۶ قانون مدنی ایران، هرگاه کسی به قصد خودکشی، اقدامی انجام دهد و پس از آن وصیتی را تنظیم نماید، در صورتی که بمیرد، وصیت او باطل خواهد بود و چنانچه زنده بماند وصیتش نافذ خواهد بود.[71]

برپایهٔ نظریهٔ مجرمیت استعاره‌ای، از آن‌جایی که خودکشی قانوناً جرم و قابل مجازات نیست، معاونت در خودکشی هم جرم تلقی نشده و بدون کیفر است.[72] معاونت در خودکشی زمانی جرم دانسته می‌شود که به حد «سببیت» برسد (مثلاً فرد از ناآگاهی کسی سوء استفاده کند و موجب مرگ او به دست خودش شود)، در این حالت معاونت در خودکشی، قتل عمد دانسته می‌شود.[73][72] معاونت در خودکشی همچنین در بند دوم مادهٔ ۱۵ قانون جرایم رایانه‌ای، مصوب ۲۵ خرداد ۱۳۸۸ خورشیدی، جرم دانسته شده‌است. این ماده به ترغیب، تحریک، دعوت، تسهیل شیوهٔ ارتکاب، و آموزش خودکشی از طریق سامانه‌های رایانه‌ای و مخابراتی اشاره دارد و برای این اعمال، محکومیت ۹۱ روزه تا یک ساله، یا جزای نقدی ۵ میلیون ریالی تا ۲۰ میلیون ریالی، یا هر دو را معین کرده‌است.[74]

هنری

صادق هدایت، نویسندهٔ معاصر ایرانی در برخی کارهای خود مانند «زنده‌به‌گور»، پروین دختر ساسان، و «تاریک‌خانه» به موضوع خودکشی پرداخته‌است.[75] در داستان کوتاه «زنده‌به‌گور» راوی داستان دوست دارد از انسان‌ها دور باشد. او زندگی را بیهوده یافته، هیچ امیدی به ادامهٔ آن نداشته و به روش‌های گوناگون به دنبال خودکشی است. برای او، مرگ وسیلهٔ رسیدن به آرامش است.[76] در نمایش‌نامهٔ پروین دختر ساسان پروین عاشق پرویز است که به جنگ اعراب رفته‌است تا از رسیدن آن‌ها به ری جلوگیری کند. سرانجام پرویز کشته می‌شود و پروین که مورد توجه یک سردار عرب قرار گرفته‌است، از ناامیدی به زندگی خود پایان می‌دهد.[77] در داستان کوتاه «تاریک‌خانه»، راوی با شخص مرموزی همسفر می‌شود که نمی‌خواهد با انسان‌های دیگر ارتباطی داشته و در لذت‌های آن‌ها شریک باشد. او در عوض قصد دارد به درون زهدان مادر بازگردد. در پایان داستان، راوی جسد مردِ منزوی را در اتاق بیضی شکل خود که مانند رحم مادر، عنابی است می‌یابد در حالی که مانند جنینی پاهایش را به درون شکم خود جمع کرده‌است.[78][79]

فیلم طعم گیلاس به کارگردانی عباس کیارستمی محصول ۱۳۷۶ خورشیدی، دربارهٔ مردی به نام بدیعی است که قصد خودکشی با دارو را دارد و به دنبال فردی می‌گردد که پس از مرگش بر روی او که در قبری دراز خواهد کشید، خاک بریزد. این فیلم در سال ۱۹۹۷ میلادی برندهٔ نخل طلای جشنوارهٔ کن شد.[80]

مقایسه

یک پژوهش که در سال ۲۰۰۵ میلادی با تهیهٔ پرسشنامه‌هایی از ۱۵۶ دانش‌آموز ایرانی با میانگین سنی ۱۶٫۵، و ۱۶۷ دانش‌آموز سوئدی با میانگین سنی ۱۷ انجام شده‌است[81] نشان داده‌است که دانش‌آموزان سوئدی در مقایسه با دانش‌آموزان ایرانی، نگرش آزادی‌خواهانه‌تری نسبت به خودکشی داشته‌اند.[82] به‌عنوان نمونه آن‌ها معتقد بوده‌اند که خودکشی مانند یک حق برای فرد است.[83] در عوض دانش‌آموزان ایرانی معتقد بوده‌اند که انسان مجاز به کشتن خود نبوده، و افرادی که اقدام به خودکشی می‌کنند باید تنبیه شوند. در مقایسه با نوجوانان ایرانی، نوجوانان سوئدی برای دوستی که خودکشی ناموفق داشته‌است پذیرش بیشتری داشته‌اند. همچنین نسبت نوجوانان ایرانی که معتقد به زندگی پس از مرگ و نیز معتقد به تنبیه پس از مرگ بوده‌اند از نسبت نوجوانان سوئدی که چنین دیدگاه‌هایی داشته‌اند بیشتر بوده‌است.[84]

نتیجهٔ پژوهش ریاضی و نجفیان‌پور بر روی ۶۰ زن ایرانی و تاجیکی (۳۰ زن از استان ایلام و ۳۰ زن از توابع شهر دوشنبه) که خودکشی ناموفق داشته‌اند[85] نشان داده‌است که عوامل اجتماعی مؤثر بر خودکشی آن‌ها عبارتند از: احساس فقر نسبی، القای فرهنگی، تعصبات نامعقول و ناموس پرستی (عوامل بیرونی)، نبودِ ارتباط مناسب میان نسل‌ها، خشونت خانوادگی، نبودِ حریم خصوصی در محل زندگی، روابط سرد خانوادگی، ازدواج اجباری، تجربهٔ عشقی ناموفق و چندهمسری (عوامل درونی).[86] از تفاوت‌های یافت‌شده در میان دو کشور می‌توان به خشونت خانگی اشاره کرد که در تاجیکستان به دلیل آن‌که مردان از خانه دور هستند به وسیلهٔ مادرشوهر تشدید می‌شود. مورد دیگر هم چندهمسری است که در ایران بیشتر به‌صورت پنهانی و با صیغه انجام می‌شود اما در تاجیکستان با وجود منع قانونی، مردان اقدام به ازدواج مجدد می‌کنند و گاهی همسرانشان زندگی مشترک دارند.[87]

افراد شناخته شده
صادق هدایت
علی‌رضا پهلوی
غلامرضا تختی
آزاده نامداری
نامتولد و مرگسبب‌ها و توضیحات
اسپهبد خورشید۱۱۳—۱۴۰واپسین اسپهبد سلسله گاوبارگان در طبرستان. وی پس از آنکه متوجه شد عباسیان طبرستان را تسخیر کرده‌اند و خانواده‌اش اسیر شده‌اند، در دیلمان با خوردن سم به زندگی خود پایان داد.[88]
بابک قربانی۱۳۶۷—۱۳۹۳کشتی‌گیر. وی که به سبب قتل در زندان به سر می‌برد، با خوردن قرص خودکشی کرد.[89]
رضا کمال۱۲۷۷—۱۳۱۶نمایش‌نامه‌نویس و مترجم. او پس از خودکشی سه دوست نزدیکش دست به خودکشی زد؛ که این اتفاق یک خودکشی توافقی دانسته می‌شود.[90]
سیامک پورزند۱۳۱۰—۱۳۹۰روزنامه‌نگار. خود را از بالکن آپارتمانش در طبقهٔ ششم به زمین پرتاب کرد.[91]
صادق هدایت۱۲۸۱—۱۳۳۰نویسنده، رمان‌نویس، مترجم، و روشن‌فکر. در آپارتمانش در پاریس با گاز خودکشی کرد.[92]
عباس نعلبندیان۱۳۲۶—۱۳۶۸نمایشنامه‌نویس. پس از تحمل حبس و بیکاری پس از آن، با خوردن قرص خودکشی کرد.[93]
علی‌اکبر داور۱۲۶۴–۱۳۱۵بنیان‌گذار نظام قضایی نوین ایران. او به‌وسیلهٔ تریاک خودکشی کرد.[94]
علیرضا پهلوی۱۳۴۵—۱۳۸۹جوان‌ترین پسر محمدرضا شاه پهلوی. پس از مدت‌ها دست‌وپنجه نرم کردن با افسردگی، در خانه‌اش واقع در شهر بوستون با شلیک گلوله به زندگی خود پایان داد.[95]
غزاله علیزاده۱۳۲۵—۱۳۷۵رمان‌نویس و نویسندهٔ داستان‌های کوتاه. او که از سرطان رنج می‌برد، خود را از درختی حلق‌آویز کرد.[96]
لیلا پهلوی۱۳۴۹—۱۳۸۰کوچک‌ترین فرزند محمدرضا پهلوی و فرح دیبا. با مصرف بیش از حد قرص خواب به زندگی خود پایان داد.[97]
محمدولی تنکابنی۱۲۲۵—۱۳۰۵سیاستمدار و سه دوره نخست‌وزیر ایران. وی با اسلحهٔ کمری خود خودکشی کرد.[98]
منصور خاکسار۱۳۱۸—۱۳۸۸شاعر، نویسنده، و کنش‌گر سیاسی. او در ارواین، کالیفرنیا به زندگی خود پایان داد.[99]
ناصر یگانه۱۳۰۲—۱۳۷۷حقوقدان و سیاستمدار. در ایالات متحده آمریکا خودکشی کرد.[100]
هادی پاکزاد۱۳۶۱—۱۳۹۵آهنگ‌ساز، ترانه‌سرا و خوانندهٔ سبک راک آلترناتیو. در ۳۴ سالگی خودکشی کرد.[101]
هما دارابی۱۳۱۸—۱۳۷۲روان‌پزشک و استاد دانشگاه. او با برداشتن حجاب از سر، در میدان تجریش خودسوزی کرد.[102]
غلامرضا تختی۱۳۰۹–۱۳۴۶کشتی‌گیر برنده مدال طلای المپیک. جسد وی در اتاق هتلش در تهران یافت شد. دولت ایران به‌طور رسمی علت مرگ وی را خودکشی عنوان کرد.[103]
آزاده نامداری۱۳۶۳–۱۴۰۰مجری و تهیه‌کننده تلویزیونی که جسدش ۲۴ ساعت پس از خودکشی با مصرف بیش از حد دارو در آپارتمانش واقع در سعدآباد تهران یافت شد.[104]

جستارهای وابسته

یادداشت‌ها
  1. این درصدها مربوط به ۶۱٪ موارد است که در آن‌ها سبب‌های خودکشی مشخص شده‌است. در ۳۹٪ موارد، خانوادهٔ فرد اظهار بی‌اطلاعی کرده‌اند یا تمایلی به ارایهٔ اطلاعات نداشته‌اند.
  2. این درصدها مربوط به ۶۶٪ موارد است که در آن‌ها سبب‌های خودکشی مشخص شده‌است. در ۳۴٪ موارد، خانوادهٔ فرد اظهار بی‌اطلاعی کرده‌اند یا تمایلی به ارایهٔ اطلاعات نداشته‌اند.
  3. یکی از این موارد استثنایی، خودکشی جمعیِ عده‌ای از دانش‌آموزان استان سیستان و بلوچستان بوده‌است که پس از خودکشی معلم محبوبشان رخ داده‌است.
  4. در این پژوهش ۱۵٫۲ درصد افراد ۱۴ سال، ۳۴٫۴ درصد ۱۵ سال، ۲۸٫۵ درصد ۱۶ سال، و ۲۲ درصد افراد ۱۷ سال داشته‌اند. میانگین سن افراد ۱۵٫۵۷ بوده‌است.

پانویس
  1. پانته‌آ بهرامی (۱۸ سپتامبر ۲۰۱۵). «بحران خودکشی در ایران». یورونیوز. دریافت‌شده در ۳۰ مارس ۲۰۱۶.
  2. رادیو فردا (۶ سپتامبر ۲۰۱۹). «وزارت بهداشت: سال گذشته ۱۰۰ هزار اقدام به خودکشی در ایران ثبت شد». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۸ سپتامبر ۲۰۱۹.
  3. بی‌بی‌سی فارسی (۹ ژوئن ۲۰۱۸). «چرا آمار خودکشی در آمریکا رو به افزایش است؟». بی‌بی‌سی فارسی. دریافت‌شده در ۸ سپتامبر ۲۰۱۹.
  4. سعید خراط‌ها (۲۷ تیر ۱۳۹۱). «علل و انگیزه‌های خودکشی در ایران». اعتماد. صص. ۱۴. دریافت‌شده در ۳۰ مارس ۲۰۱۶.
  5. محمود صباحی (۲۳ اسفند ۱۳۹۳). «آوند و آونگ خودکشی در ایران». رادیو زمانه. دریافت‌شده در ۳۰ مارس ۲۰۱۶.
  6. ریاضی، مقایسه عوامل مؤثر فرهنگی، ۱۵۲.
  7. "Suicide in Iran". thelancet.com. Retrieved 2016-09-23.
  8. Nazarzadeh, Milad; Bidel, Zeinab; Ayubi, Erfan; Asadollahi, Khirollah; Carson, Kristin V; Sayehmiri, Kourosh (2013). "Determination of the social related factors of suicide in Iran: a systematic review and meta-analysis". {BMC. Springer Nature. 13 (1). doi:10.1186/1471-2458-13-4. Retrieved 2016-09-23.
  9. ریاضی و نجفیان‌پور، مقایسه عوامل مؤثر فرهنگی، ۱۵۲.
  10. Headley، Suicide in Asia and the Near East، 249.
  11. Headley، Suicide in Asia and the Near East، 249.
  12. Headley، Suicide in Asia and the Near East، 250.
  13. Headley، Suicide in Asia and the Near East، 249.
  14. Headley، Suicide in Asia and the Near East، 250.
  15. شیرزاد و قره‌داغی، بررسی روش‌ها و علل خودکشی‌های منجر به فوت، ۱۶۸.
  16. Headley، Suicide in Asia and the Near East، 247.
  17. میترا شجاعی (۹ سپتامبر ۲۰۰۷). «خودکشی زنان در ایران: رتبه سوم جهان». دویچه‌وله. دریافت‌شده در ۳۰ مارس ۲۰۱۶.
  18. قریشی و موسوی‌نسب، مرور سیستماتیک بررسی‌های انجام شده در زمینه خودکشی و اقدام به خودکشی در ایران، ۱۱۹.
  19. جلیلی، خودکشی اورژانس‌ترین، اورژانس روانپزشکی اطفال، ۱۲۲.
  20. جلیلی، خودکشی اورژانس‌ترین، اورژانس روانپزشکی اطفال، ۱۲۳.
  21. جلیلی، خودکشی اورژانس‌ترین، اورژانس روانپزشکی اطفال، ۱۲۳.
  22. جلیلی، خودکشی اورژانس‌ترین، اورژانس روانپزشکی اطفال، ۱۲۳.
  23. جلیلی، خودکشی اورژانس‌ترین، اورژانس روانپزشکی اطفال، ۱۲۴.
  24. «انتقاد از نظام آموزشی برای افزایش خودکشی کودکان در ایران». رادیو فردا. ۲۵ دی ۱۳۹۴. دریافت‌شده در ۲۳ ژوئیهٔ ۲۰۱۶.
  25. میترا شجاعی (۱۱ نوامبر ۲۰۱۵). «خودکشی کودکان؛ پایانی تلخ برای تلخی‌های بی‌پایان». دویچه وله. دریافت‌شده در ۲۳ ژوئیهٔ ۲۰۱۶.
  26. مجید محمدی (۱۷ آبان ۱۳۹۴). «خودکشی کودکان و نوجوانان در ایران: چیستی‌ها و چرایی‌ها». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۳ ژوئیهٔ ۲۰۱۶.
  27. ضرغام بروجنی، یزدانی و یزدان‌نیک، ارتباط الگوی رفتاری والدین، ۴۹.
  28. ضرغام بروجنی، یزدانی و یزدان‌نیک، ارتباط الگوی رفتاری والدین، ۴۶.
  29. ضرغام بروجنی، یزدانی و یزدان‌نیک، ارتباط الگوی رفتاری والدین، ۵۰.
  30. ضرغام بروجنی، یزدانی و یزدان‌نیک، ارتباط الگوی رفتاری والدین، ۴۶.
  31. ضرغام بروجنی، یزدانی و یزدان‌نیک، ارتباط الگوی رفتاری والدین، ۵۰.
  32. ضرغام بروجنی، یزدانی و یزدان‌نیک، ارتباط الگوی رفتاری والدین، ۵۱.
  33. پناغی، لیلی؛ احمدآبادی، زهره؛ پیروی، حمید؛ ابوالمعصومی، فائزه زهرا (تابستان ۱۳۸۹). «روند خودکشی دانشجویان در فاصله سال‌های 1382 و 1387». روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران. صص. ۸۷–۹۸. دریافت‌شده در ۳۱ مارس ۲۰۱۶.
  34. Headley، Suicide in Asia and the Near East، 245.
  35. قریشی و موسوی‌نسب، مرور سیستماتیک بررسی‌های انجام شده در زمینه خودکشی و اقدام به خودکشی در ایران، ۱۱۶.
  36. قریشی و موسوی‌نسب، مرور سیستماتیک بررسی‌های انجام شده در زمینه خودکشی و اقدام به خودکشی در ایران، ۱۱۸.
  37. بیدل و دیگران، برآورد شیوع مهم‌ترین روش‌های مسمویت‌زای مورد استفاده در خودکشی در ایران، ۲۶۱.
  38. بیدل و دیگران، برآورد شیوع مهم‌ترین روش‌های مسمویت‌زای مورد استفاده در خودکشی در ایران، ۲۶۱.
  39. بیدل و دیگران، برآورد شیوع مهم‌ترین روش‌های مسمویت‌زای مورد استفاده در خودکشی در ایران، ۲۶۱.
  40. نظرزاده، بیدل و سایه‌مردی، تعیین شیوع روش‌های فیزیکی مورد استفاده برای خودکشی در ایران: یک مرور ساختارمند و متاآنالیز، ۵۰.
  41. رضاییان و شریفی‌راد، خودسوزی مهم‌ترین روش خودکشی در استان ایلام، ۲.
  42. نظرزاده، بیدل و سایه‌مردی، تعیین شیوع روش‌های فیزیکی مورد استفاده برای خودکشی در ایران، ۴۴.
  43. نظرزاده، بیدل و سایه‌مردی، تعیین شیوع روش‌های فیزیکی مورد استفاده برای خودکشی در ایران: یک مرور ساختارمند و متاآنالیز، ۵۰.
  44. نظرزاده، بیدل و سایه‌مردی، تعیین شیوع روش‌های فیزیکی مورد استفاده برای خودکشی در ایران: یک مرور ساختارمند و متاآنالیز، ۵۰.
  45. نظرزاده، بیدل و سایه‌مردی، تعیین شیوع روش‌های فیزیکی مورد استفاده برای خودکشی در ایران، ۴۹.
  46. شیرزاد و قره‌داغی، بررسی روش‌ها و علل خودکشی‌های منجر به فوت، ۱۶۷.
  47. نظرزاده، بیدل و سایه‌مردی، تعیین شیوع روش‌های فیزیکی مورد استفاده برای خودکشی در ایران: یک مرور ساختارمند و متاآنالیز، ۵۰.
  48. رضاییان و شریفی‌راد، خودسوزی مهم‌ترین روش خودکشی در استان ایلام، ۲.
  49. Headley، Suicide in Asia and the Near East، 244.
  50. نظرزاده، بیدل و سایه‌مردی، تعیین شیوع روش‌های فیزیکی مورد استفاده برای خودکشی در ایران، ۴۸.
  51. نظرزاده، بیدل و سایه‌مردی، تعیین شیوع روش‌های فیزیکی مورد استفاده برای خودکشی در ایران، ۴۹.
  52. شیرزاد و قره‌داغی، بررسی روش‌ها و علل خودکشی‌های منجر به فوت، ۱۶۷.
  53. شیرزاد و قره‌داغی، بررسی روش‌ها و علل خودکشی‌های منجر به فوت، ۱۶۸.
  54. خادمی، مرادی و سلیمانی، بررسی تحلیلی خودکشی با سلاح گرم در ایران، ۸۴.
  55. Headley، Suicide in Asia and the Near East، 244.
  56. خادمی، مرادی و سلیمانی، بررسی تحلیلی خودکشی با سلاح گرم در ایران، ۸۰.
  57. خادمی، مرادی و سلیمانی، بررسی تحلیلی خودکشی با سلاح گرم در ایران، ۸۰.
  58. خادمی، مرادی و سلیمانی، بررسی تحلیلی خودکشی با سلاح گرم در ایران، ۸۳.
  59. خادمی، مرادی و سلیمانی، بررسی تحلیلی خودکشی با سلاح گرم در ایران، ۸۷.
  60. خادمی، مرادی و سلیمانی، بررسی تحلیلی خودکشی با سلاح گرم در ایران، ۸۵.
  61. خادمی، مرادی و سلیمانی، بررسی تحلیلی خودکشی با سلاح گرم در ایران، ۸۰.
  62. «فصل خودکشی در مترو». دنیای اقتصاد. ۲۲ آبان ۱۳۹۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۴ مارس ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۱۶ فروردین ۱۳۹۵.
  63. «خودکشی مرد 35ساله در مترو تهران». پایگاه خبری تحلیلی صراط. ۲۴ اردیبهشت ۱۳۹۴. دریافت‌شده در ۱۵ فروردین ۱۳۹۵.
  64. «خودکشی یک زن 26 ساله در مترو تهران». تابناک. ۲۶ دی ۱۳۹۴. دریافت‌شده در ۱۵ فروردین ۱۳۹۵.
  65. https://www.asriran.com/fa/news/443999/پیشگیری-از-خودکشی-در-مترو-عکس
  66. https://www.tabnak.ir/fa/news/557365/معضلات-بعد-از-خودکشی-در-ایستگاه‌های-مترو
  67. «خودکشی در برج میلاد». پایگاه خبری پارسین. ۴ اردیبهشت ۱۳۹۴. دریافت‌شده در ۱۶ فروردین ۱۳۹۵.
  68. فیروزمند، پایان خودخواسته، ۵۶.
  69. فیروزمند، پایان خودخواسته، ۵۶.
  70. فیروزمند، پایان خودخواسته، ۵۶.
  71. «نگاهی به خودکشی از زاویه قانونی». تابناک. ۲۱ شهریور ۱۳۹۴. دریافت‌شده در ۵ ژوئن ۲۰۱۶.
  72. امیر شریفی خضارتی (۸ دی ۱۳۹۲). «بررسی انتحار از دیدگاه فقهی و حقوقی». روزنامه اطلاعات. دریافت‌شده در ۵ ژوئن ۲۰۱۵.
  73. فیروزمند، پایان خودخواسته، ۵۶.
  74. فیروزمند، پایان خودخواسته، ۵۶.
  75. نذری‌دوست و بهنوش، خودکشی در آثار صادق هدایت و گیدو موپسان، ۱۶۰.
  76. نذری‌دوست و بهنوش، خودکشی در آثار صادق هدایت و گیدو موپسان، ۱۶۸.
  77. نذری‌دوست و بهنوش، خودکشی در آثار صادق هدایت و گیدو موپسان، ۱۶۴.
  78. نذری‌دوست و بهنوش، خودکشی در آثار صادق هدایت و گیدو موپسان، ۱۶۶.
  79. نذری‌دوست و بهنوش، خودکشی در آثار صادق هدایت و گیدو موپسان، ۱۶۷.
  80. Bradshaw, Peter (2012-04-13). "Curzon on demand: Taste of Cherry". the Guardian. Retrieved 2016-09-23.
  81. Sadrolsadat and Shams Esfandabad, A Comparative Study, 88.
  82. Sadrolsadat and Shams Esfandabad, A Comparative Study, 84.
  83. Sadrolsadat and Shams Esfandabad, A Comparative Study, 91.
  84. Sadrolsadat and Shams Esfandabad, A Comparative Study, 84.
  85. ریاضی و نجفیان‌پور، مقایسه عوامل مؤثر فرهنگی، ۱۵۱.
  86. ریاضی و نجفیان‌پور، مقایسه عوامل مؤثر فرهنگی، ۱۶۱.
  87. ریاضی و نجفیان‌پور، مقایسه عوامل مؤثر فرهنگی، ۱۵۶.
  88. Pourshariati, Parvaneh (2008). Decline and Fall of the Sasanian Empire: The Sasanian-Parthian Confederacy and the Arab Conquest of Iran (PDF). London and New York: I.B. Tauris. p. 317. ISBN 978-1-84511-645-3. Retrieved 4 Sep 2016
  89. مهدی رستم‌پور (۲۵ آبان ۱۳۹۳). «قصه زندگی بابک قربانی، از غلبه بر قهرمانان المپیک تا قتل و خودکشی». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۱۰ ژانویه ۲۰۱۷.
  90. Mohammad Tolouei. "Shahrzad". Encyclopædia Iranica. Retrieved 10 January 2017.
  91. «'سیامک پورزند خودکشی کرده‌است'». بی‌بی‌سی فارسی. ۱۰ اردیبهشت ۱۳۹۰. دریافت‌شده در ۱۰ ژانویه ۲۰۱۷.
  92. Homa Katouzian and EIr. "Hedayat, Sadeq". Encyclopædia Iranica. Retrieved 6 January 2017.
  93. «یادی از عباس نعلبندیان». توانا: آموزشکده جامعه مدنی. دریافت‌شده در ۶ ژانویهٔ ۲۰۱۷.
  94. Bāqer ʿĀqelī. "Davar, Ali-akbar". Encyclopædia Iranica. Retrieved 13 January 2017.
  95. «علیرضا پهلوی خودکشی کرد». بی‌بی‌سی فارسی. ۳ ژانویه ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۶ ژانویه ۲۰۱۷.
  96. Hasan Mirabedini. "Alizadeh, Ghazaleh". Encyclopædia Iranica. Retrieved 6 January 2017.
  97. «علیرضا پهلوی خودکشی کرد». رادیو فردا. ۱۵ دی ۱۳۸۹. دریافت‌شده در ۹ ژانویه ۲۰۱۷.
  98. «مرگ "محمد ولی خان سپهدار تنکابنی" (۱۳۰۵ش)». مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. دریافت‌شده در ۱۰ ژانویه ۲۰۱۷.
  99. Khosrow Davami. "Khaksar, Mansour". Encyclopædia Iranica. Retrieved 13 January 2017.
  100. com, K.; کتاب, شرکت; Sabeti, P.; ثابتی, پرویز (2012). در دامگه حادثه: dar damgah hadeseh. شرکت کتاب. p. 367. ISBN 978-1-59584-334-0. Retrieved 2017-01-13.
  101. «دوستان هادی پاکزاد دربارهٔ خودکشی او به «اعتماد» می‌گویند: مرگ هادی خودخواسته بود». اعتماد. ۹ خردا ۱۳۹۵. دریافت‌شده در ۱۲ ژانویه ۲۰۱۷. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  102. فرشته قاضی (۱۰ بهمن ۱۳۹۴). «هما درارابی؛ زنی که در آتش شئونات اسلامی سوخت». رادیو زمانه. دریافت‌شده در ۱۳ ژانویه ۱۳۹۵. تاریخ وارد شده در |بازبینی= را بررسی کنید (کمک)
  103. Iole, Kevin (23 Jun 2013). "The cruel tragedy of The Iron Sheik". Yahoo! Sports. Retrieved 5 Sep 2016.
  104. «ادعای یک منبع آگاه: آزاده نامداری خودکشی کرده‌است». خبرگزاری مهر. ۷ فروردین ۱۴۰۰. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۷ مارس ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۳-۲۷.

منابع
کتاب‌ها
  • آذر، ماهیار؛ نوحی، سیما (۱۳۸۹). شفیعی، علیرضا، ویراستار. خودکشی. تهران: ارجمند. ص. ۲۱۱. شابک ۹۶۴-۴۹۶-۰۳۴-۳.
  • اسلامی‌نسب، علی (۱۳۷۱). تقوائی، زهرا، ویراستار. بحران خودکشی. تهران: فردوس و مجید. ص. ۳۶۴.
  • فولادی، عزت‌الله (۱۳۸۱). استراتژی‌ها و برنامه‌های پیشگیری از خودکشی با تمرکز بر جوانان و نوجوانان. تهران: فجر اندیشه. ص. ۲۳۶. شابک ۹۶۴-۹۳۹۶۳-۳-۰.
مقاله‌ها
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.