سکه‌شناسی طاهریان
بنا بر گزارش‌ها، طاهریان سکه‌های طلا ضرب نمی‌کردند و سکه‌هایی که در دورهٔ طاهر و فرزندش، طلحه، ضرب شده، از جنس نقره (درهم) و مس (فلس) بودند و سکه‌های فرمانروایان پس از آنان نیز از جنس مس بوده‌است. در دورهٔ طاهری در خراسان ارزش هر دینار عباسی را برابر با ۱۵ درهم ذکر کرده‌اند. یحیی بن اسد سامانی نیز پس از روی کار آمدن طاهریان تابعیت آنان را پذیرفت که به همین دلیل در پیرامون برخی از فلس‌های خود که در بنکث ضرب شده و بدون تاریخ می‌باشند، و نیز فلس‌هایی دیگر که در سال ۲۱۴ قمری ضرب کرده و فلس‌هایی که در سال ۲۳۳ قمری ضرب نموده، نام طاهر بن عبدالله را آورده‌است. پس از او نیز نصر بن احمد سامانی بر برخی از فلس‌های ضرب شاش به سال ۲۵۵ قمری، نام محمد بن طاهر را ضرب کرده‌است.[1]
طاهریان | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ۲۰۷/۸۲۱–۲۵۹/۸۷۳ | |||||||||||
.png.webp) گسترهٔ فرمانروایی طاهریان | |||||||||||
| وضعیت | ایران | ||||||||||
| پایتخت | مرو، نیشابور، بلخ | ||||||||||
| زبان(های) رایج | فارسی (رسمی) | ||||||||||
| امیر | |||||||||||
| تاریخ | |||||||||||
• بنیان‌گذاری | ۲۰۷/۸۲۱ | ||||||||||
• فروپاشی | ۲۵۹/۸۷۳ | ||||||||||
| مساحت | |||||||||||
| ۸۰۰ م. | ۱٬۰۰۰٬۰۰۰ کیلومترمربع (۳۹۰۰۰۰مایل‌مربع) | ||||||||||
| |||||||||||
اکثر سکه‌های طاهری، به ویژه سکه‌های طلحه، در سمرقند ضرب شده‌اند. اگرچه نمونه‌های مضروب محمدیه و زرنج نیز کم نیستند. سکه‌های ضرابخانه‌های دیگر، به جز نمونهٔ ضرب هرات در سال ۲۰۶ قمری، نادر می‌باشند. نام ضرابخانه‌هایی که در ادامه ذکر می‌شوند در سکه‌های طاهریان دیده شده‌است: بخارا، بست، خوارزم، زرنج، سمرقند، سیستان، شاش، محمدیه، مرو، نیشابور و هرات.[2]
جدول سکه‌های حاکمان طاهری
طاهر بن حسین
بنابر روایات، نام طاهر به علت شهرتی که در عهد مأمون دارا بود و از سرداران نامدار سپاه مأمون به حساب می‌آمد، بر روی برخی از سکه‌های این خلیفه، ضرب شده‌است. از جمله این سکه‌ها می‌توان به درهم‌های ضرب محمدیه در سال‌های ۱۹۵ قمری- ۱۹۶ قمری اشاره نمود. در بعضی از آن سکه‌ها که در سال ۱۹۵ قمری ضرب شدند، به صورت «طاهر» آمده‌است؛ اما در برخی دیگر از درهم‌ها که در این سال ضرب شدند و همچنین تمامی درهم‌های ضرب محمدیه که به سال ۱۹۶ قمری ضرب گشتند، به شکل «طاهر بن الحسین» آمده‌اند. علاوه بر آن، دینارهایی نیز با نام طاهر ضرب گشتند، که نوعی از آن، محصول ضرابخانه‌ای نامعلوم در سال ۱۹۸ قمری می‌باشد و نوعی دیگر نیز دینارهای ضرب شده در مصر هستند، که در سال ۲۰۰ قمری - ۲۰۶ قمری، ضرب گشته‌اند. بر این دینارها نیز «طاهر» ضرب شده‌است.[3]
| نوع سکه | سال ضرب | مکان ضرب | تشریح سکه |
|---|---|---|---|
| درهم مأمون با نام طاهر بن حسین و فضل بن سهل | ۱۹۶ قمری | محمدیه | متن رو: لا اله الا الله، وحده لا شریک له، بسم الله، ضرب هذا الدرهم بالمحمدیه سنه ست و تسعین و مائه/ متن پشت: لله، محمد رسول‌الله، مما امر به عبدالله عبدالله المأمون امیرالمؤمنین، الفضل، محمد رسول‌الله ارسله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله و لو کره المشرکون |
| دینار مأمون با واژهٔ المغرب و با نام طاهر بن حسین و ساری | ۲۰۳ قمری | مصر | متن رو: لا اله الا الله، وحده لا شریک له، المغرب، محمد رسول‌الله ارسله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله/ متن پشت: الله، طاهر، محمد رسول‌الله، الساری، بسم الله، ضرب هذا الدینار بمصر سنه ثلاث و مئتین |
- منبع:[4]
| نوع سکه | سال ضرب | مکان ضرب | تشریح سکه |
|---|---|---|---|
| فلس | ۲۰۶ قمری | مرو | متن رو: لا اله الا الله، وحده لا شریک له، بسم الله امر بضربه بمرو طاهر بن الحسین فی سنه ست و مائتین/ متن پشت: محمد رسول‌الله، صلی الله علیه و سلم |
| فلس | ۲۰۷ قمری | مرو | متن رو: لا اله الا الله، وحده لا شریک له، بسم الله بضربه بمرو طاهر بن الحسین فی سنه سبع و مائتین/ متن پشت: محمد رسول‌الله، صلی الله علیه و سلم |
| درهم | ۲۰۵ قمری | سمرقند | متن رو: لا اله الا الله، وحده لا شریک له، المشرق، بسم الله، ضرب هذا الدرهم بسمرقند سنه خمس و مائتین/ متن پشت: لله، محمد رسول‌الله، ذوالیمینین، العلاء، محمد رسول‌الله ارساله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله و لو کره المشرکون |
| درهم | ۲۰۶ قمری | سمرقند | متن رو: لا اله الا الله، وحده لا شریک له، المشرق، بسم الله، ضرب هذا الدرهم بسمرقند سنه ست و مائتین/ متن پشت: لله، محمد رسول‌الله، ذوالیمینین، العلاء، محمد رسول‌الله ارسله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله و لو کره المشرکون |
| درهم با نام اسحاق بن یحیی | ۲۰۶ قمری | محمدیه | متن رو: اسحاق، لا اله الا الله، وحده لا شریک له، بن یحیی، بسم الله، ضرب هذا الدرهم بالمحمدیه سنه ست و مائتین/ متن پشت: ذو، محمد رسول‌الله، الیمینین، محمد رسول‌الله ارسله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله و لو کره المشرکون |
| درهم با نام مأمون و محمد بن حمید طاهری | ۲۰۶ قمری | محمدیه | متن رو: لا اله الا الله، وحده لا شریک له، بسم الله، ضرب هذا الدرهم بالمحمدیه سنه ست و مائتین، محمد بن حمید الطاهری/ متن پشت: الامام المأمون، محمد رسول‌الله، ذوالیمینین، محمد رسول‌الله ارسله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله و لو کره المشرکون |
| درهم با نام مأمون و محمد بن حمید طاهری | ۲۰۶ قمری | نیشابور | متن رو: لا اله الا الله، وحده لا شریک له، بسم الله، ضرب هذا الدرهم بنیسابور سنه ست و مائتین/ متن پشت: محمد بن حمید، محمد رسول‌الله، الامام المأمون، ذوالیمینین، الطاهری، محمد رسول‌الله ارسله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله و لو کره المشرکون |
| درهم با نام شکر بن ابراهیم | ۲۰۶ قمری | هرات | متن رو: الشکر، لا اله الا الله، وحده لا شریک له، بن ابراهیم، بسم الله، ضرب هذا الدرهم بمدینه هرات سنه ست و مائتین/ متن پشت: ذو: رسول‌الله، الیمینین، محمد رسول‌الله ارسله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله و لو کره المشرکون |
| درهم با نام ابن غوسی | ۲۰۷ قمری | زرنج | متن رو: لا اله الا الله، وحده لا شریک له، بسم الله، ضرب هذا الدرهم بمدینه زرنج سنه سبع و مائتین/ متن پشت: ذوالیمینین اعزه الله، محمد رسول‌الله، ابن الغوسی، محمد رسول‌الله ارسله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله و لو کره المشرکون |
طلحه بن طاهر
| نوع سکه | سال ضرب | مکان ضرب | تشریح سکه |
|---|---|---|---|
| فلس | ۲۰۹ قمری | بخارا | متن رو: لا اله الا الله، وحده لا شریک له، بسم الله، ضرب هذا الفلس ببخارا سنه تسع و مائتین/ متن پشت: محمد رسول‌الله، طلحه، محمد رسول‌الله ارسله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله و لو کره المشرکون |
| فلس با نام طلوت و محمد بن طلوت | ۲۰۹ قمری | بخارا | متن رو: لا اله الا الله، وحده لا شریک له، بسم الله، ضرب هذا الفلس ببخارا سنه تسع و مائتین/ متن پشت: محمد رسول‌الله، طلوت، امر به الامیر طلحه بن ذوالیمینین علی یدی محمد بن طلوت |
| فلس با نام طلحی | ۲۰۹ قمری | بست | متن رو: لا اله الا الله، وحده لا شریک له، بسم الله، ضرب هذا الفلس ببست سنه تسع و مائتین/ متن پشت: الطلحی، محمد رسول‌الله، مما امر به الامیر طلحه علی یدی عبدالله |
| فلس با نام طلحی عبدالله | ۲۰۹ قمری | سیستان | متن رو: لا اله الا الله، وحده لا شریک له، بسم الله، ضرب هذا الفلس بسجستان سنه تسع و مائتین/ متن پشت: الطلحی، محمد رسول‌الله، طلوت، مما امر به الامیر طلحه، عبدالله لله الامر من قبل و من بعد و یومئذ یفرح المؤمنون بنصرالله |
| فلس با نام محمد و محمد بن عبدالله | ۲۱۱ قمری | بخارا | متن رو: لا اله الا الله، وحده لا شریک له، بسم الله، ضرب هذا الفلس ببخارا سنه احدی عشره و مائتین/ متن پشت: محمد رسول‌الله، محمد، امر به الامیر طلحه بن ذوالیمینین علی یدی محمد بن عبدالله |
| درهم با نام مأمون و حسن | ۲۰۸ قمری | زرنج | متن رو: لا اله الا الله، وحده لا شریک له، بسم الله، ضرب هذا الدرهم بمدینه زرنج سنه ثمان و مائتین/ متن پشت: طلحه، محمد رسول‌الله، المأمون خلیفه‌الله، الحسن، محمد رسول‌الله ارسله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله و لو کره المشرکون |
| درهم | ۲۰۸ قمری | سمرقند | متن رو: لا اله الا الله، وحده لا شریک له، المشرق، بسم الله، ضرب هذا الدرهم بسمرقند سنه ثمان و مائتین/ متن پشت: لله، محمد رسول‌الله، ذوالیمینین، العلاء، محمد رسول‌الله ارسله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله و لو کره المشرکون |
| درهم با نام مأمون | ۲۰۸ قمری | سمرقند | متن رو: لا اله الا الله، وحده لا شریک له، بسم الله، ضرب هذا الدرهم بسمرقند سنه ثمان و مائتین، لله الامر من قبل و من بعد و یومئذ یفرح المؤمنون بنصرالله/ متن پشت: لله، محمد رسول‌الله، المأمون خلیفه‌الله، طلحه، محمد رسول‌الله ارسله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله و لو کره المشرکون |
| درهم با نام مأمون و اسماعیل بن جریر | ۲۰۸ قمری | محمدیه | متن رو: لا اله الا الله، وحده لا شریک له، بسم الله، ضرب هذا الدرهم بالمحمدیه سنه ثمان و مائتین، اسماعیل بن جریر/ متن پشت: لله، محمد رسول‌الله، المأمون خلیفه‌الله، طلحه، محمد رسول‌الله ارسله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله و لو کره المشرکون |
| درهم با نام مأمون | ۲۰۸ قمری | هرات | متن رو: لا اله الا الله، وحده لا شریک له، بسم الله، ضرب هذا الدرهم بمدینه هراه سنه ثمان و مائتین، لله الامر من قبل و من بعد و یومئذ یفرح المؤمنون بنصرالله/ متن پشت: لله، محمد رسول‌الله، المأمون خلیفه‌الله، طلحه، محمد رسول‌الله ارسله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله و لو کره المشرکون |
| درهم با نام مأمون | ۲۰۹ قمری | سمرقند | متن رو: لا اله الا الله، وحده لا شریک له، بسم الله، ضرب هذا الدرهم بسمرقند سنه تسع و مائتین، لله الامر من قبل و من بعد و یومئذ یفرح المؤمنون بنصرالله/ متن پشت: لله، محمد رسول‌الله، المأمون خلیفه‌الله، طلحه، محمد رسول‌الله ارسله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله و لو کره المشرکون |
| درهم | ۲۰۹ قمری | محمدیه | متن رو: لا اله الا الله، وحده لا شریک له، بسم الله، ضرب هذا الدرهم بمحمدیه سنه تسع و مائتین، لله الامر من قبل و من بعد و یومئذ یفرح المؤمنون بنصرالله/ متن پشت: لله، محمد رسول‌الله، طلحه، محمد رسول‌الله ارسله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله و لو کره المشرکون |
| درهم با نام مأمون | ۲۱۰ قمری | سمرقند | متن رو: لا اله الا الله، وحده لا شریک له، بسم الله، ضرب هذا الدرهم بسمرقند سنه عشر و مائتین، لله الامر من قبل و من بعد و یومئذ یفرح المؤمنون بنصرالله/ متن پشت: لله، محمد رسول‌الله، المأمون خلیفه‌الله، طلحه، محمد رسول‌الله ارسله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله و لو کره المشرکون |
عبدالله بن طاهر
| نوع سکه | سال ضرب | مکان ضرب | تشریح سکه |
|---|---|---|---|
| فلس | ۲۲۴ قمری | خوارزم | متن رو: لا اله الا الله، وحده لا شریک له، امر بضربه بخوارزم عبدالله بن طاهر سنه اربع و عشرین و مائتین/ متن پشت: محمد رسول‌الله، صلی الله علیه و سلم |
| فلس با نام محمد بن یحیی | - | - | متن رو: لا اله الا الله، وحده لا شریک له، محمد بن یحیی/ متن پشت: محمد رسول‌الله، الامیر عبدالله بن طاهر |
| فلس با نام امیر میکائیل و حسن بن محمد | ۲۲۴-۳۰ قمری | - | بر روی سکه نام عبدالله بن طاهر ذکر نشده و نام امیر میکائیل به عنوان «مولی طاهر بن عبدالله» آمده و همچنین نام حسن بن محمد نیز ذکر شده‌است. بر روی سکهٔ مضروب در سال ۲۲۸ قمری، تصویر اسبی نیز موجود است. |
طاهر بن عبدالله
| نوع سکه | سال ضرب | مکان ضرب | تشریح سکه |
|---|---|---|---|
| فلس با نام متوکل علی‌الله و ابوعبدالله (محمد بن متوکل علی‌الله) | ۲۴۰ قمری | شاش | متن رو: لا اله الا الله، وحده لا شریک له، ابوعبدالله، ضرب هذا الفلس بالشاش فی ولایه طاهر سنه اربعین و مائتین/ متن پشت: لله، محمد رسول‌الله، المتوکل علی‌الله، ارسله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله و لو کره المشرکون |
| فلس با نام متوکل علی‌الله و ابوعبدالله (محمد بن متوکل علی‌الله) | ۲۴۱ قمری | شاش | متن رو: لا اله الا الله، وحده لا شریک له، ابوعبدالله، ضرب هذا الفلس بالشاش فی ولایه طاهر سنه احدی و اربعین و مائتین/ متن پشت: لله، محمد رسول‌الله، المتوکل علی‌الله، ارسله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله و لو کره المشرکون |
محمد بن طاهر
| نوع سکه | سال ضرب | مکان ضرب | تشریح سکه |
|---|---|---|---|
| فلس با نام احمد و مسلم | ۲۵۰ قمری | شاش | متن رو: لا اله الا الله، وحده لا شریک له، احمد، مسلم، ضرب هذا الفلس بالشاش سنه خمسین و مائتین/ متن پشت: لله، محمد رسول‌الله، محمد بن طاهر، ارسله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله و لو کره المشرکون |
| فلس | ۲۵۱ قمری | شاش | متن رو: لا اله الا الله، وحده لا شریک له، بسم الله، ضرب هذا الفلس بالشاش سنه احدی و خمسین و مائتین/ متن پشت: لله، محمد رسول‌الله، محمد بن طاهر، ارسله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله و لو کره المشرکون |
| فلس با نام خالد بن احمد (ریخته‌گری شده) | ۲۵۳ قمری | بخارا | متن رو: لا اله الا الله، وحده لا شریک له، امر بضربه علی یدی خالد بن احمد سنه ثلاث و خمسین و مائتین/ متن پشت: لا اله الا الله، محمد رسول‌الله، خالد، بسم الله امر به الامیر محمد بن طاهر مولی امیرالمؤمنین |
تبارنامهٔ طاهریان
| زریق یا رزیق | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مصعب | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| احمد | علی | حسین | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| حسن | محمد | طاهر ذوالیمینین | ابراهیم | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| محمد | حسن | عبدالله | طلحه | علی | حسین | اسمعیل | طاهر | اسحق | محمد | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| علی | عبدالعزیز | احمد | سلیمان | طلحه | طاهر | حسین | مصعب | عبیدالله | محمد | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| علی | مطهر | عبدالله | حسین | محمد | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| طاهر | احمد | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
پانویس
- رضایی باغ‌بیدی، سکه‌های ایران در دورهٔ اسلامی از آغاز تا برآمدن سلجوقیان، ۲۲۶.
- رضایی باغ‌بیدی، سکه‌های ایران در دورهٔ اسلامی از آغاز تا برآمدن سلجوقیان، ۲۲۶.
- رضایی باغ‌بیدی، سکه‌های ایران در دورهٔ اسلامی از آغاز تا برآمدن سلجوقیان، ۲۲۵.
- رضایی باغ‌بیدی، سکه‌های ایران در دورهٔ اسلامی از آغاز تا برآمدن سلجوقیان، صص ۷۴–۱۷۲.
- رضایی باغ‌بیدی، سکه‌های ایران در دورهٔ اسلامی از آغاز تا برآمدن سلجوقیان، ۲۹–۲۲۷.
- رضایی باغ‌بیدی، سکه‌های ایران در دورهٔ اسلامی از آغاز تا برآمدن سلجوقیان، ۳۰-۲۲۹.
- رضایی باغ‌بیدی، سکه‌های ایران در دورهٔ اسلامی از آغاز تا برآمدن سلجوقیان، ۲۲۷، ۲۳۲.
- رضایی باغ‌بیدی، سکه‌های ایران در دورهٔ اسلامی از آغاز تا برآمدن سلجوقیان، ۲۲۷، ۳۳-۲۳۲.
- رضایی باغ‌بیدی، سکه‌های ایران در دورهٔ اسلامی از آغاز تا برآمدن سلجوقیان، ۲۲۷، ۲۳۳.
منابع
- رضایی باغ‌بیدی، حسن (۱۳۹۳). سکه‌های ایران در دورهٔ اسلامی از آغاز تا برآمدن سلجوقیان. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی.
| اشخاص سرشناس: |
|  | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| جای‌ها و پایتختها: | ||||||||
| زبان و مذهب: | ||||||||
| رویدادهای مرتبط: | ||||||||
| موضوعات: |
| |||||||
| نام‌های نیشابور: |
| |
|---|---|---|
| ربع نیشابور | ||
| افراد مؤثر، خاندان‌ها و سلسله‌ها: | ||
| جای‌ها و محلات مهم(پیش از حمله مغول): | ||
| مدرسه‌ها و کتابخانه‌ها: |
| |
| مسجدها: |
| |
| مکان‌های مربوط به ادیان دیگر: |
| |
| نوشته‌های مرتبط با تاریخ نیشابور: |
| |
| رویدادهای تاریخی: | ||
| نوشتارهای دیگر: |
| |
گاه‌شمارهای تاریخ ایران | ||
|---|---|---|
| ۱۰۰٬۰۰۰ سال پ.م. تا ۶۵۱ میلادی |
|  |
| از ۶۵۱ تا ۱۲۲۰ میلادی |
| |
| از ۱۲۲۰ تا ۱۵۰۱ میلادی |
| |
| از ۱۵۰۱ تاکنون | ||
| جستارهای وابسته |
| |
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.